سد فینسک همچنان در دست تاسیس! / احتمال بیکاری هزاران برنج کار مازندرانی + فیلم

سد فینسک یکی از پرحاشیه ترین سدهای در حال سخت در شمال کشور است. سد فینسک برای جبران کم آبی استان سمنان روی رودخانه تجن ساخته می شود. کارشناسان محیط زیست و مدیریت منابع آبی معتقدند که تکمیل پروژه سد فینسک معضلات زیست محیطی زیادی را برای استان مازندران به همراه خواهد داشت. مردم مازندران نیز نگران بیکاری هزاران برنج کار در صورت احداث سد فینسک هستند. سال گذشته مسئولان وزارت نیرو و نمایندگان مردم مازندران در مجلس، وعده دادند که پروژه ساخت سد فینسک متوقف شود، اما شواهد بسیاری از آغاز به کار مجدد پروژه احداث سد فینسک حکایت دارد.

سد فینسک ؛ ضد محیط زیست و کشاورزی مازندران

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، سد فینسک یک سد مخزنی سنگریزه ای در حال ساخت با هسته رسی و حجم مخزن 11.8 میلیون متر مکعب است که در 70 کیلومتری شمال شرقی شهر سمنان در شهرستان مهدیشهر قرار دارد. سد فینسک روی رودخانه سفیدرود که از سرشاخه های رودخانه تجن است، ساخته می شود. این در حالی است که سفیدرود با آورده متوسط 16 میلیون متر مکعب در سال از مهمترین رودخانه هایی است که مردم استان مازندران برای کشاورزی از آب آن استفاده می کنند.

با وجود این که مطالعات احداث سد فینسک از سال 1386 آغاز شد و در سال 1391 به پایان رسید، اما شروع احداث سد فینسک تا 6 شهریور 1399 به دلیل مخالفت های بسیاری که درباره ساخت آن وجود داشت، به تاخیر افتاد. هدف از احداث سد فینسک، تامین 7.5 میلیون متر مکعب آب شرب شهرستان های سمنان، مهدیشهر و سرخه اعلام شده است، اما برخی شواهد حاکی از آن است که از آب این سد برای توسعه اراضی کشاورزی پایین دست سمنان نیز استفاده خواهد شد. این در حالی است که مردم مازندران معتقند که احداث سد فینسک می تواند برنج کاری در دشت های پایین دست این سد بخصوص سد ساری را با اشکالات زیادی مواجه کند.

در این میان برخی کارشناسان محیط زیست نیز تاکید دارند که راه اندازی سد فینسک نه تنها منجر به خسارت دیدن کشاورزی در استان مازندران می شود، بلکه می تواند صنایع بسیاری در استان های گلستان و مازندران را نیز با چالش مواجه کند و از سوی دیگر، احداث این سد خشک شدن بستر رودخانه تجن، فرسایش خاک و بسیاری دیگر از معضلات زیست محیطی را در پی خواهد داشت.

تداوم ساخت سد فینسک با وجود صدور دستور توقف در سال گذشته

به دلیل مخالفت های زیادی که از همان آغاز اجرای مطالعات سد فینسک درباره این سد وجود داشت و البته با توجه به اعتراضات زیاد مردم مازندران نسبت به ساخت این سد، هنوز یک ماه از آغاز عملیات اجرایی سد فینسک نگذشته بود که محمد رضا اردکانیان، وزیر نیروی وقت در 30 شهریور 1399 دستور توقف عملیات اجرایی این سد را صادر کرد.

در همان زمان مهدی سعادتی، رئیس مجمع نمایندگان مجلس مازندران نیز ضمن استقبال از دستور اردکانیان تاکید کرد با توجه به این که این پروژه بدون رعایت الزامات زیست محیطی و توجه به منابع آب مورد نیاز بخش کشاورزی مازندران در حال احداث بود، عملیات ساخت آن متوقف شده است.

جالب این که مرداد امسال هم که خبرهایی از آغاز به کار مجدد پروژه احداث سد فینسک در رسانه ها مطرح شد، علی بابایی کارنامی، نماینده مردم ساری در مجلس در گفت و گو با رکنا تاکید کرد که طرح احداث سد فینسک از دستور کار وزارت نیرو خارج شده است و سال گذشته نمایندگان مازندران و اعضای کمیسیون آب و کشاورزی مجلس توانستند با پیگیری هایی که داشتند، دستور توقف احداث سد فینسک را بگیرند.

