مهاجرت گسترده فعالان کسب و کارهای مجازی به دلیل محدودسازی اینترنت در ایران

طرح صیانت طرحی بود که پیش از این در مجلس مطرح شده بود. در جزئیات طرح صیانت شاهد بندهایی بودیم که در صورت تصویب نهایی، منجر به محدودسازی اینترنت می شد. رضا الفت نسب، عضو هیات مدیره اتحادیه کسب و کارهای مجازی که در جلسات بررسی طرح صیانت در مجلس حضور پیدا کرده، به رکنا می گوید که اخیرا نام و برخی جزئیات طرح صیانت تغییر کرده است؛ به گفته او، اکنون دیگر طرح صیانت به شیوه ای که پیش از این مطرح بود، در دستور کار مجلس نیست و نمایندگان پارلمان، مشغول بررسی طرحی جدید با نام «طرح نظام تنظیم مقررات فضای مجازی» هستند.

تنها 3 درصد خریدهای خُرد ایرانیان از بستر اینترنت است

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، بیش از دو سال از شیوع کرونا در جهان می گذرد و یکی از مهمترین تحولاتی که اهالی سراسر کشورها در این دو سال با آن مواجه شده اند، گسترش استفاده از استارتاپ ها و کسب و کارهای مجازی بخصوص برای خریدهای خُرد اینترنتی در سراسر جهان بوده است؛ چراکه در دوره کرونا مردم در همه کشورها باید کمتر از قبل در فضاهای عمومی از جمله مراکز خرید حاضر می شدند.

اما با وجود گسترش نسبی فضای کسب و کارهای مجازی در ایران و روی آوردن بیشتر مردم به خریدهای اینترنتی در دوره کرونا، هنوز هم رونق کسب و کارهای مجازی در کشورمان نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر دنیا کمتر است و همین مساله باعث شده که استارتاپ ها و سایر کسب و کارهای نوپا در ایران آن چنان که باید و شاید حتی در دوره کرونا رونق نگیرند.

این نکته ای است که رضا الفت نسب، عضو هیات مدیره اتحادیه کسب و کارهای مجازی در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: در شرایطی که تا پیش از دوره کرونا حدود 1.5 درصد کل خریدهای خُرد ایرانیان را خریدهای اینترنتی تشکیل می داد، هم اکنون حدود 3 درصد سهم خریدهای خُرد ایرانیان به خریدهای اینترنتی مربوط می شود. این در حالی است که در دو سال شیوع کرونا، سهم خریدهای اینترنتی در خریدهای خُرد اهالی کشور چین از 24 درصد به بیش از 40 درصد افزایش یافت.

وی افزود: در دوره شیوع کرونا نه تنها در چین، بلکه در بسیاری از دیگر کشورهای جهان نیز انجام خریدهای اینترنتی به شدت گسترش یافته است و در حال حاضر در آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی، بین 17 تا 22 درصد خریدهای خُرد شهروندان از طریق اینترنت انجام می شود. حتی در کشور ترکیه نیز هم اکنون سهم خریدهای اینترنتی از کل خریدهای مردم حدود 9 درصد است و تمام این اعداد و ارقام نشان می دهد که رشد آمار خریدهای اینترنتی خُرد در دوره کرونا حداقل در میان کسب و کارهای رسمی فضای مجازی در ایران بسیار کمتر از کشورهای دیگر بود.

اعتماد پایین مردم به خریدهای اینترنتی به دلیل فرهنگ سازی نامناسب

البته آن طور که الفت نسب می گوید، آمار 3 درصدی سهم خریدهای اینترنتی در خریدهای خُرد مردم، فقط مربوط به کسب و کارهای رسمی فضای مجازی است و این در حالی است که بسیاری از کسب و کارهای مجازی ایرانیان صرفا در بستر شبکه های اجتماعی بخصوص اینستاگرام شکل گرفته است، اما ارقام مربوط به میزان فروش های خُرد در بستر اینستاگرام مشخص نیست و اگر اعداد و ارقام این بخش نیز مشخص بود، احتمالا سهم خریدهای اینترنتی ایرانیان از کل خریدهای خُرد به شکل محسوسی افزایش می یافت.

عضو هیات مدیره اتحادیه کسب و کارهای مجازی، عدم فرهنگ سازی مناسب برای توسعه خریدهای اینترنتی را مهمترین عامل پایین ماندن سهم این خریدها در خرید و فروش روزمره ایرانیان معرفی کرد و گفت: طبیعی است که وقتی ما فرهنگ سازی مناسبی روی خریدهای اینترنتی انجام نمی دهیم و بیشتر به مخاطرات این خریدها در فضای رسانه ای کشور می پردازیم، مردم هم چندان به انجام خریدهای اینترنتی روی نمی آورند و به همین دلیل، کسب و کارهای مجازی در کشور ما مانند بسیاری از کشورهای توسعه یافته رونق پیدا نمی کنند.

