دولت در مناطق دچار بحران آب به کشاورزان "خسارت نکاشت" بدهد / سرانه مصرف آب شرب مردم تهران، دو برابر اروپایی ها

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در شرایطی که در تابستان 1400 بسیاری از استان های کشور با تنش آبی شدیدی مواجه بودند، آمارهای رسمی از احتمال تشدید تنش های آبی در تابستان امسال حکایت دارند؛ زیرا مطابق آمار سازمان هواشناسی، میزان بارندگی در نه ماهه ابتدایی سال آبی جاری یعنی از ابتدای مهر 1400 تا پایان خرداد 1401 با کاهش 29 درصدی نسبت به متوسط بلندمدت مواجه بوده و طبق آمارهای وزارت نیرو نیز در ابتدای تیر 1401، شاهد افت 5 درصدی مجموع ذخیره آب سدهای ایران نسبت به زمان مشابه پارسال بوده ایم. تمام این آمارها نشان می دهد با وجود این که در سال گذشته یکی از شدیدترین دوره های خشکسالی در ایران را سپری کردیم، احتمالا در تابستان امسال وضعیت مدیریت منابع آبی حتی از تابستان 1400 نیز دشوارتر خواهد بود.

این نکته ای است که مهندس علیرضا دائمی، پژوهشگر آب و قائم مقام پیشین وزیر نیرو در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: ایران در اقلیم خشک و نیمه خشک زمین قرار گرفته که بخش اندکی از آن از ذخایر آبی فراوانی برخوردار است. بنابراین با توجه به روند کنونی تغییرات اقلیمی، اساسا ما در تمام سال ها صرف از نظر میزان بارندگی و ذخیره موجود در سدها با کمبود آب مواجه خواهیم شد. اما با توجه به کاهش بارندگی و افت میزان ذخایر سدهای کشور نسبت به سال گذشته، امسال حتما بسیاری از مناطق ایران با شدت بیشتری از سال های قبل با تنش آبی مواجه خواهند شد.

وی افزود: در شرایط موجود، وزارت نیرو باید برنامه هایی جدی را برای مدیریت منابع و مصارف آب در نظر بگیرد تا موجودی آب مخازن سدهای کشور بخصوص سدهای مهمی که آب شرب کلانشهرها را تامین می کنند، بتواند تا نیمه پاییز امسال دوام بیاورد. برای رسیدن به این منظور نیز اولا باید در مصرف آب در بخش های خانگی و صنعت به شکل مناسبی صرفه جویی شود و ثانیا ضروری است که مدیریت ویژه ای در مصرف آب کشاورزی انجام شود؛ یکی از مهمترین راهکارها در این راستان نیز اعمال ممنوعیت کشت تابستانه و پرداخت «خسارت نکاشت» به کشاورزان در بخش هایی از کشور است که به شدت دچار بحران آب شده اند، زیرا در غیر این صورت، بسیاری از مناطق ایران از جمله خوزستان، اصفهان، سیستان و بلوچستان، کرمان و ... با تنش آبی شدیدی مواجه خواهند شد.

تکمیل طرح کاداستر؛ پیش زمینه اعمال ممنوعیت کشت تابستانه

دائمی با انتقاد از عدم هماهنگی بین وزارتخانه های نیرو و کشاورزی برای اجرای طرح ممنوعیت کشت تابستانه در استان های دچار تنش آبی شدید گفت: با وجود این که مسئولان وزارت نیرو اعلام کرده اند که باید در مناطق دچار بحران آب، کشت تابستانه ممنوع شود، ولی متاسفانه مسئولان وزارت کشاورزی اجرای این برنامه را جدی نگرفته اند و هیات دولت نیز برنامه ای برای پرداخت خسارت نکاشت به کشاورزان ندارد؛ این در حالی است که اساسا کشاورزان مناطق کم آب کشور تا زمانی که خسارت نکاشت را دریافت نکنند یا معیشت جایگزین برایشان تعریف نشود، حاضر به دست کشیدن از کشت تابستانه نخواهند شد.

