خدابنده‌لو: تامین نشدن اعتبار برای افزایش 20 درصدی دستمزد رزیدنت ها / ارائه لایحه تعیین مزایای شغلی برای رزیدنت ها از سوی وزیر بهداشت

رزیدنت ها دستیاران تخصصی پزشکی هستند. یعنی رزیدنت ها پزشکانی عمومی هستند که در دوره های تخصصی پذیرفته شده اند و در کنار پزشکان متخصص کار می کنند. اما با وجود شغل بسیار دشوار و ساعت کاری بسیار بالای رزیدنت ها ، این قشر از درآمد مناسبی برخوردار نیستند. به همین دلیل، برخی کارشناسان نظام سلامت معتقدند مواردی که اخیرا از خودکشی رزیدنت ها گزارش شده است، به ساعت کاری بالا و درآمد پایین رزیدنت ها مرتبط است، اما مدیرکل امور دانشجویی معاونت فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت معتقد است خودکشی و فوت چندنفر از رزیدنت ها لزوما به کمک هزینه تحصیلی پایین یا ساعت های کاری بالای آنها مربوط نیست، اگرچه این موارد هم می تواند در این موضوع نقش داشته باشد.

چند رزیدنت در سال 1400 خودکشی کرده اند؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در روزهای اخیر مجددا موضوع خودکشی رزیدنت ها یعنی دستیاران تخصصی رشته های پزشکی یا همان افرادی که فارغ التحصیل پزشکی عمومی شده اند و پس از گذراندن واحدهای درسی مربوط به دوره تخصصی و برای تکمیل تحصیلات خود، به مدت 4 یا 5 سال به عنوان دستیار پزشکان متخصص در بیمارستان ها فعالیت می کنند، در رسانه ها مطرح شده است.

اگرچه بعضا در فضای مجازی آمارهایی از جمله خودکشی 10 رزیدنت در سال 1400 مطرح شده است، اما استعلام رکنا از مسئولان سازمان نظام پزشکی حاکی از آن است که امسال 8 رزیدنت به صورت نابهنگام فوت کرده اند که از این میان، 3 مورد به صورت قطعی خودکشی بوده است و در میان 5 مورد دیگر نیز احتمالا چند مورد خودکشی وجود دارد که پزشکی قانونی هنوز آنها را تایید نکرده است.

بسیاری از کارشناسان نظام سلامت معتقدند که آمار خودکشی رزیدنت ها حاکی از وضعیت نامناسب روحی آنهاست و مسائلی نظیر حقوق پایین، ساعت کاری بسیار زیاد، حجم کاری بالا، دشواری های معیشتی و عدم داشتن زمان و توان مالی لازم برای ازدواج از جمله مواردی است که به وارد شدن آسیب های روانی به رزیدنت ها دامن زده است. در این میان اما سوال مهم این است که این مشکلات گریبان چه تعداد از حدود 14 هزار و 700 رزیدنت ایران را گرفته است و اساسا افسردگی و سایر آسیب های روحی و روانی چقدر در میان رزیدنت های کشورمان شایع است؟

کم شدن ساعت کشیک رزیدنت ها توسط وزارت بهداشت

این سوال را با مهندس رحمان خدابنده‌لو، مدیرکل امور دانشجویی معاونت فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت در میان گذاشتیم، اما او در گفت و گو با رکنا پیش از پاسخ به این سوال تاکید کرد که در سال های گذشته، اساسا شرایط به گونه ای بوده است که صحبت های رزیدنت ها به‌خوبی شنیده نمی شد و به همین دلیل، معاونت فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت در سال 98 اقدام به تشکیل شورای صنفی دستیاران پزشکی تخصصی کرد تا بتواند مشکلات این عزیزان را در گفت و گو با نمایندگان خودشان شناسایی کند.

