افغانستانی ها 3.5 میلیون فرصت شغلی را از ایرانی ها گرفته اند /بهره مند شدن افغان ها از یارانه ایرانی ها

بیش از 40 سال است که تعداد زیادی از افغانستانی ها به دلیل تداوم فقر و ناامنی در کشور خود، به ایران پناه آورده اند و در طول چهار دهه گذشته، اتباع افغانستان به واقعیت موجود جامعه ایران تبدیل شده اند. در این میان می توان برآورد کرد از زمانی که طالبان در مرداد سال گذشته بر افغانستان مسلط شد، بیش از 1.5 میلیون افغانستانی به ایران آمده اند؛ زیرا مطابق آمارهای رسمی آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد، تا پیش از به قدرت رسیدن طالبان حدود 3.4 میلیون نفر از اتباع افغانستان در ایران حضور داشتند، اما براساس اظهارات حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان، هم اکنون جمعیت مهاجران افغانستانی ساکن ایران به حدود 5 میلیون نفر رسیده است؛ 5 میلیون نفر افغانستانی که دولت ما چاره ای جز ساماندهی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آنها ندارد.

حضور 5 میلیون افغانستانی در ایران

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، مطابق آمارهای رسمی آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد، تا پیش از شروع درگیری های سال گذشته میان طالبان و دولت سابق افغانستان که به قدرت رسیدن طالبان را به همراه داشت، در مجموع حدود 3.4 میلیون افغانستانی در ایران حضور داشتند که از این تعداد 800 هزار نفر از آنها را پناهندگان، 600 هزار نفر را افراد دارای گذرنامه و حدود 2 میلیون نفر را افراد فاقد مدرک تشکیل می دادند.

در این میان اما فروردین امسال حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان در نشست همسایگان افغانستان در چین گفت که هم اکنون حدود 5 میلیون افغانستانی ساکن ایران هستند و این مساله نشان می دهد در دوره طالبان 2 افغانستانی به ایران مهاجرت کردند و این مساله طبیعتا فشار زیادی را بر بازار کار کشورمان وارد کرده و همچنین چالش های متعددی را برای تامین امکانات اولیه مورد نیاز پناهجویان جدید به همراه داشته است.

البته باید توجه داشت که مهاجرت افغانستانی ها به ایران از زمان حمله شوروی به افغانستان در حدود 40 سال پیش، آغاز شد و در تمام چهار دهه گذشته نیز «ناامنی» مهمترین دلیل مهاجرت این افراد به ایران بوده است. در این میان اما کشور ما در این مدت با آغوش باز از اتباع افغانستان استقبال کرده است و مطابق گزارشات آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد، افغانستانی های ساکن ایران، لقب بزرگترین و طولانی‌‌مدت‌ترین مهاجران سراسر را به خود اختصاص داده اند.

بهره مند شدن افغانستانی ها از یارانه ایرانی ها

دکتر اردشیر گراوند، جامعه شناس در تحلیل چالش های ناشی از افزایش مهاجرت افغانستانی ها به کشورمان، نخست به مساله یارانه ای بودن اقتصاد ایران اشاره کرد و به خبرنگار رکنا گفت: اقتصاد ایران از پایه یک اقتصاد یارانه ای است و در چنین شرایطی، هرچقدر به جمعیت افراد حاضر در کشورمان اضافه شود، تعداد افراد بیشتری هم از یارانه های بهره مند خواهند شد.

وی افزود: در دهه های اخیر، افغانستانی های ساکن ایران نیز مانند ایرانی ها از یارانه های دولتی کالاهای مختلف مانند انرژی، سوخت، حمل و نقل، نان، آب و ... استفاده کرده اند و بنابراین می توان گفت در تمام چهار دهه گذشته، بخش زیادی از بودجه کشور که به یارانه های گوناگون اختصاص داشته، عملا برای افغانستانی ها خرج شده است.

افغانستانی ها 3.5 میلیون فرصت شغلی را از ایرانی ها گرفته اند

چالش دیگری که دکتر گراوند روی آن دست گذاشت، موضوع اشغال بخش مهمی از بازار کار ایران بخصوص در مشاغل سطح پایین توسط مهاجران قانونی و غیرقانونی افغانستانی در چند دهه گذشته است؛ به‌ویژه آن که مهاجران افغانستانی اغلب نیازی به بیمه شدن توسط صاحبان مشاغل ندارند و دستمزد کمتری هم از کارگران ایرانی می گیرند و به همین دلیل، بسیاری از کارفرمایان کشورمان ترجیح می دهند که تا حد امکان از نیروی کار افغانستانی استفاده کنند.

این جامعه شناس با بیان این که حداقل 2 میلیون نفر از 5 میلیون افغانستانی حاضر در ایران به شغل احتیاج دارند، عنوان کرد: اساسا افغانستانی ها در مدت زمان های طولانی حاضر به کار کردن می شوند و از نظر ساعت کاری، بین یک و نیم تا دو برابر ایرانی ها کار می کنند؛ بنابراین حضور یک افغانستانی در یک شغل، عملا 1.5 تا 2 فرصت شغلی را از ایرانی ها می گیرد.