وی در ادامه تاکید کرد: وقتی فرهنگ سازی مناسبی برای توسعه استفاده عمومی از خریدهای اینترنتی در کشورمان انجام نشده است، بنابراین بسیاری از مردم اعتماد مناسبی به این خریدها ندارند. به همین دلیل، در دوره شیوع کرونا در کشورمان شاهد آن بوده ایم که خریدهای اینترنتی آن چنان که باید و شاید در میان مردم گسترده نشده اند. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، سهم خریدهای اینترنتی در دوره کرونا به شکل کاملا محسوسی نسبت به قبل افزایش یافت.

صدا و سیما براساس قوانین نانوشته، جلوی تبلیغات برخی کسب و کارهای مجازی را می گیرد

الفت نسب با بیان این که بیشتر کشورهای موفق در مبارزه با کرونا، کشورهایی بوده اند که کسب و کارهای مجازی در آنها به شکل مطلوبی توسعه یافته است، گفت: متاسفانه با وجود وعده های زیادی که درباره حمایت از کسب و کارهای مجازی در کشورمان مطرح شده است، هنوز برخی کسب و کارهای اینترنتی ما براساس قوانین نانوشته ای که در صدا و سیما وجود دارد، اجازه ندارند که در تلویزیون تبلیغات کنند. یعنی شاهد آن هستیم که با وجود این که برخی کسب و کارهای مجازی می توانند در تلویزیون آگهی پخش کنند، صدا و سیما به طور کامل جلوی پخش آگهی برخی دیگر از کسب و کارهای مجازی را می گیرد.

این فعال حوزه کسب و کارهای مجازی ادامه داد: برخی کسب و کارهای مجازی که بعضا مردم مشاهده می کنند که تبلیغات آنها به وفور از صدا و سیما پخش می شود، کسب و کارهای پولداری هستند که می توانند هزینه بسیار بالای تبلیغات تلویزیونی را بپردازند، البته اگر صدا و سیما فضا را باز می گذاشت، قطعا تعداد بسیار بیشتری از کسب و کارهای مجازی می توانستند در تلویزیون تبلیغات کنند.

وی در ادامه تاکید کرد: بدون شک کاهش هزینه تبلیغات صدا و سیما و پایین آوردن هزینه تبلیغات شهری برای کسب و کارهای مجازی، یکی از مهمترین راهکارهای حمایتی است که دستگاه های حاکمیتی می توانند از این کسب و کارها انجام دهند. ما هم بارها به مسئولان پیشنهاد داده ایم که برای کاهش بار هزینه های هنگفت تبلیغاتی روی دوش کسب و کارهای نوپایی که هنوز به خوبی گسترش پیدا نکرده اند، اجازه دهند که تبلیغات این کسب و کارها با هزینه پایین تری از طریق صدا و سیما یا بیلبوردهای شهرداری ها پخش شود.

فقر نیروی متخصص در حوزه کسب و کارهای مجازی به دلیل مهاجرت نخبگان

الفت نسب با تاکید بر این که اگر مردم به خوبی با بسترهای مختلف خرید اینترنتی آشنا شوند، حتما از آن استقبال خواهند کرد، اظهار داشت: تاکسی های اینترنتی یکی از موفق ترین کسب و کارهای مجازی در کشور ما هستند که به دلیل این که مردم در سال های گذشته تجربه خوبی در استفاده از آنها داشته اند، توانسته اند به خوبی در سطح کشور گسترده شوند؛ به نحوی که هم اکنون روزانه بیش از 2 میلیون سفر در ایران با تاکسی های اینترنتی انجام می شود که این مساله نشان می دهد مردم ایران در سال های اخیر اعتماد مناسبی به این کسب و کارها پیدا کرده اند.

عضو هیات مدیره اتحادیه کسب و کارهای مجازی ادامه داد: طبیعی است که اگر ما فضا را برای کسب و کارهای مجازی مختلف باز کنیم، قطعا بسیاری از کسب و کارهای دیگر نیز می توانند خود را در میان مردم مطرح کنند. البته باید توجه داشت که یکی از مهمترین ضعف های موجود برای گسترش کسب و کارهای مجازی در کشورمان، فقر نیروی انسانی است و متاسفانه در سال های اخیر، بسیاری از متخصصان حوزه کسب و کارهای مجازی در ایران به دلیل محدودسازی فضای اینترنت و دریافت پیشنهادات مالی مناسب از کشور مهاجرت کردند.

