تا پایان 1402 به میزان 4 هزار مگاوات به ظرفیت انرژی خورشیدی ایران اضافه می شود / چاره ای جز گسترش انرژی های تجدیدپذیر نداریم

با وجود این که پتانسیل خدادای بسیار بالایی برای توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در ایران وجود دارد، اما هم اکنون سهم انرژی های پاک در تولید برق کشور تنها به میزان 1.1 درصد است. این در حالی است که هم اکنون بسیاری از کشورهای دنیا در حال حرکتی پرشتاب به سمت گسترش استفاده از انرژی تجدیدپذیر هستند و سال به سال بر ظرفیت بهره برداری از انرژی خورشیدی و انرژی بادی در کشورهای پیشرفته افزوده می شود. البته سال گذشته علی اکبر محرابیان، وزیر نیرو وعده داد که تا پایان دولت سیزدهم، به میزان 10 هزار مگاوات به ظرفیت استفاده از انرژی پاک در ایران اضافه خواهد شد.

توسعه انرژی های تجدیدپذیر هم از نظر اقتصادی و هم به لحاظ زیست محیطی جذاب است

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در روزهای اخیر رسانه های اروپایی اعلام کرده اند که نروژ به عنوان یکی از غنی ترین کشورهای اروپا از نظر ذخایر نفت و گاز، برنامه دارد که تا سال 2040 به صادرکننده برق تولیدشده از انرژی های تجدیدپذیر تبدیل شود؛ به نحوی که دولت این کشور اخیرا اعلام کرده است که تا سال 2040، به میزان 30 هزار مگاوات برق تجدیدپذیر تولید خواهد کرد که این میزان دو برابر تولید کنونی برق نروژ است و بنابراین دستیابی به این هدف می تواند نروژ را به یکی از کشورهای صادرکننده برق تجدیدپذیر تبدیل کند.

اما در شرایطی که نروژ به عنوان منبع غنی سوخت های فسیلی به دنبال توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر است، سوال مهم این است که چرا مسئولان ایران تا کنون توجه لازم را به گسترش تولید برق با استفاده از انرژی های پاک نداشته اند؟ این در حالی است که برخلاف تصور بسیاری از مسئولان، نیاز ایران به لزوم حرکت پرشتاب به سمت توسعه انرژی های تجدیدپذیر و کنار گذاشتن تدریجی استفاده از سوخت های فسیلی، یک مساله لاکچری یا صرفا زیست محیطی محسوب نمی شود، بلکه می تواند نقش مهمی در آینده اقتصادی کشور و مقابله با بحران آب نقش داشته باشد.

این نکته ای است که جعفر محمدنژاد سیگارودی، مدیرکل دفتر توسعه نیروگاه های خورشیدی و سخنگوی سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق (ساتبا) در گفت و گو با رکنا به آن اشاره کرد و اظهار داشت: شرایط کنونی حوزه انرژی در ایران و جهان، ما را به سمتی می برد که توسعه ظرفیت استفاده از انرژی های تجدیدپذیر هم برایمان جذاب باشد و هم ناچار به گسترش بهره برداری از این انرژی ها باشیم.

وی افزود: تا حدود ده سال پیش، سرمایه گذاری برای تولید برق با استفاده از انرژی های خورشیدی و بادی توجیه اقتصادی نداشت، اما هم اکنون توسعه انرژی های پاک نه تنها از نظر زیست محیطی بلکه از نظر اقتصادی هم توجیه پذیر شده است؛ زیرا با پیشرفت فناوری های مربوط به انرژی های تجدیدپذیر در جهان، اکنون شرایط به جایی رسیده که تولید برق با استفاده از انرژی های خورشیدی و بادی حتی از تولید برق با استفاده از نیروگاه های سوزاننده سوخت های فسیلی به صرفه تر محسوب می شود.

