تعداد دام های اهلی موجود در طبیعت، حداقل 4 برابر ظرفیت مراتع ایران/ نابودی حیات وحش ایران بر اثر چرای بی رویه

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در سال های اخیر شاهد تعدد انتشار اخبار مربوط به نزدیک شدن حیات وحش به محل زندگی انسان ها در نقاط مختلف ایران هستیم و این مساله در برخی موارد وقوع اتفاقات تلخی در طبیعت کشورمان را به همراه داشته است و کم نبوده اند خرس ها، پلنگ ها، گرگ ها و سایر گوشتخوران بزرگی که به دلیل نزدیک شدن به محل زیست یا چرای دام روستاییان در مناطق مختلف کشور و بعضا آسیب زدن به دام های اهلی، توسط جوامع محلی کشته شده اند.

آخرین نمونه وقوع این اتفاق به شهرستان ایذه در شمال خوزستان بازمی‌گردد که در آن، یک خرس قهوه ای به همراه توله اش به روستایی در منطقه مرغا نزدیک شد و پس از حدود یک هفته پنهان شدن این خرس ها در نقاط مختلف روستا و تعلل اداره محیط زیست ایذه در نجات این حیوانات، در نهایت برخی اهالی روستا که از حضور خرس در محل زندگی خود وحشت داشتند، خرس مادر را به همراه توله اش کشتند.

البته نزدیک شدن حیوانات وحشی به انسان ها در طبیعت ایران همواره با مرگ آنها همراه نبوده است. به طور مثال، اخیرا ویدئویی از ارتفاعات سبلان در مشگین شهر استان اردبیل منتشر شده است که در آن یک خرس قهوه ای به همراه دو توله اش به محل استراحت گروهی از کوهنوردان نزدیک می شوند و بعد از برداشتن مقداری غذا از سفره کوهنوردان، محل را با آرامش ترک می کنند.

همچنین اخیرا تصاویری برای پایگاه خبری رکنا ارسال شده است مبنی بر این که یک قلاده پلنگ ایرانی به محل چرای دام اهلی در روستای کیاآباد در شهرستان رودبار استان گیلان نزدیک شده و تعدادی از گوسفندان دامداران را دریده است و به همین دلیل، بعضی اهالی روستا قصد انتقام گرفتن و کشتن پلنگ را دارند. البته علی فرهی، رئیس محیط زیست شهرستان رودبار، برنامه ریزی اهالی روستای کیاآباد برای انتقام جویی از پلنگ را در گفت و گو با رکنا تکذیب کرد.

دیده شدن مکرر حیوانات وحشی توسط انسان نشانه نابودی زیستگاه ها

نکته مهمی که درباره خبر نزدیک شدن پلنگ به محل چرای احشام اهالی روستای کیاآباد و موارد مشابه دیگر باید به آن توجه داشت، این است که نه تنها در این نقطه از گیلان، بلکه در بسیاری از نقاط شمال کشور، دامداران سنتی در فصل گرما دام های خود را به ارتفاعات بالا و مناطق ییلاقی یا به بیان صریح تر، به دل جنگل های هیرکانی می برند. این در حالی است که این مناطق اساسا زیستگاه طبیعی حیات وحش محسوب می شود، نه چراگاه دام اهلی.

بنابراین عملا می توان گفت این دامداران هستند که در شمال ایران و جنگل ها و مراتع سایر نقاط کشور، با بردن احشام خود به زیستگاه های حیوانات وحشی، نه تنها طبیعت را برای حیات وحش ناامن می کنند، بلکه با تخریب محیط زیست و دست بردن در اکوسیستم، شرایط را برای تامین غذای گوشتخواران بزرگی نظیر خرس و پلنگ دشوار می کنند. در چنین شرایطی هم طبیعی است که حیوانات وحشی ناچار می شوند برای حفظ جان خود از گرسنگی، به انسان ها نزدیک شوند و به گله های آنها بزنند.

این نکته ای است که محمدعلی یکتانیک، کارشناس حیات وحش و فعال محیط زیست شمال کشور در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: دامداری در جنگل ها و مراتع آسیب فراوانی را به طبیعت و حیات وحش ایران وارد کرده و متاسفانه این پدیده آنچنان در تمام نقاط کشور از جمله شمال ایران گسترده شده است که تقریبا هیچ نقطه ای از طبیعت کشور و هیچ کدام از زیستگاه های حیات وحش باقی نمانده که از حضور دام اهلی مصون مانده باشد.

