طلای متحرک پشت دروازه‌های بسته چابهار/ توسعه از مسیر گردشگری؛ مسیری که مازندران پیمود، اما چابهار همچنان در انتظار است

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، سیستان و بلوچستان، با وجود منابع طبیعی غنی و فرهنگ متنوع، یکی از فقیرترین استان‌های ایران است. نرخ بیکاری بالا، دسترسی محدود به خدمات بهداشتی و آموزشی، و زیرساخت‌های ناکافی باعث شده‌اند که فقر ساختاری در این منطقه ریشه‌دار شود. بسیاری از روستاها با کمبود آب، برق، و راه‌های مناسب دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، و جوانان برای یافتن شغل ناچار به مهاجرت می‌شوند. حتی چابهار، به‌رغم موقعیت راهبردی‌اش به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور، نتوانسته سهم قابل توجهی از توسعه اقتصادی کشور را جذب کند.

با این حال، صنعت گردشگری می‌تواند به نقطه عطفی در تحول این منطقه تبدیل شود. چابهار با سواحل بکر، آب‌وهوای معتدل در زمستان، کوه‌های مریخی، گل‌فشان‌ها و فرهنگ بومی منحصربه‌فرد، پتانسیل بالایی برای جذب گردشگر داخلی و خارجی دارد. توسعه زیرساخت‌های گردشگری مانند اقامتگاه‌های بوم‌گردی، راهنمایان محلی و تورهای فرهنگی نه‌تنها به ایجاد اشتغال پایدار کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود درآمد مستقیماً به دست جامعه محلی برسد. اگر سیاست‌گذاری‌ها به‌درستی صورت گیرد، گردشگری می‌تواند جایگزینی واقعی برای اقتصاد نفت‌محور باشد و چرخ توسعه را در استان به حرکت درآورد.

طلای متحرک پشت دروازه‌های بسته چابهار

مرتضی کیارسی، پژوهشگر اجتماعی در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی رکنا بر اهمیت توسعه فرهنگی و اجتماعی به‌عنوان پیش‌نیاز اصلی سرمایه‌گذاری و در نهایت رشد اقتصادی تأکید کرد.

به گفته او، در شرایطی که کشور با مشکلات متعددی در زمینه توسعه متوازن مواجه است، توجه به پتانسیل‌های مناطق محروم با استفاده از ابزارهایی چون گردشگری می‌تواند مسیر تحول را هموار کند. 

او در این گفت‌وگو، با اشاره به تجربه موفق استان مازندران، از فرصت مغفول‌مانده در سواحل مکران و منطقه چابهار سخن گفت.

زنجیره توسعه، از فرهنگ تا سرمایه‌گذاری

مرتضی کیارسی در تحلیل خود زنجیره‌ای از عوامل مؤثر در توسعه را ترسیم کرد؛ زنجیره‌ای که از انتقال فرهنگ آغاز می‌شود و به سرمایه‌گذاری اقتصادی ختم می‌شود. 

او گفت: "وقتی درباره شعار سال با محوریت 'سرمایه‌گذاری برای تولید' صحبت می‌کنیم، باید بدانیم که سرمایه‌گذاری بدون توسعه اجتماعی ممکن نیست، و توسعه اجتماعی هم به توسعه فرهنگی گره خورده است. بنابراین، تا فرهنگ‌سازی و انتقال فرهنگ توسعه‌یافته صورت نگیرد، توسعه اجتماعی رخ نمی‌دهد و در نتیجه، سرمایه‌گذار هم پا به میدان نخواهد گذاشت."

او با تأکید بر اینکه توسعه فرهنگی موتور محرکه توسعه اجتماعی است، خاطرنشان کرد : "سرمایه‌گذاری موفق در هر منطقه‌ای در گرو تغییر نگرش، رفتار و سبک زندگی مردم آن منطقه است. ایجاد تقاضا از دل تغییرات اجتماعی، منجر به رشد زیرساخت‌ها می‌شود؛ چیزی که نهایتاً فضا را برای سرمایه‌گذاری باز می‌کند. همه اینها به شکل زنجیروار به یکدیگر متصل‌اند."

مازندران، نمونه‌ای از توسعه مردمی

در ادامه گفت‌وگو، کیارسی با ارائه مثالی روشن از استان مازندران، مسیر توسعه این منطقه را تشریح کرد. او گفت: "حدود ۲۰ سال پیش، سلمانشهر یکی از بخش‌های غرب مازندران، تنها ۱۲ هزار نفر جمعیت داشت و حتی در تأمین نیازهای اولیه زندگی دچار مشکل بود. اما امروز این منطقه بالاترین میزان جمعیت شناور در غرب استان و بالاترین حجم سرمایه‌گذاری‌ها را در دل خود جای داده است."

عامل اصلی این تحول، به گفته کیارسی، انتخاب مازندران به‌عنوان مقصد سفر توسط مردم پایتخت بوده است. 

