آخرین جزئیات انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی/ رفیعی: حواسمان باشد اکوسیستم خلیج فارس شکننده تر نشود + صوت

پروژه انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی ایران، در آبان ماه 99 با افتتاح قطعه اول نخستین خط لوله این طرح و رسیدن آب شیرین شده خلیج فارس به مجتمع صنعتی گل گهر سیرجان وارد فاز جدیدی شد. در این طرح قرار است با کشیدن چهار خط لوله، مجموعا سالانه 60 میلیارد متر مکعب آب شیرین شده خلیج فارس و دریای عمان برای مصارف شرب، صنعتی و کشاورزی به برخی استان های مرکزی کشور از جمله هرمزگان، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، فارس، کرمان، یزد و ... برسد. طرح انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی ایران با سرمایه گذاری برخی شرکت های صنعتی و معدنی بزرگ ایران و البته با مشارکت شرکت های چینی در حال اجراست.

جزئیات چهار خط لوله انتقال آب خلیج فارس و دریای عمان

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، طرح انتقال آب خلیج فارس و دریای عمان به فلات مرکزی ایران شامل چهار  خط لوله عظیم است. در خط لوله اول، آب شیرین شده خلیج فارس از مجموعه آب شیرین کن بندرعباس به ترتیب به شهرهای سیرجان، سرچشمه و اردکان یزد رسیده است؛ به نحوی که قطعه اول  از کیلومتر 37 غرب بندرعباس از محل آب شیرین کن تا گل‌گهر کرمان به طول 303 کیلومتر، قطعه دوم از گل گهر تا مس سرچشمه کرمان به طول 150 کیلومتر و قطعه سوم  از مس سرچشمه تا مجتمع صنعتی چادرملو (اردکان یزد) به طول 370 کیلومتر است. اکنون هم هر سه قطعه این خط لوله به طول 823 کیلومتر به بهره برداری رسیده است.

در این میان اما با وجود تکمیل خط لوله اول انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی ایران، هنوز سایر خطوط این پروژه عظیم به بهره برداری نرسیده است. البته عملیات اجرایی خطوط دوم و سوم انتقال آب خلیج فارس آغاز شده، اما هنوز آغاز عملیات خط لوله چهارم در هاله ای از ابهام قرار دارد. این در حالی است که خط لوله چهارم، مربوط به انتقال آب از بندر چابهار در دریای عمان به شهرستان زابل در شمال سیستان و بلوچستان است و قرار است این خط لوله، آب کشاورزی بخش زیادی از مناطق سیستان و بلوچستان و حتی آب شرب 250 هزار نفر از اهالی این استان را تامین کند.

در این میان اما در خط لوله دوم انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی که بزرگترین خط لوله این طرح محسوب می شود و طول آن به یک هزار و 550 کیلومتر می رسد، قرار است آب خلیج فارس به استان های خراسان جنوبی و خراسان رضوی برسد. در خط لوله سوم نیز که طول آن 910 کیلومتر پیش بینی شده، قرار است آب شیرین شده خلیج فارس به استان اصفهان انتقال یابد. همچنین با وجود این که بخش زیادی از آب خط لوله اول به معادن و صنایع معدنی موجود در مسیر این خط اختصاص می یابد، در خطوط لوله دوم و سوم قرار است آب شیرین شده دریا علاوه بر صنایع به حوزه کشاورزی نیز تخصیص داده شود.

لزوم در نظر گرفتن مسائل زیست محیطی در طرح انتقال آب خیلج فارس

با وجود این که مسئولان دستگاه اجرایی تاکید دارند که انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان و اختصاص آن به مصارف صنعتی و کشاورزی می تواند بخش زیادی از منابع آبی مورد نیاز فلات مرکزی، جنوب شرقی و شمال شرقی ایران را با استفاده از آب شیرین شده دریا تامین کند و بخشی از مصرف منابع آب سطحی و زیرزمینی این مناطق را کاهش دهد، اما فعالان محیط زیست نقدهای زیادی را به این طرح عظیم وارد می کنند؛ به طور مثال، با وجود این که انتقال آب از دریا به فلات مرکزی ایران، انتقال آب بین حوضه ای تلقی نمی شود، ولی بازهم برخی فعالان محیط زیست معتقدند این پروژه نوعی دستکاری در طبیعت است که می تواند آثار مخرب و پیش بینی نشده ای را بر محیط زیست بگذارد.