وی افزود: دیده شدن مکرر حیات وحش بخصوص گوشتخوران بزرگ نظیر پلنگ، گرگ، خرس و کفتار نه تنها نشانه ای بر افزایش جمعیت آنها نیست، بلکه ثابت می کند چون این حیوانات وضعیت مناسبی در زیستگاه های طبیعی خود ندارند، برای تامین غذایشان ناچارند به انسان ها نزدیک شوند. این در حالی است که خود این حیوانات می دانند که نزدیک شدن آنها به انسان ها می تواند با پایان زندگی‌شان همراه باشد، ولی آنها چاره ای ندارند جز این که با وجود ریسک کشته شدن به دست انسان ها، برای رفع گرسنگی به روستاها یا چراگاه ها نزدیک شوند.

تعداد دام های اهلی موجود در طبیعت، حداقل 4 برابر ظرفیت مراتع

یکتانیک با تاکید بر بی ضابطه بودن دامداری در جنگل ها و مراتع سراسر ایران گفت: در حالی که در قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع کشور تاکید شده است که دامداران نباید دام های اهلی خود را به ارتفاع بالای 2000 متر بیاورند، ولی بسیاری از دامداران کشور به این قانون توجهی ندارند؛ زیرا عمده مناطق ییلاقی جنگل های هیرکانی و زاگرس که دامداران در فصل تابستان از آن به عنوان به محل چرای دام استفاده می کنند، ارتفاعی بیش از 2000 متر دارند.

این کارشناس حیات وحش ادامه داد: متاسفانه بسیاری از دامداران کشور توجه زیادی به محدوده هایی که در پروانه های مرتع داری برایشان صادر می شود، ندارند و سازمان منابع طبیعی نیز نظارت صحیحی بر نحوه چرای دام ها در جنگل ها و مراتع کشور ندارد. همین مساله سبب می شود که دامداران نه تنها در محدوده های تعیین شده برای خود بلکه حتی در زیستگاه های حیات وحش نیز اقدام به چرای دام کنند و ضمن تخریب اکوسیستم، زیستگاه ها را برای حضور حیوانات وحشی ناامن کنند.

وی در ادامه تاکید کرد: برآورد می شود که حداقل چهار برابر ظرفیت مراتع ایران، دام اهلی به صورت سنتی در اراضی مرتعی چرا می کند. این در حالی است که حضور دام های اهلی در طبیعت، منجر به تخریب پوشش گیاهی و کاهش منابع آبی مورد نیاز حیات وحش می شود. همچنین در کنار هر گله دام اهلی، تعدادی سگ گله وجود دارد که هیچ رحمی به جانداران علف خوار، آشیانه پرندگان و خزندگان کوچک موجود در طبیعت ندارند و با شکار این حیوانات، عملا منابع غذایی گوشتخواران بزرگ حیات وحش را نابود می کنند.

تخریب پوشش گیاهی جنگل های ایران بر اثر چرای بی رویه دام ها

یکتانیک با بیان این که حضور بی رویه دام اهلی منجر به تخریب شدید اکوسیستم در تمام جنگل ها و مراتع کشور شده است، عنوان کرد: متاسفانه دامداران سنتی در حالی مشغول تامین علوفه ارزان قیمت برای دام های اهلی خود از دل طبیعت ایران هستند که اکوسیستم های مختلف کشورمان بهای سنگینی را بابت حضور این دام ها می دهند؛ زیرا هرچه حضور دام های اهلی در جنگل ها و مراتع بیشتر شود، طبیعتا پوشش گیاهی ارزشمند کشور با شدت مضاعفی تخریب خواهد شد و این در حالی است که احیای پوشش های گیاهی طبیعی بسیار دشوار است.

این فعال محیط زیست شمال کشور ادامه داد: متاسفانه دامداران همواره تاکید دارند که بخش هایی از جنگل ها و مراتع ایران به صورت سنتی جزو اراضی مرتعی آبا و اجدادی آنها بوده است و آنها هم حق دارند که از این اراضی استفاده کنند. اما اولا باید توجه داشت که در گذشته، تعداد دام های اهلی موجود در طبیعت بسیار کمتر از شرایط امروز بوده است و ثانیا اگر هم اشتباهی توسط آبا و اجداد ما رخ داده است، ما امروز در عصر مدرن نباید اشتباه آنها را تکرار کنیم.

