بحران فقر سالمندی در راه است/ اشتغال اجباری و نداشتن درآمد مستقل در نصف بیشتر سالمندان

نهم مهر، روز جهانی سالمندان بود.روزی برای بزرگداشت مقام تمام سالمندان کشور، آن هم در شرایطی بیش از نیمی از سالمندان ایران درآمد مستقل ندارند. این در حالی است که مشکلات اقتصادی می تواند تبعات جسمی و روحی سنگینی برای سالمندان به همراه داشته باشد و فقر دوره سالمندی، سالمندان را از داشتن سبک زندگی سالم محروم می کند.

نصف بیشتر سالمندان درآمد مستقل ندارند

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، احمد دلبری، رئیس انجمن سالمندشناسی در نشست خبری وزارت بهداشت که در آستانه 9 مهر، روز جهانی سالمندان برگزار شد، با بیان این که تقریبا فقط 45 درصد سالمندان مستمری بگیر هستند، تاکید کرد که 55 درصد سالمندان کشور درآمد و مستمری لازم را ندارند. او همچنین با تاکید بر این که فقر در جامعه سالمندی دو برابر سایر رده های سنی است، عنوان کرد که میزان فقر در زنان سالمند بیشتر است و 40 درصد زنان سالمند کشور دچار فقر هستند و همچنین 37 درصد سالمندان آسیب پذیر کشورمان از فقر رنج می برند.

در این میان باید توجه داشت که وقتی به گفته رئیس انجمن سالمندشناسی کشور، بیش از نیمی از سالمندان جامعه درآمد مستقل ندارند و همچنین بیشتر سالمندانی هم که درآمد ثابت دارند، دخلشان کفاف خرج آنها را نمی دهد، بنابراین می توان گفت بیشتر سالمندان کشور نه تنها در امرار معاش، بلکه در تامین امکانات لازم برای حفظ سلامت جسمی و روانی خود نیز با مشکل مواجه هستند.

همچنین با وجود این که ایران هنوز هم کشوری جوان محسوب می شود، اما بر هیچ کس پوشیده نیست که در آینده ای نه چندان دور جمعیت سالمند کشورمان قشر وسیعی از جامعه را تشکیل خواهند داد و اگر از امروز برای رفع مشکلات اقتصادی سالمندان چاره جویی نشود، به زودی شاهد آن خواهیم بود که طیف گسترده ای از جمعیت کشور با وجود پا به سن گذاشتن، توانایی تامین معاش و حفظ سلامتی خود را ندارند.

بحران فقر سالمندی در راه است؛ اگر چاره جویی نشود

دکتر شهزاد پاشایی پور، مدیر گروه پرستاری سالمندی دانشگاه علوم پزشکی ضمن اشاره به این نکته به خبرنگار رکنا گفت: سالمندی دوره ای است که در آن افراد به صورت طبیعی با مشکلات جسمی و روحی مواجه می شوند که رسیدگی نشدن صحیح به آنها می تواند بر کیفیت زندگی خود و خانواده شان تاثیر بگذارد. بنابراین همواره باید برای ارائه خدمات و بهبود وضعیت روحی و جسمی سالمندان برنامه ریزی شود تا خانواده های ایرانی آرامش بیشتری داشته باشند.

به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، با توجه به این که هرم جمعیتی ایران رو به تغییر است و در آینده با جمعیت بزرگی از سالمندان مواجه خواهیم شد، دولت باید از همین امروز زیرساخت‌های لازم برای ارتقای سطح سلامت سالمندان در سال های آتی را فراهم کند، چراکه در غیر این صورت، در آینده ای نه چندان دور بحران فقر سالمندی در ایران بسیار بیشتر از شرایط امروز، جامعه را درگیر خواهد کرد.

وابسته شدن سالمندان، آنها را دچار مشکلات روحی می کند

نکته دیگری که پاشایی پور به آن اشاره کرد، این است که هم اکنون سالمندان کشور بیماری های حاد کمتری را نسبت به جمعیت جوان تجربه می کنند و مرگ و میر آنها بر اثر ابتلا به بیماری های حاد از نسل جوان کمتر است؛ هر چند که سالمندانی که به بیماری حاد مبتلا می شوند، معمولا دوره درمان طولانی تری را نسبت به جوانان تجربه می کنند و با عوارض بیشتری از این بیماری ها دست و پنجه نرم می کنند.

اما از نظر این عضو هیات علمی دانشگاه تهران، مشکل اصلی سالمندان در حوزه سلامت، ابتلا به بیماری های مزمن است؛ به نحوی که تقریبا همه سالمندان به یک یا چند بیماری مزمن مبتلا هستند و وظیفه دولت در قبال سالمندان این است که زیرساخت‌های نظام سلامت را به گونه ای فراهم کند که همه سالمندان در درجه اول آگاهی کاملی نسبت به بیماری های مزمن خود و نحوه مدیریت آن داشته باشند.