همچنین برای انتقال حجم عظیمی آب از طریق چند خط لوله از خلیج فارس و دریای عمان به مناطق مختلف کشورمان، باید تعداد زیادی دستگاه آب شیرین کن در حاشیه این دو پهنه آبی فعالیت کنند. این در حالی است که نمک موجود در آب خلیج فارس و دریای عمان پس از جداسازی توسط دستگاه های آب شیرین کن، به خود دریا بازگردانده می شود و این مساله منجر به تغییر غلظت و سایر ویژگی های فیزیکی شیمیایی آب دریا می شود و می تواند خطراتی را برای اکوسیستم و آبزیان خلیج فارس و دریای عمان بخصوص در نواحی نزدیک به ساحل به همراه داشته باشد.

این نکته ای است که سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: تمام پروژه های انتقال آب اعم از انتقال آب شیرین شده دریا یا انتقال آب شیرین بین حوضه ای، زمانی می توانند مفید باشند که پیش از اجرای این طرح ها، مطالعات و ارزیابی های زیست محیطی آینده نگر و بررسی شرایط اکولوژیک و اقلیمی مبدا و مقصد کاملا انجام شده باشد و این مسائل هم در محاسبات هزینه فایده مربوط به تمام پروژه های انتقال آب در نظر گرفته شده باشد.

وی افزود: متاسفانه یکی از ضعف های بزرگ ما در انجام انواع پروژه های عمرانی از جمله طرح های انتقال آب، عدم ارزش گذاری دقیق مسائل زیست محیطی است؛ به عبارت دیگر، ما در انجام طرح های مختلف، کمتر به آسیب هایی که به محیط زیست و منابع طبیعی گوناگون وارد می شود، توجه می کنیم و این آسیب ها را در حساب و کتاب های هزینه فایده طرح های عمرانی در نظر نمی گیریم. به همین دلیل است که در بسیاری از طرح های عمرانی کشور، ارزش واقعی پروژه از نظر هزینه و فایده محاسبه نمی شود.

انتقال آب خلیج فارس باید آخرین راهکار مقابله با کم آبی باشد

رفیعی همچنین با اشاره به وجود معضل کم آبی در فلات مرکزی ایران گفت: متاسفانه در دهه های گذشته شاهد بارگذاری های بیش از حد منابع مصرف کننده آب بخصوص در بخش های صنعت و کشاورزی در فلات مرکزی ایران بوده ایم و این در حالی است که ما تا حد زیادی از انجام آمایش سرزمین برای اجرای پروژه های مختلف در این خطه غفلت کرده ایم. به همین دلیل است که در سال های اخیر با کمبود آب در مناطق مرکزی کشور مواجه شده ایم و همین مساله منجر به آن شده است که برخی مسئولان دستگاه اجرایی به فکر انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان به فلات مرکزی ایران بیفتند.

رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس ادامه داد: اساسا انتقال آب از دریا باید آخرین راهکار ما برای مقابله با کمبود آب در فلات مرکزی ایران باشد؛ یعنی ما اگر تمام برنامه های لازم برای مدیریت مصارف آبی از جمله صرفه جویی در مصرف آب شرب، اصلاح الگوی کشت و استفاده از روش های نوین آبیاری در کشاورزی، بازچرخانی آب در صنایع و .... را اجرا کنیم، ولی بازهم با کمبود آب مواجه شویم، باید به انتقال آب دست بزنیم؛ بخصوص که با توجه به ویژگی های اکولوژیک خلیج فارس، قطعا شیرین سازی روزانه حجم زیادی از آب آن و بازگردادن نمک حاصل از این پروژه به دریا، می تواند اکوسیستم خلیج فارس را شکننده تر کنند و مسئولان اجرایی باید راهکارهایی را برای جلوگیری از وقوع این اتفاق داشته باشند.