به گفته این مقام وزارت بهداشت، مهمترین مطالبات نمایندگان رزیدنت ها که در جلسات مشترک با مسئولان وزارت بهداشت در دو سال گذشته مطرح شده، قدیمی بودن متن تعهدنامه شغلی، پایین بودن کمک هزینه تحصیلی یا همان دستمزد ماهانه، نداشتن بیمه درمانی، ثبت نشدن  دوره رزیدنتی آنها در سنوات شغلی و ساعت های کاری بالای آنها بوده است.

خدابنده‌لو درباره اقدامات انجام شده برای رفع این مشکلات در سال های اخیر توضیح داد: در شرایطی که در تا سال 98 رزیدنت ها موظف بودند که ماهانه حداقل 12 کشیک در بیمارستان ها کار کنند و هیچ سقفی هم در این زمینه وجود نداشت و بیمارستان ها می توانستند تا هر چند کشیک که نیاز باشد، رزیدنت ها را در بیمارستان ها نگه دارند، وزیر بهداشت وقت در سال 98 به تمام دانشگاه های علوم پزشکی ابلاغ کرد که رزیدنت ها حداکثر باید 12 کشیک در بیمارستان ها کار کنند و هیچ بیمارستانی مگر در شرایط خاص نباید از رزیدنت ها ساعت کاری بیشتری بخواهد.

مدیرکل امور دانشجویی وزارت بهداشت ادامه داد: البته هنوز هم ممکن است در بعضی دانشگاه های علوم پزشکی این بخشنامه به‌درستی اجرایی نشود و ما این مساله را انکار نمی کنیم، اما براساس بخشنامه وزارت بهداشت هم اکنون  دانشگاه ها مکلف به رعایت این مصوبه هستند

وی در ادامه تاکید کرد: البته ممکن است در برخی شرایط خاص از جمله در پیک های کرونا، برخی رزیدنت ها بیشتر از این مقدار فعالیت کرده باشند که در آن شرایط هم بیمارستان ها موظف هستند که مبالغی را علاوه بر کمک هزینه تحصیلی عادی رزیدنت ها به آنها بپردازند؛ این مبلغ هم بسته به شرایط کاری و سنوات تحصیلی هر رزیدنت و شرایط مالی هر دانشگاه علوم پزشکی متفاوت است.

متن تعهدنامه شغلی رزیدنت ها اصلاح شد

این مقام وزارت بهداشت با اشاره به اصلاح متن تعهدنامه رزیدنت ها در سال گذشته گفت: پیش از این، در متن تعهدنامه شغلی رزیدنت ها مواردی ذکر شده بود از جمله این که رزیدنت ها نمی توانند افراد بازنشسته را به عنوان ضامن خود معرفی کنند و  برخی موارد دیگر

وی افزود: با توجه به اعتراض رزیدنت ها نسبت به متن تعهدنامه شغلی این متن توسط دفترحقوقی اصلاح شد. رالبته از نظر اصل موضوع، تعهد داشتن رزیدنت ها به وزارت بهداشت تغییری نکرده است و همچنان دستیاران تخصصی پزشکی باید سنوات مشخصی را بعد از فارغ التحصیلی خود در مناطقی که از سوی وزارت بهداشت برایشان مشخص می شود، فعالیت کنند.

افزایش 50 درصدی دستمزد رزیدنت ها در دو سال گذشته

آن طور که خدابنده‌لو می گوید، در سال 98 رزیدنت ها بسته به سنوات دانشجویی، محصل تحصیل و تاهل یا تجرد ماهانه بین 2 میلیون و 200 هزار تا 3 میلیون و 100 هزار تومان دستمزد می گرفتند، اما با افزایش هایی که در دو سال گذشته در کمک هزینه تحصیلی این قشر پدیده آمده است، از مهر 1400 قرار است که رزیدنت ها ماهانه بین 3 میلیون و 200 هزار تا 4 میلیون و 400 هزار تومان کمک هزینه دریافت کنند؛ مساله ای که حاکی از رشد نزدیک به 50 درصدی حقوق رزیدنت ها در دو سال گذشته است.

