احتمال زایمان "ایران" در دوازدهم اردیبهشت / بودجه حفاظت از حیات وحش؛ کمتر از یک پنجم اعتبار مورد نیاز + عکس و صوت

حدود دو دهه است که یوزپلنگ آسیایی یا همان یوزپلنگ ایرانی که زمانی قلمروی گسترده ای در سراسر آسیای میانه داشت، رو به انقراض گذاشته و صرفا در برخی دشت های فلات مرکزی ایران بخصوص در استان های سمنان، یزد، کرمان و فارس مشاهده می شود. به همین دلیل، در سال های اخیر برنامه های مختلفی برای جلوگیری از حفاظت یوز ایرانی توسط سازمان حفاظت محیط زیست ایران با همکاری برنامه عمران ملل متحد و اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت اجرا شده که البته این برنامه ها نتوانسته است تاثیر ملموسی در جلوگیری از انقراض این گونه مهم حیات وحش بگذارد. با این حال، اخیرا مسئولان ارشد سازمان محیط زیست از بارداری احتمالی یوزپلنگ «ایران» یعنی یکی از چهار یوزپلنگ منطقه حفاظت شده توران به صورت طبیعی خبر داده اند و این خبر، امیدها به نجات یوز آسیایی از انقراض را افزایش داده است.

لازم به ذکر است که با مراجعه به این لینک می توانید جدیدترین عکس های چهار یوزپلنگ ایرانی حاضر در پارک ملی توران را مشاهده کنید که توسط اداره کل روابط عمومی سازمان حفاظت محیط زیست در اختیار رکنا قرار داده شده است.

کاهش تعداد یوزپلنگ ایرانی به 12 قلاده

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، حدود دو دهه است که مسئولان زیست محیطی دولت های مختلف تاکید دارند یوزپلنگ آسیایی که زمانی در بسیاری از نقاط قاره آسیا بخصوص آسیای میانه و از هندوستان تا سوریه پراکنده بود، در معرض انقراض کامل قرار گرفته است و در همین راستا نیز از ابتدای سال 90، پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی آغاز شد.

این پروژه البته در ده سال گذشته به نتیجه ملموسی نرسیده است و در حالی که در ابتدای دهه 90، اظهارات مسئولان وقت سازمان حفاظت محیط زیست از این حکایت داشت که حدود 30 تا 50 قلاده یوزپلنگ در زیستگاه های مختلف ایران پراکنده هستند، تازه ترین برآوردهای انجمن یوزپلنگ ایرانی نشان می دهد که اکنون تنها 12 قلاده شناسایی‌شده یوزپلنگ آسیایی در مناطق حاشیه کویر مرکزی از جمله خارتوران، نایبندان، دره انجیر و میاندشت زیست می کنند.

در چنین شرایطی در نیمه فروردین 1400، مسئولان ارشد سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کردند که احتمالا یوزپلنگ ماده و جوان «ایران» که به همراه یک یوز ماده دیگر یعنی «دلبر» و دو یوز نر یعنی «کوشکی» و «فیروز» در پارک ملی توران زیست می کند، بر اثر جفت گیری با «فیروز» به شکل طبیعی باردار شده است.

البته با توجه به این که انجام سونوگرافی و پی بردن به باردار بودن یا نبودن «ایران» به این حیوان استرس وارد می کند و احتمال سقط جنین او را بالا می برد، مسئولان زیست محیطی کشور از این کار صرف نظر کرده اند و فعلا این مسئولان به همراه دوستداران حیات وحش به انتظار نشسته اند تا در روزهای ابتدایی اردیبهشت علایم ظاهری بارداری «ایران» به طور کامل مشخص شود.

حسن اکبری، سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست ضمن اعلام این مساله به خبرنگار رکنا گفت: با توجه به این که انجام سونوگرافی می تواند به «ایران» استرس وارد کند و منجر به بارداری او شود، ما این کار را انجام نمی دهیم و فعلا تا روزهای دهم تا دوازدهم اردیبهشت صبر می کنیم، زیرا اگر «ایران» باردار باشد، در آن بازه زمانی زایمان خواهد کرد.

امکان انقراض یوزپلنگ ایرانی در طبیعت

اکبری در پاسخ به سوال رکنا درباره تعداد دقیق یوزپلنگ های موجود در ایران عنوان کرد: از نظر علمی وقتی تعداد موجود از یک گونه خاص گوشتخوار به زیر 50 عدد می رسد، آن گونه محکوم به انقراض است، زیرا در چنین شرایطی تنوع ژنتیکی آن گونه خاص تا حدی پایین می آید که دیگر نمی تواند خود را در طبیعت حفظ کند.