محمدنژاد تاکید کرد: با توجه به محدودیت منابع سوخت های فسیلی در کشور که گاهی مواقع نیروگاه های ما را مجبور به مازوت سوزی می کند و همچنین با توجه به مصرف بالای آب در نیروگاه های حرارتی و وابستگی بسیار پایین نیروگاه های تجدیدپذیر به منابع آبی، ما چاره ای نداریم جز این که به سمت گسترش استفاده از انرژی های پاک حرکت کنیم؛ زیرا کشور ما دچار بحران شدید آب است و عملا شرایط حاکم بر اقلیم ایران ما را مجبور می کند که استفاه از انرژی های تجدیدپذیر را توسعه دهیم.

ارائه پیشنهاد اولیه نصب 91 هزار مگاوات ظرفیت استفاده از انرژی های تجدیدپذیر توسط بخش خصوصی

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که در سال گذشته علی اکبر محرابیان، وزیر نیرو وعده داد که تا پایان دولت سیزدهم به میزان 10 هزار مگاوات به ظرفیت تولید برق با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر کشور اضافه خواهد شد. این در حالی است که مطابق نمودار زیر که توسط سازمان ساتبا منتشر شده، هم اکنون تنها 939 مگاوات از برق کشور با استفاده از انرژی های پاک تولید می شود، آن هم در شرایطی که مطابق قانون برنامه ششم توسعه، باید تا پایان سال 1400 ظرفیت استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در ایران به 5 هزار مگاوات می رسید. بنابراین تحقق وعده اخیر وزیر نیرو جز با افزایش شتاب توسعه انرژی های پاک در کشورمان ممکن نیست.

این نکته ای است که محمدنژاد ضمن تاکید روی آن گفت: با توجه به نیاز اساسی کشور به توسعه استفاده از انرژی های پاک، سازمان ساتبا در نظر دارد که حتما وعده اخیر وزیر نیرو مبنی بر توسعه 10 هزار مگاواتی نیروگاه های تجدیدپذیر تا چهار سال آینده را اجرایی کند. در همین راستا نیز ما برای نصب 7 هزار مگاوات ظرفیت استفاده از انرژی خورشیدی، نزدیک 3 هزار مگاوات ظرفیت بهره برداری از انرژی بادی و مقداری اندکی هم ظرفیت استفاده از انرژی زیست توده و سایر انرژی های پاک برنامه ریزی کرده ایم.

سخنگوی سازمان ساتبا ادامه داد: ما در گام اول، دی ماه سال گذشته با اعلام فراخوانی عمومی از همه شرکت های خصوصی داخلی و خارجی توانمند در عرصه انرژی های تجدیدپذیر دعوت کردیم تا در زمینه توسعه استفاده از انرژی های پاک در ایران سرمایه گذاری کنند. در همین راستا نیز در سال 1400، پیشنهادات مختلفی را از شرکت های گوناگون دریافت کردیم که مجموع ظرفیت پیشنهادی اولیه این شرکت ها به حدود 91 هزار مگاوات می رسید.

مدیرکل دفتر توسعه نیروگاه های خورشیدی سازمان ساتبا گفت: توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر قرار است با سرمایه گذاری بخش خصوصی و البته با خرید تضیمنی برق تولیدشده در نیروگاه ها توسط دولت انجام شود. یعنی بخش خصوصی تمام هزینه های لازم برای توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر در سطح کشور را تامین می کند، اما دولت، قراردادی هفت ساله را با شرکت های خصوصی برای خرید تضمینی برق خواهد بست. منابع مالی این خرید تضیمنی هم براساس ماده 12 قانون رفع موانع تولید از طریق صرفه جویی در مصرف سوخت تامین خواهد شد.

وی در ادامه تاکید کرد: طبق برنامه ریزی های انجام شده، سازمان ساتبا می خواهد هزینه برق تولیدی شرکت ها در طول هفت سال را در همان چهار سال نخست اجرای قرارداد بپردازد. همچنین بعد از هفت سال نیز بخش خصوصی می تواند فروش برق تولیدی خود به دولت یا شرکت های و صنایع خصوصی مختلف را ادامه دهد و از این طریق درآمدزایی کند. یعنی ما به گونه ای برنامه ریزی کرده ایم که هزینه سرمایه گذاری شرکت های خصوصی برای توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر تا هفت سال جبران خواهد شد و بعد از هفت سال سرمایه گذاران خصوصی به سوددهی خواهند رسید.

