پزشکان در 55 درصد پرونده های قصور پزشکی تبرئه می شوند / تشکیل پرونده قصور پزشکی در رسیدگی به بیماران کرونایی + صوت

با وجود این که بروز موارد قصور پزشکی در ایران زیاد نیست، اما بازهم در موارد بسیاری قصور پزشکی انجام‌شده از سوی یک پزشک یا کادر درمان، منجر به ایجاد حاشیه های بسیاری شده است. البته بخش زیادی از پرونده های قصور پزشکی منجر به تبرئه پزشکان یا سایر اعضای کادر درمان شده است و براساس آمار نظام پزشکی، تا کنون در حدود 27 درصد پرونده های قصور پزشکی، قصور پزشک یا کادر درمان به اثبات رسیده و در حدود 18 درصد از پرونده های قصور پزشکی نیز منجر به محکومیت کادر درمان شده است.

تفاوت قصور پزشکی و تقصیر یا تخلف چیست؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، کم نیستند خانواده ها یا بیمارانی که بعد از پایان کارشان در بیمارستان ها، از روند درمان خود یا عزیزانشان راضی نیستند و حتی معتقدند که بروز یک قصور در فرآیند درمان منجر به وارد شدن آسیب های جسمی به آنها یا بیمارانشان شده است. اما در این شرایط، سوال مهم این است که بیماران یا خانواده هایی که با این وضعیت مواجه می شوند، چطور می توانند از پزشک یا کادر درمانی که معتقدند مرتکب قصور شده است، شکایت کنند و فرآیند بررسی پرونده های قصور پزشکی چگونه انجام می شود؟

شهریار مقدم، کارشناس حقوقی موسسه راهیان عدالت برای پاسخ به این سوال، در ابتدا به تعریف واژگان تقصیر و قصور پرداخت و به خبرنگار اجتماعی رکنا گفت: در ماده 953 قانون مدنی، تقصیر به این معنا تعریف شده است که یک انسان با علم و آگاهی با وجود این که توانایی انجام یک کار را داشته باشد، از انجام آن کار خودداری کنند یا دست به بی احتیاطی یا بی مبالاتی بزند. اما قصور وقتی اتفاق می افتد که سهل انگاری عمدی صورت نگرفته باشد.

وی با بیان این که در پرونده های پزشکی، قصور پزشک یا کادر درمان معمولا منتهی به خسارت می شود، عنوان کرد: اگر در پرونده های پزشکی، تقصیر یا در واقع تخلف یک پزشک یا کادر درمان ثابت شود، قطعا مجازات به همراه خواهد داشت. مسئولیت عواقب تخلفات پزشکی نیز هم از نظر حقوقی و جزایی و هم از نظر مقررات صنفی و شغلی بر عهده خود پزشکان است.

پرونده های قصور پزشکی در چه مراجعی بررسی می شود؟

مقدم درباره این که رسیدگی به تخلفات پزشکان در چه مراجعی انجام می شود، اظهار داشت: اگر پزشکان یا کادر درمان مرتکب تخلف شود، علاوه بر این که این تخلف می تواند در مراجع کیفری قابل تعقیب باشد، تخلف او در مراجع دیگری از جمله هیات های تخلفات انتظامی نظام پزشکی، دادسرای جرایم پزشکی و شورای حل اختلاف به عنوان دادگاه های عمومی حقوقی قابل پیگیری خواهد بود.

وی با بیان این که بهترین مرجعی که در حوزه جبران خسارت می توان به آن مراجعه کرد، شورای حل اختلاف است، گفت: کسانی که از قصور یک پزشک یا کادر درمان شکایت دارند، می توانند با مراجعه به این شورا، دادخواست خود را تنظیم کنند و آن را به شورا ارائه دهند. در این شرایط شورای حل اختلاف، پزشک یا کادر درمانی را که از او شکایت شده است، احضار می کند و اگر شکایت منجر به رضایت شود، پرونده در همان شورا خاتمه پیدا می کند.

این کارشناس حقوقی ادامه داد: شورای حل اختلاف شعبه ویژه ای دارد که به امور بهداشتی و پزشکی رسیدگی می کند و روند بررسی پرونده های قصور پزشکی در این شورا آن است که اگر پرونده ای به رضایت منجر نشد، این پرونده به پزشکی قانونی ارسال می شود و در این نهاد، نوع و میزان آسیب واردشده به بدن بررسی می شود و در نهایت، در کمیسیون های تخصصی میزان قصور مشخص می شود.