قائم مقام پیشین وزیر نیرو ادامه داد: وقتی ما به دنبال ممنوعیت کشت تابستانه در بسیاری از مناطق کشور هستیم، قطعا باید وزارتخانه های نیرو و کشاورزی و سازمان برنامه و بودجه با یکدیگر هماهنگ شوند تا اعتبارات لازم برای این منظور با نظر هیات دولت تامین شود. البته خسارت نکاشت صرفا باید به آن دسته از کشاورزانی پرداخت شود که به صورت قانونی به کشت و کار می پردازند و ما نباید به افرادی که در مناطق مختلف ایران کشت غیرقانونی انجام می دهند، خسارت نکاشت بدهیم، بلکه باید با آموزش های مناسب، برای این افراد معیشت جایگزین تعریف کنیم.

وی در ادامه تاکید کرد: ما برای اجرای طرح ممنوعیت کشت، باید با تکمیل طرح کاداستر در سراسر ایران، میزان مصرف آب همه اراضی کشور با توجه به مساحت، نوع محصول و نوع کشت را برآورد کنیم و بعد هم با کمک متخصصان برآورد کنیم که اولا با امکانات موجود در هرکدام از اراضی کشاورزی بدون متوقف کردن کشت، چه مقدار می توان در مصرف آب صرفه جویی کرد و ثانیا با جلوگیری از کشت تابستانه در برخی اراضی کشاورزی، چه هزینه ای را باید بابت خسارت نکاشت به کشاورزان بپردازیم. بنابراین تکمیل طرح کاداستر در بخش کشاورزی، پیش زمینه اجرای هرگونه طرح نکاشت محسوب می شود.

سرانه مصرف آب شرب مردم تهران، دو برابر اروپایی ها

دائمی در بخش دیگری از اظهاراتش درباره تاثیر تنش آبی تابستان امسال بر کمبود آب شرب در مناطق مختلف ایران توضیح داد: اگر ما بتوانیم مدیریت صحیحی در تامین آب شرب داشته باشیم و میزان مصرف آب در بخش شرب منطقی باشد، احتمال کمبود آب شرب بر اثر تنش آبی کمتر می شود. این در حالی است که متاسفانه میزان مصرف آب شرب در ایران به شدت بالاست، به طور مثال، سرانه مصرف آب شرب در تهران حدود 250 لیتر در روز است و این در حالی است که سرانه مصرف آب شرب در بسیاری از کشورهای اروپا کمتر از نصف ایران است. بنابراین اگر ما در مصرف آب صرفه جویی کنیم، نباید نگرانی خاصی از کمبود آب در بخش خانگی داشته باشیم.

معاون سابق برنامه ریزی وزارت نیرو ادامه داد: اساسا نگرانی زیادی از کمبود آب شرب در بیشتر مناطق ایران حتی در تابستان امسال وجود ندارد و ما فقط نگران مناطقی هستیم که متاسفانه هنوز از سیستم آبرسانی مناسبی برخوردار نیستند، یعنی یا اصلا شبکه لوله کشی ندارند یا شبکه آب آنها قدیمی و فرسوده است. اما این وجود، با توجه به کاهش مخازن سدها و افت سطح سفره های آب زیرزمینی و لزوم جلوگیری از برداشت بی رویه از این سفره ها برای جلوگیری از تشدید فرونشست زمین، ما در تابستان امسال قطعا با کمبود شدید آب مورد نیاز بخش کشاورزی در بسیاری از نقاط کشور مواجه خواهیم شد و باید تدابیر ویژه ای را برای مدیریت آب کشاورزی در فصل تابستان اتخاذ کنیم.

وی در پایان تصریح کرد: متاسفانه سال هاست مدیریت آب کشاورزی در ایران به درستی انجام نمی شود و ما نه تنها هنوز یک الگوی کشت مناسب در سراسر کشورمان تعریف نکرده ایم، بلکه اقدامات ما برای فراگیر شدن استفاده از روش های نوین آبیاری و صرفه جویی در مصرف آب کشاورزی نیز ناکافی بوده است. این در حالی است که مطابق روند کنونی تغییرات اقلیمی، قطعا ایران در سال های آتی نیز مانند تابستان امسال و پارسال با کمبود آب مواجه خواهد شد. در چنین شرایطی، با توجه به این که بخش کشاورزی، مهمترین مصرف کننده آب کشور محسوب می شود، به نظر می رسد مدیریت آب کشاورزی، بهترین راه برای عبور موفق از تنش آبی در سال های آینده باشد.