افزایش سقط جنین دام در مناطق اطراف تالاب اینچه/ ورود فاضلاب خام 2 کارخانه ید، مساحت تالاب را 10 برابر کرده است

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، حدود 12 سال است که ورود فلزات سنگین و  فاضلاب خام دو کارخانه ید به تالاب اینچه در شهرستان آق قلا استان گلستان، باعث تخریب اکوسیستم تالاب، آسیب دیدن مراتع اطراف و حتی تهدید دام های اهالی منطقه با آلاینده های بهداشتی شده است.

همچنین ورود فاضلاب صنعتی خام این دو کارخانه به تالاب اینچه، باعث از بین رفتن «گل فشان طبیعی» به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری حاشیه تالاب شده و تهدید جمعیت گونه آبزی آرتمیا، پرندگان مهاجر زمستان گذران و همچنین نابودی لانه های روباه ترکمنی در اطراف تالاب اینچه را به همراه داشته است.

متاسفانه از ابتدای تاسیس دو کارخانه ید مستقر در این منطقه سیستم مناسبی برای تصفیه فاضلاب آنها ایجاد نشد و البته در سال های اخیر با فشار افکار عمومی تا حدودی سیستم تصفیه فاضلاب دو کارخانه بهتر شده است، اما هنوز هم ورود فلزات سنگین، فلزات سمی به تالاب اینچه ادامه دارد، اگرچه حجم آن تا حدودی نسبت به قبل کمتر شده است؛ به نحوی که اکنون دبی مجموع ورود فاضلاب دو کارخانه ید به تالاب اینچه، حدود 240 لیتر بر ثانیه برآورد می شود.

12 سال ورود فلزات سنگین به تالاب اینچه

این نکته ای است که دکتر حمیدرضا رضایی، معاون پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: تالاب اینچه یکی از باارزش‌ترین تالاب های استان گلستان است که پیش از تاسیسات کارخانجات ید، یک تالاب فصلی محسوب می شد که با آب باران آبگیری می شد. مساحت تالاب در گذشته در بهترین حالت در فصل زمستان به 90 تا 100 هکتار می رسید و در فصل تابستان نیز با تبخیر شدن آب، تالاب عملا خشک می شد و فقط کف آن مقداری نم دار می ماند.

وی افزود: از حدود 12 سال پیش که دو کارخانه ید در این منطقه تاسیس شده است، این دو کارخانه فاضلاب خود را تقریبا به صورت خام وارد تالاب می کنند. در سال های اخیر حجم فاضلاب ورودی به تالاب به گونه ای بوده که مساحت تالاب به 1000 هکتار رسیده، یعنی بیش از 10 برابر حالت ایده آل خود شده است. این در حالی است که در منطقه آق قلا میزان تبخیر آب بر اثر گرمای هوا بسیار بالاست و افزایش محسوس سطح تالاب در 12 سال گذشته نشان می دهد که حجم پساب ورودی به تالاب در این مدت چقدر زیاد بوده است.

عضو هیات علمی دانشگاه منابع طبیعی گرگان ادامه داد: افزایش بیش از اندازه حجم تالاب اینچه، در مواردی منجر به تخریب دیواره تالاب شده است. به عبارت دیگر، در سال های اخیر کارخانجات ید دیواره هایی را در بخش جنوب شرقی تالاب قرار داده اند تا جلوی فرار آب گرفته شود، اما به دلیل افزایش بیش از اندازه حجم فاضلاب، تا به حال دو بار این دیواره ها تخریب شده اند که در یک مرتبه آب آلوده داخل تالاب بعد از تخریب دیواره، وارد 500 هکتار از مراتع اطراف تالاب شد و پوشش گیاهی آن را نابود کرد.

احتمال بالای شکسته شدن دیواره تالاب اینچه

رضایی با تاکید بر احتمال بالای شکسته شدن دیواره تالاب اینچه گفت: با توجه به تداوم ورود حجم بالای فاضلاب به تالاب اینچه، هر لحظه امکان تخریب مجدد دیواره تالاب وجود دارد. در همین راستا، ما نگرانی زیادی از شکسته شدن دیواره غربی و شمال غربی تالاب و ورود آب آلوده آن به مراتع اطراف داریم. البته همین حالا هم به دلیل لُسی بودن خاک تالاب، آب موجود در آن از دل زمین به اطراف نشت پیدا می کند و اگر کسی یک چاه کم عمق در مراتع اطراف تالاب اینچه حفر کند، قطعا آب موجود در آن چاه، آب آلوده نشست شده از خود تالاب خواهد بود.

وی در ادامه تاکید کرد: در شرایط موجود اگر دیواره تالاب بشکند، حجم زیادی از آب آلوده نه تنها مراتع اطراف را درگیر خواهد کرد و می تواند منجر به نابودی پوشش گیاهی موجود در آنها شود، بلکه این آب آلوده وارد تالاب صوفیکم و حتی دریای خزر خواهد شد، چون شیب زمین به گونه ای است که حتی می تواند در صورت تخریب دیواره تالاب، آب آلوده را تا دریای خزر هدایت کند. این در حالی است که تالاب اینچه دارای یک آب آلوده، شور و با درصد نمک بسیار بالاست که وجود فلزات سنگین، فلزات سمی غیرسنگین در آن به اثبات رسیده است.