مدیرکل امور دانشجویی وزارت بهداشت در توضیح بیشتر گفت: دانشگاه های علوم پزشکی هر سال به صورت معمول بین 15 تا 25 درصد دستمزد ماهیانه رزیدنت ها را افزایش می دهند، اما با توجه به فاصله زیاد بین حقوق پزشکان عمومی و رزیدنت ها، در سال 99 وزیر بهداشت وقت دستور داد که علاوه بر افزایش حقوق سنواتی دستیاران تخصصی، 50 درصد نیز کمک هزینه تحصیلی این افراد افزایش یابد؛ این افزایش دستمزد هم از مهر سال 99 در حقوق رزیدنت ها اعمال شد، این در حالی است که دستمزد سنواتی رزیدنت ها همواره در ابتدای مهر هر سال و همزمان با شروع سال تحصیلی افزایش می یابد.

البته به گفته این مقام وزارت بهداشت، در فروردین امسال هم سعید نمکی، وزیر بهداشت در تلاش بود تا کمک هزینه تحصیلی دانشجویان پزشکی علاوه بر افزایش سنواتی دستمزد این قشر، 20 درصد دیگر هم بالا برود، اما با وجود نامه نگاری های متعدد در این زمینه، هنوز تامین اعتبار این افزایش 20 درصدی انجام نشده است و در حال حاضر دانشگاه های علوم پزشکی مختلف بسته به تصمیم هیات امنای خود بین 20 تا 25 درصد حقوق رزیدنت ها را افزایش داده اند.

تامین نشدن اعتبار 200 میلیارد تومانی افزایش 20 درصدی دستمزد رزیدنت ها

در دو سال گذشته، حقوق رزیدنت ها در مجموع به طور متوسط نزدیک 50 رشد کرده است، این در حالی است که نرخ اجاره بها، قیمت کالاهای اساسی و سایر هزینه های زندگی این قشر مانند سایر اقشار جامعه در این دو سال بین 2 تا 3 برابر شده و با وجود افزایش نسبی حقوق رزیدنت ها در این مدت، طبیعتا قدرت خرید آنها به شدت کمتر شده است، زیرا اساسا رزیدنت ها با توجه به ساعت های کاری بسیار بالایی که دارند، نمی توانند در شغل دیگری فعالیت کنند و تمام هزینه های زندگی آنها از کمک هزینه تحصیلی تامین می شود.

مدیرکل امور دانشجویی وزارت بهداشت ضمن اذعان به این نکته گفت: متاسفانه سرعت تورم در سال های اخیر آن قدر بالا بوده که نگذاشته است رزیدنت ها شیرینی افزایش محسوس دستمزد خود را در زندگی‌شان احساس کنند. البته امسال ما تلاش کردیم علاوه بر افزایش سنواتی کمک هزینه تحصیلی رزیدنت ها، حقوق این افراد را 20 درصد دیگر افزایش دهیم و اتفاقا رئیس جمهور سابق هم پیرو درخواست وزیر قبلی به سازمان هدفمندی یارانه ها ابلاغ کرد که اعتبار لازم برای این موضوع را تامین کند، اما متاسفانه هنوز سازمان هدفمندی یارانه ها اعتبار لازم را تامین نکرده است.

این مقام وزارت بهداشت تصریح کرد: البته وزیر جدید یعنی آقای دکتر عین الهی نیز به شدت پیگیر تامین اعتبار افزایش 20 درصدی کمک هزینه تحصیلی رزیدنت ها هستند و سازمان هدفمندی یارانه ها هم اعلام کرده است که در این زمینه به یک مشکل قانونی برخورد کرده است و ما امیدواریم که این مشکل به‌زودی برطرف شود، زیرا اعتبار لازم برای این افزایش حقوق 20 درصدی، تنها در حدود 200 میلیارد تومان است.

به گفته خدابنده‌لو، این امید وجود دارد که در صورت حل این مشکل در آینده ای نزدیک، دستمزد رزیدنت ها از ابتدای امسال با 20 درصد افزایش محاسبه خواهد شد و معوقات مربوط به این افزایش حقوق احتمالا به صورت یک جا به رزیدنت ها پرداخت می شود و همچنین حقوق رزیدنت ها به ارقامی بین 4 میلیون و 200 هزار تا 5 میلیون و 300 هزار تومان افزایش خواهد یافت.

