تشخیص دیرهنگام، قاتل خاموش دختران کوچک/ هشدار یک فوق‌تخصص درباره سرطان تخمدان کودکان: «از درد شکم نگذرید!»

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، امروز روز جهانی سرطان تخمدان است. سرطان تخمدان تنها مختص بزرگسالان نیست. سرطان تخمدان در کودکان نیز شکل می گیرد اما نادر است و بیشتر در دختران نوجوان و پیش از بلوغ، معمولاً در سنین 10 تا 14 سالگی بروز می‌کند. این نوع سرطان اغلب از تومورهای سلول زایا (germ cell tumors) منشأ می‌گیرد و علائم آن شامل درد شکمی، تورم یا توده قابل لمس در ناحیه شکم یا لگن، اختلال در قاعدگی، احساس فشار در مثانه یا روده، و گاهی تهوع یا کاهش وزن است. به‌دلیل نادر بودن این بیماری، آمار جهانی دقیق محدودی وجود دارد، اما بر اساس داده‌های سازمان‌های بین‌المللی، کمتر از 2٪ از کل سرطان‌های دوران کودکی به تخمدان مربوط می‌شود. با این حال، پیش‌آگهی در صورت تشخیص زودهنگام معمولاً خوب است.

سرطان تخمدان در کودکان؛ نادر اما قابل درمان با تشخیص زودهنگام

دکتر حسن ابوالقاسمی، متخصص خون و سرطان کودکان، هم‌زمان با روز جهانی سرطان تخمدان، در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی رکنا به بررسی وضعیت شیوع و درمان سرطان‌های دوران کودکی پرداخت و تأکید کرد که اگرچه سرطان تخمدان در کودکان نادر است، اما در صورت تشخیص زودهنگام، درمان‌پذیری بالایی دارد.

او با اشاره به اینکه سهم سرطان‌های کودکان از کل موارد سرطان در کشور بین یک تا دو درصد است، توضیح داد: «ما سالانه حدود ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ مورد جدید از سرطان در کودکان در ایران داریم. این آمار به صورت تدریجی در حال افزایش است، اما به دلیل اینکه کودکان در ابتدای مسیر زندگی قرار دارند، هر مورد ابتلا به سرطان در این گروه سنی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.»

بر اساس گفته‌های این متخصص، شایع‌ترین نوع سرطان در کودکان، سرطان خون است و پس از آن، تومورهای مغزی و سرطان‌های سیستم اعصاب مرکزی قرار دارند. به دنبال آن، لنفوم‌های بدن شامل لنفوم هوچکین و غیرهوچکین در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. او ادامه داد: «در مراحل بعد، با تومورهایی در اندام‌ها و اعضای مختلف بدن مواجه هستیم، مانند نوروبلاستوما در غدد فوق کلیوی، رتینوبلاستوما در شبکیه چشم، تومور ویلمز در کلیه، و همچنین انواع سارکوم‌ها مثل یویینگ سارکوم و رابدومیوسارکوم در استخوان‌ها و عضلات.»

به گفته دکتر ابوالقاسمی، تومورهای سلول‌های جنینی یا به اصطلاح علمی «germ cell tumors» در کودکان نسبت به موارد مذکور شیوع کمتری دارند. یکی از انواع این تومورها، سرطان تخمدان است که در دختران مشاهده می‌شود. او در این باره افزود: «تومورهای تخمدان در کودکان معمولاً از نوع ژرم سل هستند و خوشبختانه اگر زود تشخیص داده شوند، به‌طور کامل قابل درمان‌اند. درمان معمولاً شامل جراحی و چهار تا شش دوره شیمی‌درمانی است که اغلب با موفقیت همراه است.»

وی همچنین از تجربه بالینی خود در بیمارستان بقیه‌الله گفت: «ما هر سال چند مورد تومور تخمدان در کودکان داریم. این موارد معمولاً به‌خوبی درمان می‌شوند. خوشبختانه آگاهی خانواده‌ها افزایش یافته و در صورت مشاهده درد شکمی در کودکان یا لمس توده در ناحیه شکم، سریعاً مراجعه می‌کنند. گاهی مادرها هنگام حمام کودک متوجه برجستگی غیرعادی در شکم می‌شوند و به پزشک مراجعه می‌کنند. تشخیص از طریق یک سونوگرافی ساده امکان‌پذیر است، و با نمونه‌برداری و جراحی، فرآیند درمان به‌سرعت آغاز می‌شود.»

با این حال، دکتر ابوالقاسمی هشدار داد که تأخیر در فرآیند تشخیص تا شروع درمان می‌تواند منجر به پیشرفت بیماری و کاهش شانس بهبودی شود. وی گفت: «در برخی موارد، فاصله زمانی بین اولین شک والدین تا زمان شروع درمان قطعی بسیار طولانی است. از سونوگرافی تا نمونه‌برداری، ارسال نمونه به پاتولوژی، دریافت پاسخ، و سپس مراجعه به جراح و شروع درمان ممکن است چندین ماه طول بکشد. این روند باید اصلاح شود و فاصله تشخیص تا شروع درمان نباید بیشتر از دو تا سه هفته باشد.»

او یکی از دلایل اصلی این تأخیرها را ناکارآمدی در سیستم بیمه و نبود هماهنگی میان مراکز درمانی دانست: «مثلاً نمونه‌ای برای پاتولوژی ارسال می‌شود و پس از یک هفته پاسخ می‌آید که نیاز به آزمایش تکمیلی مثل IHC دارد. این فرآیند باید از ابتدا پیش‌بینی شود. طولانی شدن این مراحل باعث می‌شود بیماری گسترش یابد، شکم کودک پر از مایع شود و روند درمان دشوارتر شود.»

در پاسخ به این پرسش که آیا غربالگری جمعی برای تشخیص سرطان تخمدان در مدارس می‌تواند موثر باشد، دکتر ابوالقاسمی توضیح داد: «با توجه به اینکه سرطان تخمدان در کودکان جزو بیماری‌های نادر است، غربالگری عمومی برای آن توصیه نمی‌شود. در بزرگسالان ممکن است این روش مفید باشد، اما در کودکان، آنچه اهمیت دارد دقت خانواده‌ها و معاینات منظم و به‌موقع توسط پزشکان است.»

در پایان گفت‌وگو، دکتر ابوالقاسمی به این نکته اشاره کرد که سرطان تخمدان ممکن است در تمام سنین کودکی، حتی از دوران شیرخوارگی تا بلوغ، بروز کند. او خاطرنشان کرد: «مهم‌ترین عامل در موفقیت درمان، تشخیص زودهنگام و آغاز به‌موقع فرآیند درمان است. خانواده‌ها باید به کوچک‌ترین علائم مانند درد شکم، بزرگ شدن غیرطبیعی شکم یا اختلالات قاعدگی توجه داشته باشند و از مراجعه سریع به پزشک نترسند.»