انجام دو مرحله مناقصه برای توسعه نیروگاه های خورشیدی تا یک ماه آینده

محمدنژاد درباره ادامه فرآیند عملیاتی کردن وعده وزیر نیرو مبنی بر افزایش 10 هزار مگاواتی ظرفیت استفاده از انرژی های پاک در ایران توضیح داد: بعد از دریافت پیشنهادات مختلف برای نصب انواع نیروگاه های تجدیدپذیر در سطح کشور، ما طرحی را به شورای اقتصاد برای نصب 4 هزار مگاوات ظرفیت استفاده از انرژی خورشیدی ارائه دادیم که این طرح مورد موافقت این شورا قرار گرفته است. بنابراین تلاش می کنیم مطابق برنامه ریزی های انجام شده، تا پایان سال 1402 با مشارکت بخش خصوصی به میزان 4 هزار مگاوات ظرفیت جدید استفاده از انرژی خورشیدی در سراسر ایران نصب کنیم.

سخنگوی سازمان ساتبا ادامه داد: در هفته های آتی قرار است مرحله اول مناقصه مربوط به دعوت از شرکت های خصوصی برای نصب 4 هزار مگاوات ظرفیت استفاده از انرژی خورشیدی برگزار شود. این مناقصه بین شرکت هایی برگزار خواهد شد که در فراخوان سال گذشته برای سرمایه گذاری در زمینه توسعه نیروگاه های خورشیدی و بادی به سازمان ساتبا اعلام آمادگی کرده و در سال جدید نیز مدارک مربوطه را به ما تحویل داده اند. البته ما تا امروز به میزان 60 هزار مگاوات ظرفیت استفاده از انرژی های خورشیدی و بادی با شرکت های خصوصی تفاهم نامه مبادله کرده ایم.

مدیرکل دفتر توسعه نیروگاه های خورشیدی سازمان ساتبا اظهار داشت: مرحله اول مناقصه مربوط به توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر، در راستای صلاحیت سنجی فنی و تجاری این شرکت ها برگزار خواهد شد و ما تا حدود دو هفته آینده مرحله اول را برگزار خواهیم کرد. همچنین با توجه به این که اراضی مربوط به احداث 4 هزار مگاوات ظرفیت استفاده از انرژی خورشیدی در سراسر کشور مشخص شده است، ما بعد از صلاحیت سنجی شرکت ها در مرحله اول مناقصه، در مرحله دوم، امکان بهره برداری از آن دسته اراضی را به مناقصه خواهیم گذاشت که هم از پتانسیل بالایی برای توسعه نیروگاه های خورشیدی برخوردار باشند و هم از نظر اتصال به شبکه، دسترسی مناسبی داشته باشند.

این مقام مسئول در سازمان ساتبا با بیان این که برنامه وزارت نیرو برای توسعه 10 هزار مگاواتی ظرفیت استفاده از انرژی های تجدیدپذیر با مشارکت بخش خصوصی انجام خواهد شد، عنوان کرد: سازمان ساتبا به گونه ای برنامه ریزی کرده که هیچ دخالت مستقیمی در توسعه انرژی های پاک نخواهد داشت. همچنین ما هم در گذشته توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر را به بخش خصوصی واگذار کرده ایم و هم در آینده این کار را ادامه خواهیم داد. یعنی سازمان ساتبا فقط به دنبال سیاست گذاری، هدایت برنامه ها، فراهم کردن زیرساخت ها و اجرای قوانین حمایتی در راستای بهره برداری هرچه بهتر از انرژی های تجدیدپذیر است و نقش اجرایی مستقیم در این زمینه نخواهد داشت.

وی در ادامه تاکید کرد: با توجه به هماهنگی هایی که با استانداری ها، شرکت های برق منطقه ای، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور صورت گرفته است، فرآیند صدور مجوز و تخصیص زمین به شرکت هایی که می خواهند برای توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر در ایران سرمایه گذاری کنند، بسیار کوتاه شده است. یعنی اکنون شرایط به گونه ای است که شرکت هایی که در مناقصات آینده برنده شوند، در مدت زمان کوتاهی می توانند با کسب مجوزهای لازم، فعالیت خود را برای ساخت نیروگاه های خورشیدی یا بادی آغاز کنند.