وی تاکید داشت : "سفرهای مکرر تهرانی‌ها به این منطقه، به‌نوعی انتقال فرهنگ از یک کلان‌شهر توسعه‌یافته به یک منطقه کمتر برخوردار بود. همین انتقال تدریجی فرهنگ موجب تحولاتی در سبک زندگی، افزایش تقاضا، و در نهایت، توسعه زیرساختی شد. به‌دنبال آن، سرمایه‌گذاران هم به منطقه جذب شدند و در نتیجه، منطقه از محرومیت فاصله گرفت."

چابهار؛ مازندران بالقوه‌ای که بالفعل نشده

اما در مقابل، کیارسی وضعیت چابهار را به‌عنوان مثالی از فرصت‌های بلااستفاده مطرح کرد. به گفته او، چابهار با تمام ظرفیت‌های طبیعی و استراتژیک خود، همچنان در زمره محروم‌ترین مناطق کشور باقی مانده است.

او با اشاره به صحبت‌هایی در خصوص انتقال پایتخت به سواحل مکران گفت: "چطور ممکن است سخن از انتقال پایتخت به منطقه‌ای به میان بیاید که حتی توان جذب گردشگر را ندارد؟ منطقه‌ای که زیرساخت‌های اولیه گردشگری را ندارد، فرودگاهش در وضعیت مناسبی نیست، هتل‌ها و امکانات رفاهی‌اش زیر استاندارد است و هزینه سفر به آن نجومی است."

کیارسی با اشاره به هزینه‌های سفر برای یک خانواده چهار نفره از تهران به چابهار گفت: "سفر دو روزه خانواده‌ای به چابهار حدود ۶۰ میلیون تومان هزینه دارد؛ مبلغی که در شرایط کنونی، بسیاری از خانواده‌ها توان پرداخت آن را ندارند. در حالی که با همین مبلغ می‌توان به کشورهای همسایه مانند ترکیه یا گرجستان سفر کرد و از خدمات با کیفیت‌تری بهره‌مند شد."

نقش دولت؛ از شعار تا اقدام

این پژوهشگر اجتماعی با انتقاد از عملکرد دولت‌های مختلف در بهره‌برداری از ظرفیت‌های سواحل مکران گفت: "متأسفانه نه تنها دولت فعلی، بلکه دولت‌های پیشین هم هیچ اقدام مؤثری در راستای فراهم‌سازی زیرساخت‌های گردشگری در این منطقه نکرده‌اند. هنوز برنامه مشخصی برای حمایت از گردشگری در چابهار ارائه نشده است."

او پیشنهاد داد که بسته‌های تشویقی سفر از سوی دولت در دستور کار قرار گیرد. به گفته او، پرداخت یارانه به شرکت‌های هواپیمایی، کاهش هزینه سفر و افزایش کیفیت خدمات می‌تواند گام مؤثری برای افزایش سفرها به چابهار باشد.

گردشگر، طلای متحرک است

کیارسی در بخش دیگری از سخنانش با تأکید بر نقش کلیدی گردشگری در توسعه گفت: "گردشگر، طلای متحرک است. اگر ما بتوانیم گردشگران بیشتری را به چابهار جذب کنیم، همان اتفاقی می‌افتد که در مازندران افتاد. مردم پایتخت به منطقه می‌روند، رفتار و سبک زندگی متفاوتی را با خود می‌برند، این تغییرات به مردم محلی منتقل می‌شود و تقاضا برای خدمات جدید شکل می‌گیرد. همین تقاضا زیرساخت می‌خواهد، و زیرساخت، سرمایه‌گذاری می‌طلبد."

او با ذکر تجربه ترکیه در جذب ایرانی‌ها افزود: "در یک بازه ده‌ساله، ترکیه توانست بیش از ۱۰ میلیارد دلار سرمایه از ایرانیان جذب کند؛ ۶ هزار شرکت ثبت شد، ۳۸ هزار مسکن خریداری شد. حال اگر فقط یک‌دهم این سرمایه در چابهار جذب می‌شد، آیا این منطقه هنوز در فقر به‌سر می‌برد؟"

راه نجات چابهار؛ از پایین به بالا، نه بالا به پایین

در پایان، کیارسی بر لزوم آغاز تحول از سطح مردم تأکید کرد و گفت: "تغییر از آسمان نمی‌آید. ابتدا باید پای افراد توانمند اقتصادی به منطقه باز شود تا تغییرات اجتماعی و فرهنگی آغاز شود. دولت باید شرایط حضور این افراد را فراهم کند. وقتی مردم خودمان نتوانند به چابهار سفر کنند، چطور انتظار داریم که سرمایه‌گذار خارجی بیاید؟"

او مازندران را مثال زد و گفت: "در مازندران ابتدا مردم پایتخت رفتند، بعد سایر استان‌ها، بعد سرمایه‌گذاران خارجی. مسیر روشن است، اما اراده‌ای برای پیمودن آن دیده نمی‌شود."