وی افزود: ما از چند سال قبل مطمئن شدیم که تعداد یوزپلنگ های موجود در ایران به زیر 30 قلاده رسیده است و در چنین شرایطی تفاوت چندانی ندارد که تعداد یوزهای ایرانی 12 قلاده یا مثلا 20 قلاده باشد، چون در هر دو صورت شرایط برای نجات یوزپلنگ ایرانی بسیار دشوار خواهد بود.

این مقام ارشد سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر این که یوزپلنگ ایرانی اکنون در وضعیت کاملا نگران کننده ای قرار دارد، اظهار داشت: اگر ما نتوانیم در آینده ای نزدیک شرایط را برای حفظ یوزپلنگ آسیایی به شکلی محسوس تغییر دهیم، به زودی این گونه ارزشمند را حداقل در طبیعت از دست خواهیم داد.

توران؛ تنها زیستگاه باقیمانده یوزپلنگ ایرانی

اکبری با بیان این که سازمان حفاظت محیط زیست تلاش زیادی برای جلوگیری از انقراض یوزپلنگ ایرانی انجام می دهد، گفت: طبیعی است که با وضعیت کنونی امکانات، اعتبارات و نیروهای سازمان حفاظت محیط زیست، شرایط برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی بسیار دشوار است و ما به سازمان برنامه و بودجه کشور اعلام کرده ایم که لازم است برای جلوگیری از یوز ایرانی هزینه های زیادی انجام دهیم.

سرپرست معاونت محیط طبیعی سازمان محیط زیست ادامه داد: اکنون می توان گفت تنها قلمرو باقیمانده برای یوزپلنگ آسیایی، منطقه حفاظت شده توران و زیستگاه های اطراف آن است و متاسفانه در این منطقه تعداد زیادی دام، سگ گله، جاده ترانزیتی و بسیاری از دیگر عوامل مزاحم برای یوز ایرانی وجود دارد.

وی در ادامه تاکید کرد: با توجه به این که این گونه بسیار پرتحرک و قلمروطلب است و حرکت آن هیچ گاه محدود به مرزهای منطقه حفاظت شده نمی شود، بنابراین احتمال بقای یوزپلنگ آسیایی در منطقه توران به عنوان تنها زیستگاه باقیمانده برای یوزپلنگ آسیایی اندک است.

اگر بودجه نرسد، یوزپلنگ ایرانی منقرض می شود

اکبری با تاکید بر لزوم تخصیص بودجه مناسب به پروژه حفاظت از یوز ایرانی گفت: یکی از مهمترین اقداماتی که ما در صورت تامین بودجه می توانیم انجام دهیم، خرید بخش قابل توجهی از محدوده های عرفی منطقه و اضافه کردن آنها به منطقه حفاظت شده توران است تا به این ترتیب احتمال مواجهه یوزپلنگ ها با دام ها و سگ های گله کاهش یابد.

معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست ادامه داد: ما باید برای بالا بردن احتمال ماندگاری یوزپلنگ آسیایی، به ایمن سازی جاده های موجود در منطقه توران و افزایش نیروها و امکانات حفاظتی سازمان محیط زیست در این منطقه بپردازیم. همچنین ما باید حمایت جوامع محلی منطقه توران برای حفاظت از یوزپلنگ را جلب کنیم و آموزش های گسترده تری را در این منطقه به مردم ارائه دهیم.

این مقام ارشد سازمان محیط زیست با ابراز گلایه از کمبود اعتبارات تخصیص یافته به پروژه حفاظت از یوز عنوان کرد: متاسفانه میزان اعتباراتی که در حال حاضر برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی اختصاص پیدا کرده، بسیار کمتر از نیاز ما است و اکنون ما حتی برای تامین خودروهای مناسب در منطقه حفاظت شده توران دچار مشکل هستیم.

وی در ادامه تاکید کرد: قطعا اگر بودجه لازم برای افزایش سطح حفاظت از یوزپلنگ آسیایی اختصاص نیابد، فرصت برای جلوگیری از انقراض این گونه ارزشمند از دست خواهد رفت و به نظر می رسد اگر بودجه مربوط به یوزپلنگ ایرانی در سال جاری و سال های آتی نیز مانند سال های گذشته کم باشد، دیگر امیدی به حفاظت از این گونه ارزشمند نخواهد بود.

