تحریم‌های دارویی مثل مرگ خاموش عمل می‌کنند/مسئول سلامت فقط وزارت بهداشت نیست؛ همه می‌خواهند سهم بگیرند، ولی مسئولیت نمی‌پذیرند

دکتر محمد جهانگیری، مدیرعامل مؤسسه نیکوکاری کنترل سرطان ایرانیان (مکسا)، در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی رکنا، با انتقاد از رویکرد کشورهای تحریم‌کننده گفت: «کشورهای تحریم‌کننده ادعا می‌کنند که تحریم‌ها دارو و درمان را هدف نگرفته‌اند؛ اما این فقط یک ادعاست. در واقعیت، تحریم‌ها هزینه‌های جانی و مالی سنگینی بر سیستم بهداشت و درمان کشور، به‌ویژه بیماران خاص و نادر وارد کرده‌اند.»

او با اشاره به اصل اخلاقی «بنی‌آدم اعضای یکدیگرند» تأکید کرد: «این جمله را باید در همه ابعاد اجتماعی، از جمله سلامت، جدی گرفت. برخلاف ادعای رایج، تحریم‌ها عملاً به‌شدت در مسیر تأمین دارو، تجهیزات پزشکی و فناوری‌های نوین اختلال ایجاد کرده‌اند، به‌ویژه برای بیماران نادری که درمان‌شان وابسته به تجهیزات پیشرفته و داروهای خاص وارداتی است.»

سلامت؛ قربانی اولویت‌های ژئوپلیتیکی

جهانگیری هشدار داد که در برخی مواقع، منافع سیاسی بر سلامت انسان‌ها ترجیح داده می‌شود: «اگرچه این موضوع آشکارا اعلام نمی‌شود، اما در عمل، سلامت انسان‌ها به ابزاری برای فشارهای سیاسی تبدیل شده است. این وضعیت، نشان‌دهنده تناقض آشکار بین شعارهای حقوق بشری و عملکرد واقعی کشورهایی است که مدعی دفاع از سلامت عمومی‌اند.»

درمان بیماری‌های نادر؛ بدون مشارکت جهانی ممکن نیست

او با اشاره به هزینه‌های سنگین درمان بیماری‌های نادر گفت: «مدیریت این بیماری‌ها تنها با اتکا به منابع داخلی ممکن نیست. حتی کشورهای پیشرفته نیز بدون همکاری‌های بین‌المللی در این حوزه ناتوان خواهند بود. درمان‌های نوین در حوزه ژنتیک، داروهای خاص و تجهیزات پیچیده، نیازمند تبادل فناوری و حمایت‌های جهانی است.»

غربالگری ژنتیکی؛ ضرورتی فراتر از بودجه‌های محدود

جهانگیری همچنین به اهمیت غربالگری ژنتیکی اشاره کرد و گفت: «حدود ۸۰ درصد بیماری‌های نادر منشأ ژنتیکی دارند. اما به‌رغم پیشرفت‌های تکنولوژیک، غربالگری در کشور ما هنوز محدود است و اجرای گسترده آن با چالش‌های مالی روبه‌روست. در چنین شرایطی، ارتقای آگاهی عمومی درباره بیماری‌های ژنتیکی و راه‌های پیشگیری، کلید اصلی کنترل شیوع آن‌هاست.»

سبک زندگی سالم؛ سپری در برابر جهش‌های ژنتیکی

او تغییر سبک زندگی را اقدامی مؤثر در کاهش ابتلا به بیماری‌های نادر دانست و افزود: «افزایش فعالیت بدنی، کاهش مصرف دخانیات و مواد مخدر، و کنترل آلودگی‌های زیست‌محیطی می‌توانند در کاهش ریسک جهش‌های ژنی مؤثر باشند. برخلاف تصور رایج، جهش‌های ژنتیکی فقط ارثی نیستند و عوامل محیطی نیز در بروز آن‌ها نقش مهمی دارند.»