در این میان اما گزارش های میدانی برخی فعالان محیط زیست مازندران، تصاویر منتشرشده در فضای مجازی، فیلم هایی که به دست رکنا رسیده است و البته اظهارات برخی اساتید دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری از این حکایت دارد که حدود دو ماه است عملیات اجرایی سد فینسک با وجود صدور دستور توقف آن در سال گذشته از سوی وزیر نیرو مجددا آغاز شده است.

روستاهای اطراف سد فینسک تخلیه می شود

دکتر عبدالله درزی، مدیر پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در این باره به خبرنگار اجتماعی رکنا گفت: مطابق بازدیدی که اخیرا به همراه جمعی از اساتید دانشگاه خودمان از منطقه داشتیم، با قاطعیت تایید می کنم که اجرای پروژه ساخت سد فینسک دوباره شروع شده است و مسئولان شرکت سهامی آب منطقه ای سمنان مشغول خرید اراضی اطراف سد هستند.

وی افزود: این روزها کارمندان اداره کل ثبت اسناد و املاک سمنان مشغول نقشه برداری و انجام سایر اقدامات مقدماتی مربوط به تملک اراضی اطراف سد فینسک هستند و آن طور که ما شنیده ایم، به‌زودی قرار است تعدادی از روستاهای اطراف سد تخلیه شوند.

این کارشناس مدیریت آب مازندران با تاکید بر نادرست بودن تمام اظهارات مربوط به توقف ساخت سد فینسک، تصریح کرد: نه تنها عملیات اجرای سد فینسک متوقف نشده، بلکه حتی اعتباراتی نیز در بودجه 1400 برای ساخت این سد در نظر گرفته شده و بخشی از آن هم تخصیص پیدا کرده است.

سمنانی ها به امید ساخت سد فینسک مشغول توسعه کشاورزی هستند

عضو هیات علمی دانشگاه منابع طبیعی ساری درباره مهمترین اشکالات زیست محیطی احداث سد فینسک توضیح داد: ساخت این سد به هیچ وجه نمی تواند منفعت پایداری را برای استان های سمنان یا مازندران به همراه داشته باشد و زیان های آن در کوتاه مدت برای مازندران و در بلندمدت برای سمنان بسیار بیشتر از منافع آن خواهد بود.

مدیر پژوهشی دانشگاه ساری ادامه داد: با وجود این که گفته شده است که ساخت سد فینسک صرفا برای تامین آب شرب استان سمنان است، اما اکنون سمنانی ها مشغول توسعه مزارع و حتی باغ های میوه در مسیر دریافت آب از این سد هستند و حتی چون به سمنانی ها خبر رسیده است که به زودی قرار است آب سفیدرود از طریق سد فینسک به آنها برسد، برخی از آنها مشغول توسعه اراضی کشاورزی در زمین های سنگلاخی و بیابانی این استان هستند.

این در حالی است که به گفته این کارشناس مدیریت منابع آبی، اگر مردم سمنان در مصرف آب کشاورزی صرفه جویی به خرج دهند، می توانند حتی بیشتر از آبی که پس از پایان احداث این سد نصیبشان خواهد شد، ذخیره سازی کنند و در این صورت دیگر نیازی به صرف هزینه های گزاف برای ساخت سد فینسک یا انتقال آب دریای خزر به استان سمنان نخواهد بود.

صرفه جویی در مصرف آب سمنان، مقدم بر ساخت سد فینسک

درزی با تاکید بر این که کارشناسان محیط زیست مخالف اجرای طرح های توسعه ای نیستند، عنوان کرد: ما پیش از شروع به اجرای هر پروژه ای باید ضرورت انجام آن را به درستی تبیین کنیم؛ مثلا اگر قرار است مقدار مشخصی آب را برای یک منطقه تامین کنیم، ابتدا باید ببینیم که با صرفه جویی در مصرف آب، چقدر از این مقدار مورد نیاز را می توان تامین کرد و در چنین شرایطی، سدسازی بخصوص وقتی منجر به انتقال آب از یک منطقه به منطقه دیگر شود، باید آخرین گزینه ما باشد.

اما به گفته عضو هیات علمی دانشگاه منابع طبیعی ساری، با وجود این که با صرفه جویی در مصرف آب استان سمنان می توان ده ها میلیون متر مکعب آب را در این استان هم برای کشاورزی و هم برای مصرف شرب آب صرفه جویی کرد، مسئولان وزارت نیرو راهکار احداث سد فینسک و انتقال آب دریای خزر را برای جبران کم آبی این سد در پیش گرفته اند.