رزیدنت ها بیمه درمانی نداشتند، اما اکنون میتوانند ازبیمه درمانی و تامین اجتماعی استفاده کنند

موضوع دیگری که خدابنده‌لو به آن اشاره کرد، این است که تا پیش از سال 98 بخش زیادی از رزیدنت ها با وجود این که خودشان در بیمارستان فعالیت می کردند، اما تحت پوشش بیمه های پایه درمانی نبودند و رزومه دوره دستیاری آنها هم جزو سنوات شغلی شان محسوب نمی شد. اما سال گذشته وزارت بهداشت تفاهم نامه ای را با وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی امضا کرد تا رزیدنت ها تحت پوشش بیمه پایه درمانی قرار گیرند.

اکنون هم به گفته مدیرکل امور دانشجویی وزارت بهداشت، صندوق رفاه دانشجویان وزارت بهداشت در حال تامین اعتبار بیمه رزیدنت هاست، به نحوی که این صندوق، حق بیمه دستیاران تخصصی پزشکی را به بیمه تامین اجتماعی پرداخت می کند و البته رزیدنت ها بعد از فارغ التحصیلی باید به صورت اقساطی حق بیمه خود را به صندوق رفاه بازگردانند؛ به این صورت رزیدنت ها هم در حال حاضر تحت پوشش بیمه درمانی قرار گرفته اند و هم در آینده می توانند با پرداخت مبالغ مربوط به حق بیمه خود به صندوق رفاه، دوره رزیدنتی را هم به سنوات شغلی خود اضافه کنند.

این مقام وزارت بهداشت تاکید کرد: از سال گذشته برای بهبود وضعیت معیشتی رزیدنت ها، پرداخت وام دستیاری هم با تامین بودجه لازم در دستور کار صندوق رفاه دانشجویان وزارت بهداشت قرار گرفته است و دستیاران تخصصی پزشکی می توانند با ارائه درخواست به این صندوق، می توانند سالی یک بار وام 15 میلیون تومانی قرض الحسنه از صندوق رفاه دریافت کنند و بازپرداخت این وام ها نیز بعد از دوره فارغ التحصیلی این افراد خواهد بود.

لایحه تعیین مزایای شغلی برای رزیدنت ها ارائه خواهد شد

نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که تمام تلاش های وزارت بهداشت برای بهبود وضعیت معیشتی رزیدنت ها، صرفا گوشه ای از مشکلات این قشر را حل خواهد کرد و راه حل اصلی رفع مشکلات دستیاران تخصصی پزشکی به گفته خدابنده‌لو، این است که مجلس قانونی را تصویب کند که رزیدنت بودن به عنوان یک شغل محسوب شود تا هم درآمد این قشر با جهش محسوسی مواجه شود و هم بیمه درمانی، سنوات کاری و سایر مزایای شغلی رزیدنت ها بدون هیچ مشکلی برایشان فراهم شود.

مدیرکل امور دانشجویی وزارت بهداشت ضمن اشاره به این نکته گفت: از سال گذشته رایزنی های مختلفی برای شغل محسوب شدن دستیاری تخصصی پزشکی از سوی وزارت بهداشت انجام شده است و تا کنون کمیسیون بهداشت مجلس و سازمان برنامه و بودجه همکاری های خوبی را در این زمینه انجام داده اند. در آینده نزدیک هم قرار است وزارت بهداشت این مساله را در قالب یک لایحه در دولت مطرح کند و دولت هم در ماه های آتی لایحه مربوطه را به مجلس خواهد فرستاد تا در یکی دو سال آینده مزایای شغلی رزیدنت ها تامین شود.

وی در ادامه تاکید کرد: اگر رزیدنتی با تصویب مجلس به عنوان شغل محسوب شود، نه تنها درآمد دوره دستیاری تخصصی پزشکی افزایش می یابد، بلکه ساعت های کاری این افراد نیز به نحو مطلوبی اصلاح خواهد شد؛ به نحوی که ساعت اکار رزیدنت ها به عنوان حقوق ماهیانه آنها در نظر گرفته می شود و دانشگاه های علوم پزشکی موظف خواهند شد که برای ساعت های بیشتر به این افراد اضافه کار پرداخت کنند.