به گفته مدیر گروه پرستاری سالمندی دانشگاه علوم پزشکی تهران، ابتلا به بیماری های مزمن نظیر بیماری های قلبی و انواع سرطان، محدودیت های مختلفی را در انجام فعالیت های روزمره زندگی سالمندان ایجاد می کند و به نوعی این قشر را به دیگران وابسته می کند و در بیشتر موارد، وابسته شدن یک فرد سالمند برای انجام کارهای روزمره به اطرافیان خود، می تواند سالمندان را به مشکلات روحی گوناگونی دچار کند.

سه سطح پیشگیری برای مدیریت وضعیت سالمندی

دوره سالمندی شامل مجموعه ای از تجاربی است که افراد به علت ابتلا به انواع بیماری ها و ناتوانی های جسمی، عملکردی و اجتماعی ناشی از آن کسب می کنند و تقریبا همه سالمندان ناچارند که دوران سالمندی خود را با تغییراتی که می تواند به صورت طبیعی در بدن رخ دهد، سپری کنند.

پاشایی پور بر همین اساس تاکید دارد که اطرافیان و مراقبان سالمندان باید آگاهی کاملی نسبت به وضعیت های مختلفی که سالمندان در آن قرار می گیرند، داشته باشند تا بتوانند برای سالمندان کیفیت زندگی بالایی را فراهم کنند. در چنین شرایطی نیز طبیعتا برای این که یک فرد سالمند از کیفیت زندگی و سطح سلامت قابل قبولی برخوردار باشد و بتواند حتی در دوره سالمندی خود، فردی سالم، موفق و پویا باشد، باید بتواند وضعیت سالمندی خود را در سه سطح پیشگیری مدیریت کند.

مدیر گروه پرستاری سالمندی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره این سه سطح پیشگیری توضیح داد: سالمندان ابتدا باید از خودشان مراقبت کنند تا کمتر دچار بیماری شوند و در درجه دوم باید این آگاهی را داشته باشند که در صورت ابتلا به بیماری، چطور باید از خودشان مراقبت کنند و در درجه سوم بتوانند حتی در صورت دچار شدن به عوارض ناشی از بیماری های مختلف، باید تا حد امکان زندگی مستقلی را برای خودشان فراهم کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: ما تا حد امکان باید تلاش کنیم که سالمندان سالمی را در سطح جامعه داشته باشیم و اگر هم به صورت اجتناب ناپذیر، برخی سالمندان به بیماری دچار شدند، باید شرایطی را فراهم کنیم که قشر سالمند بتواند آگاهی لازم را برای خودمراقبتی جهت مدیریت سلامتی خود داشته باشد تا بتواند زندگی رضایت بخشی را تجربه کند.

اشتغال اجباری سالمندان به دلیل فقر، آنها را از سلامتی دور می کند  

اما بدون تردید فراهم کردن شرایطی که سالمندان بتوانند سلامتی خود را حفظ و زندگی رضایت بخشی را تجربه کنند، نیازمند آن است که قشر سالمند درآمد لازم را برای مدیریت وضعیت سلامتی خود در دوران سالمندی داشته باشد. این در حالی است که در شرایط کنونی، درآمد بسیاری از سالمندان کفاف مخارج لازم برای حفظ سلامت روحی و جسمی آنها را نمی دهد.

پاشایی پور ضمن اشاره به این نکته تاکید کرد: متاسفانه در ایران شاهد آن هستیم که چون مستمری های بازنشستگی برای بسیاری از سالمندان کافی نیست، این قشر ناچارند که بعد از بازنشسته شدن، مجددا در مشاغل دیگری مشغول به کار شوند؛ مساله ای که بدون تردید می تواند سالمندان را در حفظ سلامتی جسمی و روحی خود دچار مشکل کند.

مدیر گروه پرستاری سالمندی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: فقدان وجود یک نظام جامع برای حمایت از سالمندان آن هم در شرایطی که شاهد گرانی های افسارگسیخته هستیم، موجب شده است بسیاری از سالمندانی که باید بیشتر وقت خود را به استراحت و تفریح بپردازند، در سنین بالا ناچار باشند به فعالیت های اقتصادی بپردازند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، شاغل شدن مجدد سالمندان را چالشی جدی برای این قشر توصیف کرد و اظهار داشت: بیشتر سالمندان صرفا به این دلیل به فعالیت اقتصادی پس از دوره بازنشستگی روی می آورند که بتوانند درآمد لازم برای تهیه داروها و ملزومات بهداشتی و معیشتی مورد نیاز خود را کسب کنند. زیرا بسیاری از سالمندان به صورت روزمره به خدمات بهداشتی مختلفی نیاز دارند، اما مستمری بازنشستگی این افراد کفاف هزینه های بهداشتی و سلامتی آنها را نمی دهد.