آب رودخانه تجن حق عرفی کشاورزان مازندران است

مدیر پژوهشی دانشگاه منابع طبیعی ساری با اشاره به زیان فراوان کشاورزان مازندران از احداث سد فینسک گفت: رودخانه تجن تامین کننده آب مورد نیاز کشاورزان مازندرانی است که سال هاست به مشغول برنج کاری هستند و کشاورزی محل اصلی درآمد آنهاست و به نوعی آب رودخانه تجن حق عرفی کشاورزانی مازندرانی است؛ زیرا افرادی که این روزها به دلیل امید به تکمیل سد فینسک مشغول توسعه کشاورزی در سمنان هستند، کسانی هستند که به مشاغل دیگری مشغولند و کشاورزی نه راهکاری برای امرار معاش آنها، بلکه محلی برای کسب سود بیشترشان تلقی می شود.

وی با بیان این که حدود 6 هزار هکتار اراضی کشاورزی در پایین دست سد فینسک وجود دارد، عنوان کرد: هم اکنون هزاران کشاورز مازندرانی مشغول کشت برنج در این اراضی کشاورزی هستند؛ برنج کارانی که بهره برداران واقعی این بخش از رودخانه تجن محسوب می شوند و سالیان سال است که شغل آبا و اجدادی آنها برنج کاری در همین منطقه بوده است. در این شرایط هم قطعا احداث سد فینسک منجر به کمبود آب مورد نیاز این افراد و از دست رفتن اشتغال آنها خواهد شد.

هزاران برنج کار مازندرانی در آستانه بیکار شدن

درزی با تاکید بر بیکار شدن هزاران کشاورز با احداث سد فینسک گفت: اگر شغل این کشاورزان که زمین هایشان در بخش بالادست شهرستان ساری قرار گرفته است، به دلیل احداث سد فینسک از بین برود، قطعا شاهد بیکاری هزاران نفر از مردم مازندران خواهیم بود و همین مساله می تواند موج مهاجرت بر اثر بی آبی را به پرآب‌ترین استان کشور نیز بکشاند.

عضو هیات علمی دانشگاه منابع طبیعی ساری ادامه داد: اگر سد فینسک ساخته شود، عملا جریان آب در بالادست در شرایطی قطع می شود که نیاز به این آب در پایین دست سد فینسک از سال های دور دیده شده و سالیان سال است که زندگی در این منطقه بر مبنای توسعه برنج کاری بنا شده است.

وی درباره دیگر آسیب های زیست محیطی ناشی از احداث سد فینسک عنوان کرد: همین حالا بخش وسیعی از رودخانه تجن فاقد آب است و وقتی با احداث سد فینسک بخش بیشتری از آب سرشاخه‌های این رودخانه قطع شود، قطعا بحران های اکوسیستمی موجود در این رودخانه تشدید می شود و بخش های زیادی از بستر رودخانه تجن خشک خواهد شد.

هدر رفتن بیت المال با احداث سد فینسک

مدیر پژوهشی دانشگاه منابع طبیعی ساری با اشاره به احداث سد شهید رجایی در سال 1376 گفت: ما از 24 سال پیش یک سد بزرگ روی رودخانه تجن بنا کردیم و بعد از آن هم میلیاردها تومان از منابع ملی را صرف احداث شبکه انتقال آب در 55 هزار هکتار از اراضی کشاورزی پایین دست این سد در استان مازندران کردیم. اما حالا اگر بخواهیم با احداث سد فینسک، آب رودخانه تجن را از بالادست قطع کنیم، عملا مانع ورود آب به پایین دست رودخانه تجن شده ایم و به نوعی تمام بیت المالی را که صرف احداث سد در پایین دست سد شهید رجایی شده بود، به هدر داده ایم.

وی در پایان تصریح کرد: اگر سد فینسک ساخته شود، کانال های پایین دست سد شهید رجایی که هزینه های فراوانی برای احداث آنها انجام شده است، خشک خواهند شد و اراضی کشاورزی اطراف این کانال ها نیز که حتی بدون وجود سد فینسک دچار ناپایداری در تامین آب هستند، خشک می شوند و هزاران نفر بیکار خواهند شد.