وی با بیان این که میزان مهاجرت متخصصان حوزه کسب و کارهای مجازی در سال های اخیر به شدت افزایش یافته است، عنوان کرد: متاسفانه آمار دقیقی از مهاجرت فعالان حوزه فضای مجازی در کشورمان در دست نیست، اما آنچه مشخص است بسیاری از نیروهای متخصص حوزه استارتاپ در کشورمان در سال های اخیر، ایران را ترک کرده اند و همین مساله منجر به فقر شدید منابع انسانی در حوزه کسب و کارهای مجازی در کشورمان شده است.

بهبود وضعیت محیط زیست و صرفه جویی در منابع آبی با گسترش کسب و کارهای مجازی

الفت نسب با تاکید بر نقش موثر گسترش کسب و کارهای مجازی در کاهش آلایندگی های زیست محیطی در کشور گفت: بدون شک هرچه خریدهای اینترنتی در کشورمان گسترش یابد، مصرف سوخت های فسیلی در ایران کمتر خواهد شد و همین مساله می تواند یکی از عوامل کاهش آلایندگی های زیست محیطی در کشورمان باشد.

همچنین به گفته این فعال حوزه کسب و کارهای مجازی، با رونق کسب و کارهای مجازی در ایران، طبیعتا سهم صنایع آب بر و حوزه کشاورزی در اشتغالزایی در ایران کاهش خواهد یافت و به همین دلیل می توان گفت، رونق کسب و کارهای مجازی می تواند منجر به کاهش مصرف آب در ایران شود. تمام این مسائل نشان می دهد که ما حتی برای بهبود اوضاع زیست محیطی کشورمان نیز باید به سمت توسعه کسب و کارهای مجازی حرکت کنیم.

وی در ادامه تاکید کرد: مشکل مهمی که مانع توسعه کسب و کارهای مجازی در کشورمان شده، این است که حداقل تا چند سال پیش، دستگاه های دولتی چندان این کسب و کارها را به رسمیت نمی شناختند و البته خوشبختانه شاهد آن هستیم که در سال های اخیر بعضا مسئولان دولتی به توسعه استفاده از این کسب و کارها روی آورده اند و رفته رفته بسیاری از خدمات رسمی در کشورمان در بستر این کسب و کارها ارائه می شود.

شکل قبلی طرح صیانت به شدت به کسب و کارهای مجازی ضربه می زد

الفت نسب در بخش دیگری از صحبت هایش به «طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی» یا همان «طرح صیانت» که پیش از این در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار گرفته بود، اشاره کرد و گفت: قطعا طرح صیانت با شکل و شمایلی که پیش از این داشت، می توانست منجر به محدودسازی اینترنت شود و هم به کاربران و هم به کسب و کارهای مجازی به شدت ضرر بزند. البته اخیرا تغییراتی در این طرح اعمال شده است و ما امیدواریم که با اعمال این تغییرات، دیگر شاهد تصویب طرحی در مجلس نباشیم که بتواند کسب و کارهای مجازی را مورد آسیب قرار دهد.

عضو هیات مدیره اتحادیه کسب و کارهای مجازی ادامه داد: در تدوین پیش نویس اولیه طرح صیانت هیچ مشورتی با اتحادیه ما یا دیگر اصناف ذی نفع از حوزه اینترنت انجام نشده بود، اما خوشبختانه در ماه های اخیر ما در جلساتی که در مجلس برای بررسی این طرح برگزار شد، شرکت کردیم و نظرات خودمان را مطرح کردیم. اکنون طرح صیانت به شیوه ای که پیش از این مطرح بود، از دستور کار مجلس کنار رفته و طرح دیگری روی میز مجلس آمده است.

این فعال حوزه مجازی کسب و کارهای مجازی تاکید کرد: اکنون دیگر طرح صیانت یا همان طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی در دستور کار مجلس نیست و نام این طرح به «طرح نظام تنظیم مقررات فضای مجازی» تغییر کرده است. البته صرف نظر از نام، در برخی جزئیات این طرح نیز شاهد تغییراتی نسبت به طرح صیانت هستیم و امیدواریم این طرح بتواند مطالبات فعالان حوزه کسب و کارهای مجازی را به خوبی برطرف کند.

وی در پایان تصریح کرد: با وجود این که ما در برخی جلسات بررسی طرح جدید مجلس در حوزه فضای مجازی حضور پیدا کرده ایم، اما ما دقیقا نمی دانیم که نمایندگان مجلس با طرح جدید خود به دنبال توسعه اینترنت ملی هستند یا خیر. از ابتدا هم ما هیچ وقت نفهمیدیم طرح صیانت از کجا آمد و هدف از پیگیری این طرح چه بود.