پزشکان متخصص تا 40 سالگی درآمد مناسبی ندارند

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این است که حتی اگر مصوبه مربوط به افزایش حقوق 20 درصدی رزیدنت ها اجرایی شود، بازهم دستمزد ماهیانه این قشر از بازه 3.8 تا 5.3 میلیون تومان تجاوز نخواهد کرد و عملا بازهم حقوق این افراد کمتر از عمده کارکنان دولت و حتی اغلب پرسنل بیمارستان ها خواهد بود.

این در حالی است که رزیدنت ها افرادی هستند که ضمن داشتن مدرک پزشکی عمومی در حال تلاش برای دریافت مدرک تخصصی هستند و بیشتر آنها بین 30 تا 35 سال سن دارند و بخش زیادی از آنها نیز متاهل هستند و این میزان حقوق، به هیچ وجه کفاف زندگی آنها را نمی دهد؛ و بخش زیادی از فشار کاری بیمارستان ها روی دوش رزیدنت ها قرار دارد.

خدابنده‌لو ضمن اذعان به دشوار بودن وضعیت معیشتی عمده رزیدنت ها اظهار داشت: رزیدنت ها عمدتا در سنین حول و حوش 35 یا حتی 40 سالگی دوره دستیاری تخصصی خود را به پایان می رسانند و به یک پزشک متخصص تبدیل می شوند که در آن شرایط هم ابتدا باید تعهد خود به وزارت بهداشت را انجام دهند.

یعنی به گفته این مقام ارشد وزارت بهداشت، عملا بیشتر پزشکان متخصص تا حوالی 40 سالگی با وضعیت معیشتی نسبتا دشواری دست و پنجه نرم می کنند و با توجه به مشکلات اقتصادی کنونی، در حال حاضر داشتن آینده ای پردرآمد نیز برای بسیاری از رزیدنت ها مبهم است و به همین دلیل، اکنون بسیاری از پزشکان عمومی ترجیح می دهند که اصلا در دوره تخصصی شرکت نکنند.

مدیرکل امور دانشجویی وزارت بهداشت ادامه داد: تمام این مسائل باعث شده است که بخش زیادی از دوره های رزیدنتی به‌ویژه در تخصص هایی که دوره رزیدنتی آنها سخت تر است، در سال های اخیر خالی بماند. مساله ای که قطعا تداوم آن می تواند جامعه ما را از داشتن پزشکان متخصص بیشتر محروم کند و به همین دلیل، تمام مسئولان دولتی باید زمینه های لازم برای جذاب تر شدن دوره رزیدنتی از نظر مالی را فراهم کنند و مدیران وزارت بهداشت نیز باید برای بازنگری در نحوه ارائه آموزش ها در دوره تخصصی دستیاری پزشکی برنامه ریزی کنند.

فشار کاری شدید دستیاران پزشکان متخصص

اما صرف نظر از پایین بودن حقوق و ساعت های کاری بسیار بالا، مساله دیگری که موجب وارد شدن آسیب های روحی فراوانی به رزیدنت ها می شود، فشار کاری زیاد آنهاست؛ به نحوی که بسیاری از رزیدنت ها می گویند که اساتید آنها یعنی همان پزشکان متخصص بخش زیادی از وظایف خود را روی دوش آنها می اندازند و همین مساله باعث دشوارتر شدن شرایط کاری دستیاران تخصصی پزشکی می شود. این در حالی است که حقوق رزیدنت ها بسیار کمتر از پزشکان متخصص است.

مدیرکل امور دانشجویی وزارت بهداشت البته معتقد است این صحبت که تمام پزشکان متخصص بخش زیادی از وظایف خود را روی دوش رزیدنت ها می اندازند، چندان منصفانه نیست، ولی بازهم این موضوع، صورت مساله اصلی یعنی درآمد پایین و سختی کار رزیدنت ها را پاک نمی کند.