وی در ادامه تاکید کرد: توصیه ما به شرکت های صنعتی و معدنی سرمایه گذار در پروژه انتقال آب خلیج فارس این است که اول تمام تلاش خود را برای تامین آب از طریق بازچرخانی آب انجام دهند، بعد به دنبال تامین آب مورد نیاز صنایع و معادن خود از خلیج فارس بروند. این در حالی است که با وجود وعده بسیاری از شرکت های صنعتی مبنی بر توسعه بازچرخانی آب، عملا تعداد محدودی از صنایع ما در حال انجام این کار هستند و بسیاری از آنها هنوز از آب دست اول برای تامین منابع مورد نیاز خود استفاده می کنند. این در حالی است که قطعا استفاده از آب دست دوم تصفیه شده برای امور صنعتی می تواند منجر به کاهش مصرف آب صنایع بخصوص در فلات مرکزی ایران شود.

جلوگیری از برداشت بی رویه آب خلیج فارس توسط کشورهای عربی

رفیعی در بخش دیگری از اظهاراتش با بیان این که در دهه های اخیر کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس اقدام به برداشت بی رویه آب از این پهنه آبی کرده اند، عنوان کرد: در چند دهه گذشته کشورهای عربی به صورت بی محابا به برداشت آب از خلیج فارس و احداث دستگاه های آب شیرین کن در حاشیه این خلیج پرداخته اند. این در حالی است که خلیج فارس یک پهنه آبی تقریبا بسته محسوب می شود و عدم رعایت تعادل در شیرین سازی آب آن، می تواند اکوسیستم این خلیج را با تهدیدات بسیاری مواجه کند. بنابراین ما باید با دیپلماسی زیست محیطی با کشورهای جنوب حاشیه خلیج فارس به نحوی عمل کنیم که تمام کشورهای مجاور این خلیج بتوانند برداشت متعادلی از آب آن داشته باشند.

رئیس کمیسیون محیط زیست مجلس ادامه داد: با توجه به این که ایران هم مانند کشورهای عربی سهمی از آب خلیج فارس دارد، اگر اجرای پروژه انتقال آب با رعایت مسائل زیست محیطی آن انجام شود، این کار می تواند به تامین بخشی از آب مورد نیاز فلات مرکزی ایران کمک کند. جذب سرمایه گذاری خارجی در اجرای این پروژه نیز مذموم نیست و نمی توانیم بگوییم چون بخشی از سرمایه طرح انتقال آب خلیج فارس و دریای عمان را شرکت های چینی تامین کرده اند، الزاما این کار منجر به تخریب محیط زیست کشور خواهد شد. اساسا هم سرمایه گذاری خارجی روی پروژه های مختلف کشور به شرط آن که مطالعات زیست محیطی آن به طور کامل انجام شده باشد، اتفاق نامناسبی نیست.

وی در پایان تصریح کرد: متاسفانه در چند دهه گذشته، تحریم ها نه تنها اقتصاد کشور را با دشواری مواجه کرده، بلکه ایران را از نظر زیست محیطی و پایداری منابع طبیعی دچار مشکل کرده است. این در حالی است که برخی کشورهای پیشرفته، ژست حفاظت از محیط زیست جهانی را گرفته اند، ولی عملا با اعمال تحریم های اقتصادی مختلف علیه ایران، محیط زیست کشورمان را به مخاطره انداخته اند. در چنین شرایطی هم وقتی ما بیش از چهل سال است که از نظر اقتصادی تحت تحریم های بین المللی مختلفی قرار گرفته ایم، قطعا باید در اجرای پروژه های مختلف کشور روی پای خودمان بایستیم یا با مشارکت و سرمایه گذاری کشورهای دیگر  که می توانیم روی همکاری آنها حساب کنیم، به اجرای این پروژه ها، با کمترین آسیب به محیط زیست و حفظ پایداری منابع طبیعی بپردازیم.