وی در ادامه تاکید کرد: طبیعتا وقتی درآمد بازنشستگی یک سالمند کفاف هزینه های لازم برای حفظ سلامتی او را ندهد، آن فرد سالمند ناچار می شود که سلامتی خود را مورد غفلت قرار دهد و برای امرار معاش به شغل جدید روی بیاورد؛ مساله ای که در میان مدت قطعا می تواند عوارضی جدی را برای سلامتی سالمندان به همراه داشته باشد.

داشتن تغذیه و سبک زندگی مناسب برای سالمندان ضروری است

نکته دیگری که پاشایی پور به آن اشاره کرد، این است که داشتن تغذیه مناسب در دوره سالمندی حتی اگر سالمندان دچار بیماری های مزمن و حادی نباشند، از جمله اصولی است که همه افراد سالمند باید برای حفظ سلامتی خود رعایت کنند؛ یعنی باید از نظر مالی شرایطی برای تمام سالمندان جامعه فراهم شود که بتوانند تغذیه مناسبی داشته باشند.

مدیر گروه پرستاری سالمندی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره تغذیه خاص دوران سالمندی توضیح داد: سالمندان نیاز به استفاده بیشتر از میوه، سبزیجات، لبنیات و پروتئین های سالم دارند، اما در شرایط حاضر بسیاری از سالمندان با توجه به درآمد اندکی که دارند و گرانی حاکم بر کالاهای اساسی، نمی توانند این تغذیه مناسب را برای خودشان فراهم کنند و طبیعتا سلامت آنها در این شرایط تحت تاثیر قرار می گیرد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با تاکید بر این که ورزش کردن از دیگر مواردی است که سالمندان برای داشتن سبک زندگی سالم باید مورد توجه قرار دهند، عنوان کرد: طبیعتا وقتی سالمندان ناچار باشند که برای کسب درآمد بیشتر به اشتغال پس از دوران بازنشستگی روی بیاورند، نه تنها از ورزش کردن بلکه از سایر مواردی که می تواند در داشتن سبک زندگی سالم به آنها کمک کند، غفلت می کنند.

سالمندان فقیر از نیازهای بهداشتی ضروری خود غافل می شوند

پاشایی پور در بخش دیگری از صحبت هایش تاکید کرد: تمام این مسائل نشان می دهد که چتر سنگین دشواری وضعیت معیشتی، می تواند سلامتی سالمندان را به خطر بیندازد و آنها را از داشتن سبک زندگی سالم محروم کند. زیرا زمانی که سالمندان به دلیل نداشتن درآمد کافی، تغذیه و تفریح مناسبی نداشته باشند، قطعا دچار مشکلات جسمی و روحی مختلفی از جمله افسردگی و انزوای اجتماعی خواهد شد و همین موضوع می تواند وابستگی سالمندان به اعضای خانواده یا دیگر مراقبان خود را بیشتر کند.

مدیر گروه پرستاری سالمندی دانشگاه علوم پزشکی تهران با تاکید بر این که مشکلات اقتصادی می تواند سالمندان را به اعضای خانواده و اطرافیان خود وابسته تر کند، گفت: افزایش وابستگی سالمندان به اطرافیان می تواند مقدمه ای برای انواع سوء رفتارهای عاطفی و روانی برای سالمندان شود.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران ادامه داد: متاسفانه نداشتن درآمد کافی باعث می شود که سالمندان از بسیاری از نیازهای ضروری خود غافل شوند، زیرا رفع این نیاز می تواند برای آنها هزینه بر باشد؛ به طور مثال، اگر یک سالمند چند بیماری مزمن را باهم تجربه کند و نیاز به دریافت داروها و خدمات مختلفی باشد، ممکن است این فرد سالمند به دلیل هزینه بر بودن این داروها و خدمات، از دریافت برخی از آنها صرف نظر کند.

وی در پایان تصریح کرد: تردیدی نیست که اگر یک سالمند به دلیل مشکلات اقتصادی نتواند داروها و خدمات بهداشتی و درمانی مورد نیاز خود را به موقع دریافت کند، دچار عوارض جدی جسمی و روحی شدیدی می شود. بنابرین اگر دولت انتظار دارد که سالمندان جامعه، افرادی فعال، پویا، مولد و موفق باشند، حتما باید نظام جامعی را برای حمایت از آنها به‌ویژه در حوزه های بهداشتی، درمانی و معیشتی طراحی کند.