همه وزارتخانه‌ها مسئول‌اند، نه فقط وزارت بهداشت

دکتر جهانگیری با اشاره به نقش سایر وزارتخانه‌ها گفت: «وزارت جهاد کشاورزی، آموزش و پرورش، علوم، و فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز باید در حوزه سلامت نقش ایفا کنند. وزارت بهداشت باید پیوست سلامت را به‌طور جدی برای تمام برنامه‌های ملی اجرایی کند. این پیوست‌ها نباید تنها روی کاغذ بمانند، بلکه باید با نظارت دقیق به مرحله اجرا برسند.»

شفاف‌سازی زنجیره تأمین دارو؛ راه نابودی بازار سیاه

او در پاسخ به پرسشی درباره کمبود دارو در مراکز رسمی و ظهور بازار سیاه گفت: «مشکل اصلی، نبود شفافیت در زنجیره تأمین دارو است. اگر این زنجیره از واردات تا توزیع نهایی شفاف باشد، عملاً جایی برای بازار سیاه باقی نمی‌ماند. اقداماتی در این زمینه انجام شده، اما ناکافی است و نیاز به اصلاحات ساختاری دارد.»

سامانه شناسایی بیماران نادر؛ گامی در مسیر عدالت درمانی

مدیر مکسا از ایجاد سامانه‌ای برای شناسایی بیماران نادر خبر داد و افزود: «با کمک این سامانه و همکاری خیریه‌ها، توانسته‌ایم خدمات درمانی دقیق‌تری به این بیماران ارائه دهیم. اما دولت باید حمایت‌های بیشتری از این گروه آسیب‌پذیر داشته باشد.»

ظرفیت مؤسسات خیریه؛ بدون تعارض منافع، قابل اتکا

او تأکید کرد: «مؤسسات خیریه‌ای که تعارض منافع ندارند، می‌توانند نقش مهمی در شفاف‌سازی و تأمین زنجیره دارو ایفا کنند. این مؤسسات چون منفعت شخصی در کارشان نیست، می‌توانند در کاهش هزینه‌ها و بهبود خدمات درمانی مؤثر باشند.»

ایران؛ پیشگام منطقه در تشخیص و درمان سرطان

دکتر جهانگیری گفت: «با وجود افزایش آمار بیماران سرطانی، ایران در حوزه تشخیص و درمان سرطان جزو کشورهای پیشرو منطقه و حتی دنیاست. استفاده از فناوری‌هایی نظیر ژن‌درمانی و تکنولوژی‌های نوین درمانی در حال پیشرفت است. البته هنوز تا استفاده کامل از ظرفیت‌ها فاصله داریم، اما مسیر توسعه امیدوارکننده است.»

داروهای ایرانی، فراتر از مرزها

او از صادرات داروهای نوین ایرانی نیز خبر داد و گفت: «در برخی حوزه‌ها، داروهای ایرانی به کشورهای دیگر صادر می‌شوند. این نشانه‌ای است از پیشرفت علم پزشکی و فناوری دارویی کشور.»

اصلاح رژیم غذایی؛ عاملی کلیدی در پیشگیری از سرطان

جهانگیری پیشگیری را مهم‌تر از درمان دانست و تأکید کرد: «با اصلاح سبک زندگی، افزایش آگاهی سلامت و حفاظت از محیط زیست، می‌توان آمار ابتلا به سرطان را کاهش داد. محیط سالم، پایه اصلی سلامت انسان است.»

با تغییر هرم سنی، باید آماده بحران سرطان باشیم

او هشدار داد: «با پیر شدن جمعیت در سال‌های آینده، احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند سرطان افزایش می‌یابد. بنابراین، باید از هم‌اکنون برنامه‌ریزی برای پیشگیری و درمان مقرون‌به‌صرفه را جدی گرفت.»

درمان نوین نیازمند همکاری جهانی است

دکتر جهانگیری در پایان گفت: «برای توسعه درمان‌های نوین، از جمله ژن‌درمانی و فناوری‌های پیشرفته، باید بر همکاری‌های علمی بین‌المللی تمرکز کنیم. ایران توان علمی قابل‌توجهی دارد، اما بدون هم‌افزایی جهانی، نمی‌توانیم پاسخگوی تمامی نیازهای آینده باشیم.»