هیچ رانتی در واگذاری پروژه های تجدیدپذیر به بخش خصوصی وجود نخواهد داشت

محمدنژاد با تاکید بر این که سازمان ساتبا برای تحقق وعده افزایش 10 هزار مگاواتی ظرفیت استفاده از انرژی های تجدیدپذیر صرفا با بخش خصوصی واقعی همکاری خواهد کرد و هیچ گونه رانتی در واگذاری پروژه ها به شرکت های مختلف وجود نخواهد داشت، عنوان کرد: معیار ما برای انتخاب شرکت هایی که قرار است در سال های آتی در زمینه احداث نیروگاه های خورشیدی و بادی فعالیت کنند، استانداردهای روز دنیا خواهد بود، به نحوی که ما صرفا با شرکت هایی قرارداد خواهیم بست که بتوانند از آخرین دانش و فناوری روز برای گسترش انرژی های پاک استفاده کنند.

سخنگوی سازمان ساتبا ادامه داد: مدل قراردادی ما با شرکت های خصوصی برای توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر به گونه ای خواهد بود که قرار نیست این شرکت ها یک ابزار یا فناوری را تولید کنند و به دولت تحویل دهند، بلکه سرمایه گذاران عملا مالک نیروگاه های خود محسوب می شود و ناچارند برای سوددهی بیشتر خود، از بهترین تجهیزات و نیروهای انسانی برای توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر استفاده کند؛ یعنی برنامه ریزی انجام شده توسط سازمان ساتبا برای توسعه استفاده از انرژی های پاک به گونه ای اجرا خواهد شد که عملا شرکت هایی که از دانش و مهارت لازم برای توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر برخوردار نیستند، نتوانند با سازمان ما قرارداد ببندند.

مدیرکل دفتر توسعه نیروگاه های خورشیدی سازمان ساتبا عنوان کرد: عموم شرکت هایی که مهارت لازم برای توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر را دارند، می توانند با سازمان ساتبا همکاری کنند و در زمینه توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر خورشیدی، بادی و ... سرمایه گذاری انجام دهند. ما حتی اعلام کرده ایم که شرکت های خصوصی خارجی نیز می توانند برای توسعه استفاده از انرژی های پاک در ایران روی ساخت نیروگاه های تجدیدپذیر سرمایه گذاری کنند. اکنون هم برخی شرکت های خارجی که البته با شرکت های ایرانی همکاری می کنند و شریک آنها محسوب می شوند، برای سرمایه گذاری در توسعه انرژی های خورشیدی و بادی در ایران، آمادگی اولیه خود را اعلام کرده اند.

این مقام مسئول در سازمان ساتبا تاکید کرد: علاوه بر برنامه ریزی هایی که سازمان ساتبا برای توسعه نیروگاه های خورشیدی در سطح کشور انجام داده است، ما پیشنهاد اولیه خود برای برداشتن گام نخست در توسعه نیروگاه های بادی مطابق وعده سال گذشته وزیر نیرو را به دبیرخانه شورای اقتصاد کشور ارائه داده ایم. این پیشنهاد به زودی در شورای مذکور مطرح خواهد شد و امیدواریم که با توجه به پتانسیل موجود کشور برای توسعه نیروگاه های بادی، به زودی با مشارکت بخش خصوصی داخلی و خارجی، گام های بلندی را در این زمینه برداریم.

وی در پایان تصریح کرد: ما برای توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر با شرکت های خصوصی به صورت BOO قرارداد خواهیم بست، یعنی سرمایه گذاران خصوصی به عنوان احداث کننده، مدیر و مالک نیروگاه ها محسوب می شوند و سازمان ساتبا به عنوان نماینده دولت صرفا محصول نیروگاه های تجدیدپذیر یعنی برق تولیدشده را از بخش خصوصی خواهد خرید. بنابراین سازمان ساتبا به گونه ای برنامه ریزی کرده است که سرمایه گذاری برای توسعه استفاده از انرژی های پاک کاملا توجیه اقتصادی داشته باشد.