به همین دلیل از نظر این مقام ارشد وزارت بهداشت، باید تمام اقدامات لازم برای رفع مشکلات معیشتی رزیدنت ها و جذاب تر شدن این دوره انجام شود تا تعداد افراد بیشتری به دستیاری تخصصی پزشکی روی بیاورند تا به این صورت، خود به خود فشار کاری موجود روی رزیدنت ها کمتر شود.

آیا افسردگی رزیدنت ها باعث خودکشی آنها می شود؟

در بخش پایانی این گزارش بازهم به همان سوال اول بازمی‌گردیم، یعنی این که آیا مصائب دوره رزیدنتی آن قدر زیاد است که بخش زیادی از این افراد دچار افسردگی می شوند و بعضی از آنها نیز بر اثر افسردگی یا سایر مشکلات روحی و روانی دست به خودکشی می زنند؟

خدابنده‌لو در پاسخ به این سوال گفت: اداره مشاوره و سلامت روان معاونت فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت در سال های اخیر تحقیقات زیادی را روی مسائل روانی رزیدنت ها انجام داده است و ما براساس این تحقیقات نمی توانیم تایید کنیم که بیشتر رزیدنت ها دچار افسردگی یا سایر مشکلات روانی هستند.

وی در ادامه تاکید کرد: بنابراین نمی توان مواردی را که اخیرا درباره خودکشی رزیدنت ها به ثبت رسیده است، صرفا به دلیل فشار کاری بالا یا درآمد پایین این قشر دانست؛ زیرا اساسا وقتی یک فرد دست به خودکشی می زند، پارامترهای زیادی در این اقدام او نقش داشته است و نمی توان به صورت قطعی نظر داد که فشار کاری بالا یا درآمد پایین عامل اصلی خودکشی چند رزیدنت بوده است.

البته به گفته مدیرکل امور دانشجویی وزارت بهداشت، معاونت فرهنگی و دانشجویی این وزارتخانه با توجه به مشکلاتی که اخیرا برای برخی رزیدنت ها در حوزه سلامت روان پیش آمده است، از سال گذشته غربالگری سلامت روان دستیاران تخصصی حوزه پزشکی را با قرار دادن آزمون هایی در فضای مجازی آغاز کرده است. این غربالگری هم به صورت اجباری انجام می شود، به نحوی که اگر یک رزیدنت در این غربالگری شرکت نکند، نمی‌تواند به سال تحصیلی بالاتر ارتقا یابد.

البته به گفته این مقام ارشد وزارت بهداشت تا کنون از حدود 14 هزار و 700 دستیار تخصصی پزشکی، فقط 4 هزار و 300 نفر در فرآیند غربالگری سلامت روان شرکت کرده اند و هم اکنون نتایج مربوط به تست غربالگری این افراد در دست بررسی است، اما با توجه به اجباری شدن این مساله این امیدواری وجود دارد که در آینده نزدیک تمام رزیدنت ها در آزمون سلامت روان شرکت کنند.

در این میان اما طبیعی است که صرف شرکت در یک آزمون مجازی سلامت روان مشکل چندانی را از رزیدنت هایب که دچار مشکلات روحی هستند، حل نخواهد کرد. خدابنده‌لو نیز ضمن اذعان به این نکته تاکید کرد که وزارت بهداشت در تلاش است تا بتواند با استفاده از فرآیند غربالگری و دیگر روش های سنجش سلامت روانی تمام رزیدنت های شاغل در کشور، ابتدا افرادی را که دچار مشکلات روحی و روانی خاصی هستند، شناسایی کند و سپس شرایطی را فراهم کند که تمام این افراد بتوانند  از خدمات روانشناسان و روانپزشکان حاضر در اداره مشاوره و سلامت روان معاونت فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت استفاده کنند تا به این صورت هم آسیب های روانی احتمالی برخی رزیدنت ها کاهش یابد و هم از تکرار مواردی نظیر خودکشی در این قشر جلوگیری شود.