دکتر زارع: بارش‌های بهاری ۱۴۰۴ نمی‌توانند بحران آب تهران را برطرف کنند؛ باران‌ها از دست می‌روند، فرونشست ادامه دارد + جدول

 دکتر مهدی زارع-  استاد تمام زمین شناسی در خصوص فواید بارش باران بهاری برای تهران اینگونه به خبرنگار اجتماعی رکنا گفت: شرایط آب و هوایی شدید، مانند بارندگی شدید در بهار ۱۴۰۴، می‌تواند بطور نسبی به بحران آب و خشکسالی در بخش های مختلف ایران کمک کند، اما نمی‌تواند مشکلات سیستمی را به طور کامل حل کند. این باران های شدید بهاری در کوتاه‌مدت به آبیاری و تامین آب شهری و به صورت محدود به تغذیه آب های زیرزمینی هم کمک می کنند. اگر این باران‌ها طولانی مدت  باشد، برخی از سفره‌های زیرزمینی ممکن است تا حدی بهبود یابند، اگرچه شارژ مجدد سفره‌های زیرزمینی که بیش از حد مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند، سال‌ها نیاز به تغذیه مداوم دارند. ۶۰ تا 70 درصد از بارندگی  به دلیل تبخیر یا عدم جذب مفید از دست می رود. چندین دهه برداشت بیش از حد باعث فشرده شدن آبخوان و فرونشست شده است که باران نمی تواند  این روند را معکوس کند. همچنین سفره های زیرزمینی آلوده از شیرابه های زباله و  رواناب های صنعتی و کشاورزی برای بسیاری از مصارف شهری قابل استفاده نیستند. سیلاب  آلاینده ها آفت کش ها و  فاضلاب را وارد منابع آب سطحی میکند .

تهران با رشد ناپایدار جمعیت و نشت لوله کشی  که تا 30 درصد آب را هدر میدهد مواجه هستند

دکتر زارع گفت : افزایش دما، سرعت  تبخیر را افزایش می دهد و کارایی بارندگی را کاهش می دهد. الگوهای اقلیمی غیرقابل پیش بینی خشکسالی را در دراز مدت تشدید میکند. شهرهایی مانند تهران با رشد ناپایدار جمعیت و نشت لوله کشی  که تا 30 درصد آب را هدر میدهد مواجه هستند.

باران‌های شدید بهاری در سال ۱۴۰۴ می‌تواند تا حدی مخازن سدهای اطراف تهران را نیز پر کند، اما بعید است که کمبود آب طولانی‌مدت را به طور کامل جبران کند. حال ببینیم آب  باران های شدید چگونه می تواند به مخازن سدهای تهران کمک کند؟

سدهایی مانند لتیان، لار و ماملو  به ذوب برف و بارندگی در رشته کوه های البرز متکی  هستند. باران های شدید بهاری می تواند جریان ورودی را در کوتاه مدت افزایش داده و سطح مخزن سد ها را به طور موقت افزایش دهد. در سیلابهای فروردین ۱۳۹۸  بارندگی بالاتر از حد متوسط، ذخایر سد تهران را تا حدود 40 درصد افزایش داد، اما این پرشدگی  کوتاه مدت و مربوط به همان سال بود. در دسترس بودن بیشتر آب های سطحی موقتا وابستگی به سفره های زیرزمینی را به پمپاژ بیش از حد  کاهش میدهد .

البته توجه شود که تنها بارندگی در مناطق حوضه آبریز خاص (مانند حوضه رودخانه های کرج، جاجرود ، طالقان و لار ) به نفع سدهای تهران است و  بارندگی  در مناطق شهری به  هدر می رود.

بارندگی در تیر و مرداد ۱۴۰۱ که با  باران‌های شدید در البرز – امامزاده داود و فیروزکوه -همراه بود  کمک چندانی به سدهای تهران نکرد. از سوی دیگر بسیاری از سدها 20 تا 30 درصد ظرفیت خود را به دلیل تجمع رسوب از دست داده اند و پتانسیل ذخیره سازی آنها کاهش یافته است. لوله‌ها و کانال‌های نشتی  دارند که دست کم حدود یک سوم آب را قبل از رسیدن به مخازن یا شهرها از دست می‌دهند. دمای تابستان در تهران اغلب در تیر و مرداد و از 40 درجه سانتی گراد فراتر می رود که باعث تبخیر سریع مخازن می شود باران‌های بهاری ممکن است برای شارژ کردن مخازنی که قبلاً در زمستان‌ خشک ۱۴۰۳تخلیه شده‌اند،  تا حدی بران مافات کند. 

این جدول به طور خلاصه نکات اصلی مطرح شده در متن شما را گردآوری کرده است.

تقاضای آب تهران (حدود 1.4 میلیارد متر مکعب در سال) بیش از عرضه پایدار آب  است

این استاد تمام زمین شناسی افزود:   باران نمی تواند روند فرونشست را معکوس کند یا سفره های آب زیرزمینی تحلیل رفته را به سرعت ترمیم کند. تقاضای آب تهران (حدود 1.4 میلیارد متر مکعب در سال) بیش از عرضه پایدار آب  است. رشد جمعیت و حفاظت ضعیف از آب ، مانع از بهره برداری بهینه از آب می شود.

کل مصرف سالانه آب (تقریبی) در استان تهران 1.3-1.5 میلیارد مترمکعب  ‌آب است که (70-75%) در مصارف شهری ، و الباقی در  صنعت (15-20%) کارخانه ها، نیروگاه ها و در  کشاورزی (5 تا 10%) استفاده می شود.  در استان البرز 500-700 میلیون مترمکعب در سال آب مصرف می شود که  کشاورزی (60-70%)،  شهری (25-30%) برای  3.2 میلیون نفر ساکنان استان البرز،  و در   صنعت (5-10%)  محل مصرف عمده هستند.  در تهران  250 تا 300 لیتر سرانه در روز (بسیار بالاتر از میانگین جهانی)، و در البرز  سرانه مصرف  150 تا 200 لیتر در روز است.

در استان تهران حدود  ۵۰۰ تا  800 میلیون مترمکعب در سال از سفره های زیرزمینی در حال افت  استخراج میشود که دلیل عمده فرونشست زمین به صورت متوسط  در حدود  25 سانتی متر در سال در دشهای استان همین مساله است.  در استان البرز حدود ۲۰۰ تا  300 میلیون مترمکعب در سال از چاه‌ها برداشت می شود که  بسیاری از این برداشت از  سفره‌های زیرزمینی غیرمجاز است. برداشت ترکیبی آب زیرزمینی در هر دو استان بیش از 1 میلیارد متر مکعب در سال است. این میزان مصرف چالش بزرگ استانهای تهران و البرز در سالهای پیش روست.