سازمان های نظام پزشکی و نظام پرستاری چگونه به تخلفات رسیدگی می کنند؟

مقدم راه دوم پیگیری پرونده های قصور پزشکی را طرح شکایت در دادسرای انتظامی پزشکی که زیرمجموعه سازمان نظام پزشکی محسوب می شود، دانست و عنوان کرد: این دادسرا می تواند به شکایت هایی که علیه تمام اعضای صنف پزشکی از جمله پزشک، دندانپزشک و ... مطرح می شود، رسیدگی کند و به هر نوع تخلف، سهل انگاری یا اعمال خلاف شان پزشکان نیز با اهرمی تحت عنوان مقررات آیین نامه انتظامی رسیدگی به تخلفات پزشکی برخورد می کنند.

وی افزود: البته اگر تخلف یا سهل انگاری از یک کادر درمان غیر از پزشک باشد، مثلا یک پرستار مرتکب قصور شده باشد، هیات مشابهی در سازمان نظام پرستاری به پرونده ورود پیدا می کند. در هر شرایطی هم اگر شاکی فوت کرده باشد، ذی نفع یا قائم مقام قانونی آن شخص می تواند از یک پزشک یا کادر درمان شکایت کند و البته نهادهای حاکمیتی از جمله مراجع قضایی یا وزارت بهداشت نیز می توانند از پزشکان یا پرستاران به دادسرای انتظامی پزشکی یا دادسرای انتظامی پرستاری شکایت کنند.

آیا نظام پزشکی در بررسی پرونده های قصور پزشکی طرف پزشکان را می گیرد؟

وقتی رسیدگی به پرونده یک پزشک یا پرستاری که مرتکب قصور شده است، در صلاحیت نهادهای صنفی خود کادر درمان قرار می گیرد، این شائبه به وجود می آید که این نهادها در بررسی پرونده های مربوط به قصور پزشکی از اعضای صنف خود حمایت می کنند و کمتر طرف مردم را می گیرند.

مقدم اما این شائبه را صحیح ندانست و گفت: دادسرای انتظامی پزشکی یا پرستاری تشکیلات مفصلی دارند و به صورت دقیق به پرونده های قصور پزشکی رسیدگی می کنند و با مقصران برخورد صنفی انجام می دهند. این برخورد می تواند از تعلیق پروانه بین دو ماه تا دو سال و حتی ابطال پروانه پزشکی پیش برود.

وی در ادامه تاکید کرد: با توجه به این که سازمان نظام پزشکی یا سازمان نظام پرستاری به دنبال آن هستند که هیچ گاه صنفشان زیر سوال نرود، با موارد اندکی که قصور یک پزشک یا پرستار پیش می آید، به صورت دقیق برخورد می کنند. در این میان حتی بازرسان سازمان نظام پزشکی بدون طرح شکایت نیز با تخلفات مشهودی که در حین بازرسی های خود مشاهده می کنند، برخورد می کنند.

قصور پزشکی در دادسرای جرایم پزشکی چگونه بررسی می شود؟

این کارشناس حقوقی سومین راهکار پیگیری پرونده های قصور پزشکی را طرح شکایت در دادسرای جرایم پزشکی زیرمجموعه قوه قضاییه دانست و عنوان کرد: در دادسرای عمومی و انقلاب تهران و کلانشهرها، ناحیه خاصی برای بررسی جرایم حوزه بهداشت و درمان تشکیل شده است که در این ناحیه، تخلف یا قصور یا تقصیر پزشک یا کادر پزشکی در هر مقدار، به هر اندازه و در هر سطح قابل رسیدگی است.

وی درباره روند بررسی پرونده در دادسرای جرایم پزشکی توضیح داد: در این دادسرا، شاکی ها نخست باید شکواییه تنظیم کنند، بعد آنها باید توضیح دهند که چه اتفاقی رخ داده است و بعد دادسرا پزشک یا کادر درمانی را که علیه او شکایت شده است، احضار می کند و در این شرایط در صورت وجود اتهام و وجود دلایلی علیه پزشک یا کادر درمان، دادسرا از او یک تامین دریافت می کند تا هر زمان که لازم بود، در دسترس باشد.