نابودی پوشش گیاهی 500 هکتار از مراتع اطراف تالاب

معاون پژوهشی دانشگاه منابع طبیعی گرگان درباره آلایندگی های ناشی از ورود فاضلاب خام کارخانجات ید به تالاب اینچه توضیح داد: ورود پساب خام دو کارخانه ید به تالاب اینچه، شوری آب این دو کارخانه را به همراه داشته و امکان زیست تمام موجودات زنده داخل تالاب از جمله گونه آبزی آرتمیا را از بین برده است. همچنین بخشی از آب از طرق مختلفی از جمله تخریب دیواره، نفوذ به دل زمین یا دیگر اتفاقات طبیعی از محیط تالاب خارج شده و وارد مراتع اطراف شده است. در چنین شرایطی شوری و آلودگی آب موجود در تالاب، از بین رفتن حاصلخیزی این مراتع را به همراه داشته است؛ به نحوی که فقط در یک مرتبه، شکسته شدن دیواره تالاب اینچه و ورود آب آلوده به مراتع اطراف آن، 500 هکتار از پوشش گیاهی این مراتع را نابود کرد.

وی در ادامه تاکید کرد: پیش از تاسیس کارخانجات ید، یک پدیده زمین شناسی به نام «گل فشان» در حاشیه تالاب اینچه وجود داشت. در واقع این پدیده مربوط به یک گودال بسیار بزرگ بود که در آن حباب های گاز متان از داخل گل بیرون می آمدند. در گذشته این گودال بسیار عمیق بود، اما اکنون که سطح آب تالاب بالا آمده است، سطح آب در گل فشان نیز افزایش یافته و دیگر حباب ها از داخل گل بیرون نمی آیند، بلکه از داخل آب بیرون می آیند. بنابراین اکنون گل فشان طبیعی تالاب اینچه که یکی از جاذبه های گردشگری طبیعی آن محسوب می شد، تقریبا از بین رفته است.

افزایش سقط جنین دام اهلی در مناطق اطراف تالاب اینچه

عضو هیات علمی دانشگاه منابع طبیعی گرگان در توضیح بیشتر درباره تاثیر ورود آلودگی ناشی از تالاب اینچه به مراتع اطراف گفت: ورود فاضلاب به مراتع اطراف تالاب اینچه باعث کاهش کیفیت و کمیت پوشش گیاهی مرتعی این منطقه شده است. این در حالی است که بسیاری از دامداران شهرستان آق قلا، دام های خود را به صورت سنتی به مراتع اطراف تالاب اینچه می آورند و در سال های اخیر استفاده از گیاهان این مراتع آلوده توسط دام های اهلی باعث افزایش سقط جنین در میان این دام ها شده است.

وی در ادامه تاکید کرد: داده مستندی مبنی بر آلوده شدن گوشت آن دسته از دام های اهالی شهرستان آق قلا که در مراتع اطراف تالاب اینچه چرا می کنند، به فلزات سنگین وجود ندارد، اما باید تحقیقاتی در این زمینه صورت گیرد تا مشخص شود چه مقدار از آلودگی حاصل از ورود فاضلاب خام کارخانجات ید به تالاب اینچه، به مراتع اطراف این تالاب نفوذ پیدا می کند و وارد بدن دام های اهلی منطقه می شود.

عدم موفقیت محیط زیست گلستان در جلوگیری از ورود آلودگی به تالاب

رضایی در ادامه صحبت های خود درباره نقش سازمان محیط زیست در جلوگیری از ورود فاضلاب خام کارخانجات ید به تالاب اینچه توضیح داد: در سال های اخیر اداره کل محیط زیست گلستان طرح هایی را برای کاهش حجم ورود پساب کارخانجات ید به تالاب اجرا کرده که البته تا کنون چندان موفقیت آمیز نبوده است. مثلا این اداره کل، کارخانجات مربوطه را موظف کرده بود که تعداد 40 چاه را در عمق 200 تا 300 متری زمین حفر کنند تا پساب آنها وارد زمین شود و به درون تالاب نریزد. کارخانجات ید هم این کار را انجام دادند، اما چون هم آنها در محاسبات خود برای حفر چاه ها دچار خطا شده بودند و هم سیمان نامناسبی برای چاه ها استفاده کرده بودند، این چاه ها نتوانست کارآیی لازم را برای دفع پسماند کارخانجات به همراه داشته باشد.

معاون پژوهشی دانشگاه منابع طبیعی گرگان ادامه داد: اداره کل محیط زیست گلستان همچنین با پیگیری های خود توانست مجوز کاهش فعالیت دو کارخانه ید را از استانداری دریافت کند. اکنون هم با کاهش نسبی فعالیت کارخانجات ید، میزان ورود پساب به تالاب اینچه 60 درصد از قبل کمتر شده و به حدود 240 لیتر بر ثانیه رسیده است. البته این رقم توسط اداره کل محیط زیست گلستان اعلام می شود، اما به نظر می رسد میزان واقعی ورود فاضلاب کارخانجات ید به تالاب اینچه از رقم اعلامی تا حدودی بیشتر باشد.

وی در پایان تصریح کرد: برنامه ریزی مناسب برای ورود فاضلاب به دل زمین و تصفیه کامل پساب و سپس ریختن آن به درون تالاب یا وارد کردن به دل زمین، مهمترین راهکار کاهش فاضلاب دو کارخانه ید محسوب می شود. تصفیه کامل نیز زمانی انجام می شود که دیگر در پساب خروجی دو کارخانه ید هیچ اثری از فلزات سنگین، فلزات سمی غیرسنگین، نمک، شوری بالا  وجود نداشته باشد. البته اجرای این راهکارها هزینه بر است، ولی ما برای حفظ طبیعت منطقه چاره ای جز انجام آنها نداریم.