وی در ادامه تاکید کرد: با توجه به این که به دلیل ارزان تر بودن هزینه نیروهای کار افغانستانی، عمده آنها چند روز پس از ورود به ایران، توسط پیمانکاران مختلف به کار گرفته می شوند، بنابراین مطابق استدلال های بالا می توان گفت هم اکنون افغانستانی ها حدود 3.5 میلیون فرصت شغلی را از ایرانی ها گرفته اند.

تبعات اجتماعی و امنیتی حضور افغانستانی ها در ایران

گراوند، در بخش دیگری از صحبت هایش به تبعات اجتماعی حضور پرتعداد افغانستانی ها در ایران اشاره کرد و گفت: مساله ازدواج مردان افغانستانی با دختران ایرانی و حتی ازدواج مردان ایرانی با دختران افغانستانی، یکی از چالش های اجتماعی مهم حضور اتباع افغانستان در ایران بوده است و تا چند سال پیش حتی فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی و مردان افغانستانی نمی توانستند شناسنامه دریافت کنند و این مساله، دشواری های زیادی را برای ثبت نام آنها در مدارس پدید آورده بود.

این جامعه شناس با اشاره به حضور پرتعداد افغانستانی ها در کلانشهرهای کشورمان اظهار داشت: در دهه های گذشته میلیون ها افغانستانی در حاشیه و در مرکز شهرهای بزرگ کشور از جمله تهران، اصفهان، مشهد و شیراز حضور پیدا کرده اند که این مساله علاوه بر مشکلات فرهنگی و اجتماعی، می تواند چالش های امنیتی گوناگونی را نیز برای ایران به همراه داشته باشد.

وی البته در ادامه به محروم بودن افغانستانی ها از برخی حقوق انسانی خود نیز اشاره کرد و گفت: با وجود این که حضور افغانستانی ها در ایران، چالش های زیادی را برای جامعه ما ایجاد کرده است، ولی بازهم افغانستانی ها از بسیاری از امکانات اولیه در کشورمان محروم مانده اند، به طور مثال این قشر نمی توانند در ایران کارت بانکی داشته باشند و همچنین عمده آنها از بیمه پایه و دریافت خدمات بهداشتی با هزینه پایین محروم هستند.

باید شرایط اقامت مسالمت آمیز افغانستانی ها را فراهم کنیم

گراوند با تاکید بر این که دو راه بیشتر پیش روی دولت ایران در زمینه نحوه مواجهه با افغانستانی ها وجود ندارد، عنوان کرد: ما یا باید اتباع افغانستانی را به عنوان یکی از گروه های مدنی مقیم ایران قبول کنیم و به شکل مناسبی با آنها تعامل کنیم، یا این که زمینه بازگشت این افراد به کشورشان را فراهم کنیم.

این جامعه شناس ادامه داد: در شرایط حاضر اولا امکان بازگشت عمده افغانستانی ها به کشور خود وجود ندارد و ثانیا با توجه به نوع و گستردگی مشاغلی که افغانستانی ها در آن حضور دارند، خروج ناگهانی آنها از ایران قطعا شوک زیادی را به بازار کار ما وارد می کند و بنابراین ما در کوتاه مدت چاره ای نداریم جز این که شرایط مسالمت آمیز حضور افغانستانی ها در ایران را ایجاد کنیم.

وی در ادامه تاکید کرد: ما باید شرایطی را فراهم کنیم که اولا چالش های حضور افغانستانی ها در کشورمان به حداقل برسد، ثانیا حضور این افراد به عنوان نیروی انسانی به پیشرفت اقتصادی کشور ما کمک کند و ثالثا این قشر از امکانات اولیه و حقوق انسانی به شکل مناسبی برخوردار باشند.

اتباع افغانستان؛ واقعیت موجود جامعه ایران

 گراوند با بیان این که در دهه های گذشته، اتباع افغانستان یکی از واقعیت های موجود جامعه ایران بوده اند، گفت: در چند دهه گذشته حضور افغانستانی ها در ایران منجر به وارد شدن فشارهای زیادی به پایه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران شده است و اگر این فرآیند ادامه یابد، قطعا حضور افغانستانی ها آسیب های بیشتری را برای جامعه ما به همراه خواهد داشت.

وی در پایان تصریح کرد: حضور افغانستانی ها در ایران با وجود همه چالش ها، فواید گوناگونی را نیز برای جامعه ایران به همراه داشته است. اما با توجه به افزایش جمعیت افغانستانی های ساکن ایران اگر ما نتوانیم افغانستانی های حاضر در ایران را از نظر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ساماندهی کنیم، قطعا آسیب های تداوم حضور آنها در ایران از فواید آن بیشتر خواهد بود.