مقدم ادامه داد: در این شرایط اگر تخلف یا قصور یک پزشک یا کادر درمان مشخص شود، با تایید دادستان علیه شخص متخلف کیفرخواست صادر می شود و اگر هم دادسرا به این نتیجه برسد که قصور یا تخلفی از سوی پزشک یا کادر درمان رخ نداده است، قرار منع تعقیب صادر می کند. اگر هم کیفرخواست صادر شود، پرونده به دادگاه کیفری می رود و البته مجازات های تبعی هم ادامه دارد و اگر هم محکومیت شخص ثابت شود، ممکن است مجازات های بیشتری هم دامن پزشک یا کادر درمان را بگیرد.

وی با بیان این که شاکیان پرونده های پزشکی در دادگاه های کیفری باید وکیل قانونی دارای پرونده دادگستری داشته باشند، اظهار داشت: شاکیان در صورت طرح شکایت در دادسرای صنفی نظام پزشکی یا نظام پرستاری نیازی به گرفتن وکیل دادگستری ندارد، اما می توانند یک وکیل دارای پروانه وکالت یا هر شخص دیگری را به عنوان وکیل مدنی خود معرفی کنند.

پزشکان در چه صورتی قصاص می شود؟

مقدم در بخش دیگری از صحبت هایش درباره احتمال قصاص پزشکان و کادر درمان در صورت ارتکاب به قصور یا تقصیر در فرآیند درمان توضیح داد: هر کسی جنایتی مرتکب شود، احکام کیفری علیه او صادر می شود و در موارد بسیار نادری هم رخ می دهد که پزشک به قصاص محکوم شود. البته در پرونده های پزشکی معمولا مبنا را بر قصور می گذارند، اما اگر تقصیر پزشک اثبات شود، تمام مجازات های مربوط به جنایاتی که هر فردی علیه یک عضو بدن انجام می دهد، در خصوص پزشکان یا کادر درمان نیز صادق است.

وی افزود: البته اگر تقصیر پزشکان یا کادر درمان ثابت نشود و سهل انگاری منجر به وارد شدن یک خسارت به بیمار شده باشد، بازهم پزشک یا کادر درمان به زندان فرستاده نمی شود، بلکه برای فرد قصورکننده دیه در نظر گرفته می شود؛ زیرا در پرونده های پزشکی همواره مبنا بر قصور گذاشته می شود و نه تقصیر.

این کارشناس حقوقی در جمع بندی موضوع انواع برخوردهایی که با پزشکان یا کادر درمان در صورت ارتکاب به قصور یا تقصیر انجام می شود، اظهار داشت: قصاص، پرداخت دیه، محکومیت کیفری، ابطال پروانه پزشکی، تعلیق پروانه پزشکی و درج در پرونده از جمله مجازات هایی است که در انتظار پزشک یا کادر درمانی قرار دارد که مرتکب قصور یا تقصیر شده اند.

پزشکی قانونی مرجع اصلی رسیدگی تخصصی به پرونده های قصور پزشکی

مقدم با تاکید بر این که مرجع رسیدگی به پرونده های قصور پزشکی، پزشکی قانونی است، تصریح کرد: تمام مراجع رسیدگی به پرونده های قصور پزشکی از جمله دادسرای انتظامی پزشکی، دادسرای جرایم پزشکی و شورای حل اختلاف در صورت نیاز به پزشکی قانونی اختصاص داده می شود و پزشکی قانونی نهادی است که به صورت کاملا تخصصی این موضوعات را بررسی می کند. پزشکی قانونی هم اگر متخصصی داشته باشد که پرونده را بررسی کند، موضوع را تحت بررسی قرار می دهد و اگر هم متخصص مربوطه را نداشته باشد، پرونده را به پزشکان معتمد خارج از سازمان پزشکی قانونی ارجاع می دهد که البته نتیجه ای که این افراد درباره پرونده های پزشکی می گیرند نیز لازم الاجراست.