میش مرغ و گوزن زرد ایرانی؛ در معرض انقراض

اکبری در پاسخ به سوال دیگر رکنا درباره این که به جز یوزپلنگ ایرانی، چه گونه های دیگری از حیات وحش کشور در معرض انقراض قرار دارند، توضیح داد: یکی از مهمترین گونه هایی که در سال های اخیر سازمان حفاظت محیط زیست برای آن برنامه حفاظتی اجرا کرده، گوزن زرد ایرانی است که بیش از نیم قرن است در اسارت به سر می برد. جمعیت گوزن زرد ایرانی در طول این مدت نوسانات مختلفی را تجربه کرده است و ما نگران آن هستیم که اگر نتوانیم گوزن زرد را در شرایط مناسبی به طبیعت بازگردانیم، دیگر امکان بازگشت این گونه ارزشمند به طبیعت وجود نداشته باشد.

معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست ادامه داد: میش مرغ که سنگین ترین پرنده بومی ایران به حساب می آید نیز از جمله مهمترین گونه های در معرض انقراض است که اغلب زیستگاه های آن به دیم زارهای کشاورزی تبدیل شده و بنابراین ما باید برای حفاظت از این گونه ارزشمند برنامه ریزی جدی داشته باشیم؛ زیرا پیش از این میش مرغ در چند استان کشور زندگی می کرد، اما در سال های اخیر زیستگاه این گونه به برخی مناطق آذربایجان غربی محدود شده است.

این مقام ارشد سازمان حفاظت محیط زیست با ابراز گلایه از بودجه های اندک تخصیص یافته برای حفاظت از حیات وحش در ایران گفت: متاسفانه نیروها، امکانات و تجهیزات سازمان محیط زیست برای حفاظت از حیات وحش کشور و جلوگیری از انقراض گونه های در معرض خطر از جمله یوزپلنگ ایرانی بسیار اندک است و معمولا کمتر از یک پنجم اعتبار مورد نیاز سازمان برای انجام برنامه های حفاظتی و مدیریت حیات وحش در بودجه های سنواتی تصویب می شود.

وی در ادامه تاکید کرد: علاوه بر تعیین بودجه ناکافی برای حفاظت از حیات وحش ایران، معمولا میزان تخصیص اعتبارات نیز کمتر از حد تعیین شده در قانون بودجه است. همچنین اعتبارات لازم برای اجرای این برنامه ها نیز عمدتا دیرتر از زمان مورد نیاز به ما تخصیص می یابد و تمام این مسائل به کسری بودجه ما برای اجرای برنامه های حفاظتی دامن می زند و شرایط را برای جلوگیری از انقراض گونه های در معرض خطر دشوارتر می کند.

اشتغالزایی نباید به حیات وحش آسیب بزند

اکبری با بیان این که تشدید شرایط خشکسالی در افزایش سرعت انقراض گونه های در معرض خطر موثر است، اظهار داشت: با وجود این که نمی توان تبعات ناشی از تغیرات اقلیمی از جمله بروز خشکسالی و رشد بیابان زایی را در تشدید تهدیدات علیه گونه های در معرض خطر حیات وحش انکار کرد، اما به نظر می رسد معضلات فرهنگی و کمبود آگاهی زیست محیطی برخی مردم و حتی مسئولان بیش از همه منجر به تهدید حیات وحش ایران شده است.

معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست ادامه داد: قطعا ما باید روند توسعه و اشتغال زایی خود را به شکلی پیش ببریم که به طبیعت و حیات وحش آسیب نزند، این در حالی است که متاسفانه اکنون زیرساخت های قانونی ما برای این که روند توسعه را به گونه ای هدایت کنیم که بخصوص در مناطق حفاظت شده، آسیب کمتری به طبیعت برسد، کافی نیست و ما حتما باید زیرساخت های قانونی حفاظت از محیط زیست و حیات وحش را ارتقا دهیم.

وی در پایان تصریح کرد: تجمیع آسیب هایی نظیر تغییرات اقلیمی، خشکسالی، انجام فعالیت های مخرب زیستگاه هیا حیات وحش و کمبود اعتبارات، امکانات و نیروهای حفاظتی، قطعا می تواند وضعیت حیات وحش کشورمان را نامناسب‌تر کند و به افزایش احتمال انقراض گونه های در معرض خطر از جمله یوزپلنگ ایرانی دامن بزند.