وی در ادامه تاکید کرد: دام های اهلی معمولا تمام نهال های کوچک موجود در جنگل ها را می خورند یا تخریب می کنند و این مساله باعث می شود که در صورت از بین رفتن یک درخت خاص در یک جنگل، دیگر هیچ راهی برای جایگزین شدن طبیعی آن درخت وجود نداشته باشد. این مساله رفته رفته باعث از بین رفتن پوشش گیاهی ارزشمند جنگل های ایران خواهد شد؛ حتی در موارد متعددی مشاهده شده است که وقتی سازمان منابع طبیعی برای احیای پوشش گیاهی در بخشی از جنگل ها نهال کاری کرده، بازهم دام های اهلی به آن نهال ها رحم نکرده و آنها را هم از بین برده اند.

لزوم توقف دامداری در طبیعت برای احیای زیستگاه های حیات وحش

یکتانیک با تاکید بر نابودی زیستگاه های حیات وحش بر اثر چرای بی رویه دام ها عنوان کرد: متاسفانه حضور کنترل نشده دام های اهلی در جنگل ها و مراتع کشورمان باعث شده است که گوشتخواران بزرگ نتوانند غذای مورد نیاز خود را از طبیعت تامین کنند و در چنین شرایطی، این حیوانات چاره ای جز نزدیک شدن به محل زندگی انسان ها ندارند. در بسیاری از فیلم های منتشرشده از حضور گوشتخواران بزرگ در حوالی زیستگاه های انسان از جمله ماجرای حضور خرس در یک روستا در شهرستان ایذه، ضعف جسمی شدید این حیوانات بر اثر گرسنگی و تحلیل چربی های موجود در بدن آنها محسوس بوده است.

این کارشناس حیات وحش ادامه داد: سازمان محیط زیست نمی تواند به صورت موردی یا مقطعی مشکل حضور حیات وحش در محل زندگی انسان ها را حل کند، چون مثلا اگر نیروهای محیط بانی بخواهند با تیر هوایی یک حیوان را از محل زندگی انسان ها فراری دهند، بازهم چون این حیوان نمی تواند غذای مناسبی را در زیستگاه خود پیدا کند، ناچار است که به شهر یا روستایی دیگر نزدیک شود و دوباره در محل زندگی انسان ها قرار گیرد. بنابراین ما اگر می خواهیم مساله حضور حیات وحش در محل زندگی انسان ها حل شود، چاره ای جز اجرای یک راهکار دائمی نداریم.

این فعال محیط زیست شمال کشور تاکید کرد: تنها راهکار دائمی حل معضل نزدیک شدن حیات وحش بخصوص گوشتخواران بزرگ به انسان ها، حذف دامداری سنتی از چرخه تامین گوشت و لبنیات در ایران است. به عبارت دیگر، ما باید به صورت فوری حضور دامداران در جنگل ها و مراتع کشور را متوقف کنیم تا زیستگاه های حیات وحش رفته رفته فرصت احیای طبیعی خود را پیدا کنند. در چنین شرایطی هم لازم است دولت زمینه تاسیس دامپروری های صنعتی را برای دامداران سنتی فراهم کند تا این افراد دیگر برای تامین معیشت خود طبیعت کشور را تخریب نکنند.

وی در پایان تصریح کرد: با توجه به افزایش محسوس قیمت علوفه در سال های اخیر و با توجه به این که دامداران سنتی علوفه مورد نیاز احشام خود را تقریبا به صورت رایگان از طبیعت تامین می کنند، دولت باید ضمن حمایت از این افراد برای تاسیس دامپروری صنعتی، یارانه ویژه ای را جهت تامین علوفه به آنها تخصیص دهد تا هم معیشت دامداران و خانواده هایشان به خطر نیفتد و هم جلوی تخریب جنگل ها و مراتع کشور بر اثر چرای بی رویه دام ها گرفته شود. قطعا هزینه ای که دولت برای تخصیص این یارانه صرف می کند، از خسارت شدیدی که بر اثر تداوم حضور دام اهلی بر طبیعت ایران وارد می شود، کمتر خواهد بود.