وی درباره بیشترین شکایت های مربوط به قصور پزشکی در ایران عنوان کرد: براساس آمار ثبت شده سازمان نظام پزشکی، مردم بیشتر در زمینه هایی از جمله بی احتیاطی و بی مبالاتی پزشکان در حوزه های جراحی است و در این زمینه بیشترین شکایات ثبت شده نیز مربوط به جراحی ارتوپدی، جراحی عمومی، جراحی زنان و زایمان و دندانپزشکی است و البته برخی پرونده ها نیز مربوط به قصور پرستاران بوده، اما شکایت مردم از قصور پزشکان و بخصوص جراحان بسیار بیشتر از پرستاران بوده است.

پرونده های قصور پزشکی در حوزه کرونا چگونه رسیدگی می شود؟

در ماه هایی که کرونا در کشورمان شایع شده است، با وجود این که بخصوص در موج های کرونا بیمارستان ها مملو از بیمار می شود و رسیدگی کامل به تمام بیماران چه در بخش ها و چه در ICU برای پزشکان و سایر اعضای کادر درمان بسیار دشوار است، اما در هر صورت مردم انتظار دارند که در صورت مراجعه به بیمارستان به دلیل ابتلا به کرونا، کادر درمان رسیدگی مناسبی به آنها داشته باشند.

این اتفاق البته در برخی موارد از نظر بعضی خانواده ها رخ نداده است و بخصوص در میان افراد مشهور، شاهد آن بوده ایم که خانواده ها تاکید داشتند که قصور یک پزشک متخصص یا کادر درمان منجر به تشدید بیماری یک بیمار مبتلا به کرونا یا حتی فوت آن بیمار شده است. در این میان، سوال مهم این است که آیا در پرونده های مربوط به کرونا نیز امکان شکایت از کادر درمان و پزشکان وجود دارد؟

مقدم در پاسخ به این سوال گفت: معمولا موارد اورژانسی می تواند رافع مسئولیت باشد، اما وزارت بهداشت برای ارجاع شکایت های مردم در زمینه قصور پزشکان یا کادر درمان، سامانه بازرسی و پاسخگویی به عملکرد را تعریف کرده است که این سامانه بر اجرای پروتکل های بهداشتی مربوط به درمان کرونا در تمام بیمارستان ها نظارت می کند.

این کارشناس حقوقی با تاکید بر این که حتی اورژانسی بودن موارد کرونایی نمی تواند قصور پزشکی را توجیه کند، تصریح کرد: همین حالا هم پرونده هایی مربوط به قصور پزشکان و کادر درمان درباره شیوع کرونا تشکیل شده و اگر در این پرونده ها نیز ثابت شود که با پزشک یا کادر درمان مرتکب قصور شده است، حتما با آنها برخورد می شود. بنابراین کادر درمان با وجود تمام فشاری که در دوره شیوع کرونا متحمل می شوند، باید دقت خود را در رسیدگی به بیماران نیز بالا ببرند.

وی درباره بیشترین موارد شکایت بیماران کرونایی در حوزه قصور پزشکی عنوان کرد: تا کنون بیماران کرونایی یا خانواده های آنها در مواردی از جمله رسیدگی ناکافی کادر درمان به بیماران کرونایی و ترخیص زودهنگام آنها، بیشتر از سایر موارد از پزشکان یا کادر درمان شکایت کرده اند.

27 درصد پرونده های قصور پزشکی منجر به محکومیت پزشک یا کادر درمان می شود

مقدم همچنین در پاسخ به این سوال که چند درصد پرونده هایی که برای قصور پزشک یا کادر درمان تشکیل شده، منجر به محکومیت آنها شده است، عنوان کرد: براساس آمار رسمی سازمان نظام پزشکی، در سال 99 در حدود 27 درصد پرونده ها، قصور پزشک یا کادر درمان به اثبات رسیده، در حدود 55 درصد از این پرونده ها منجر به تبرئه پزشک یا کادر درمان شده و در حدود 18 درصد از پرونده های نیز با رضایت شاکی خاتمه پیدا کرده است. رضایت دادن البته همواره با پرداخت خسارت انجام شده است.

وی در پایان تصریح کرد: معمولا بخش زیادی از پرونده های مربوط به قصور پزشکی به نتیجه نمی رسد، چون اساسا مردم در موارد بسیاری بدون اطلاع از فرآیندهای درمانی و صرفا براساس احساسات از پزشکان یا کادر درمان شکایت می کنند و به همین دلیل، طبیعی است که بیشتر این پرونده ها منجر به تبرئه پزشک یا کادر درمان شود.