چه کسانی می‌توانند متقاضیان فرزندپذیری فرزندان بهزیستی باشند؟

به گزارش ایسنا، با تصویب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست در سال ۱۳۹۲ مسیر فرآیند فرزندخواندگی در ایران متحول شد، به طوریکه با توجه به وضعیت اقتصادی خانواده و همچنین صلاح کودک، واگذاری فرزند با نظر قاضی تعیین می‌شد و حتی واگذاری کودکان بی‌سرپرست به خانم‌های مجرد بالای ۳۰ سال که می‌توانند فقط فرزند دختر را به فرزندخواندگی بگیرند، میسر و به عبارتی فرزندپذیری تاحدودی تسهیل‌ شد.

باتوجه به اینکه مطابق ماده ۲ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، امور مربوط به سرپرستی کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست، با سازمان بھزیستی کشور است، در همین راستا بهزیستی در سامانه ملی فرزندپذیری به برخی از سوالات متداول پاسخ داده است که در ادامه می‌خوانید:

ضوابط و مقررات فرزندپذیری کدام است؟

ضروری است متقاضیان قبل از هر گونه اقدامی ضوابط و مقررات فرزندپذیری را مطالعه کنند. بنابراین جهت کسب اطلاعات در این زمینه باید قوانین و مقررات ذیل را مطالعه کنید:

قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲- آئین‌نامه اجرایی ماده ۲۲ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۴ - آئین‌نامه اجرایی ماده ۳۶ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۴

چه کسانی می‌توانند متقاضی سرپرستی باشند؟

زن و شوهر بدون فرزند- دختران و زنان بدون شوهر- زن و شوهر دارای فرزند

شرایط عمومی برای همه متقاضیان سرپرستی چیست؟

-مقید به انجام واجبات و ترک محرمات باشند.

-دارای صلاحیت اخلاقی باشند.

-ازدوج زوجین باید عقد دائم باشد.

-تابعیت ایرانی داشته باشند. (زنان ایرانی که همسر خارجی دارند نمی‌توانند متقاضی سرپرستی باشند؛ مگر آن که شوهر خارجی تابعیت ایرانی نیز داشته باشد.)

-حداقل یکی از زوجین بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد. دختر مجرد هم حداقل باید ۳۰ سال داشته باشد. (متقاضیان کمتر از ۵۰ سال، در اولویت هستند.) 

-محکومیت کیفری نداشته باشند.

-تمکن مالی داشته باشند. (تمکن مالی شما با ابزارهایی مانند؛ شغل پایدار با درآمد مکفی، خانه مسکونی اعم از ملکی یا استیجاری و غیره توسط بهزیستی سنجیده خواهد شد.

همچنین شما باید دارای بیمه پایه اجتماعی و درمان باشید، چرا که بعداً باید کودک را بیمه تکمیلی کنید. برای انجام بیمه تکمیلی داشتن بیمه پایه الزامی است. تمکن مالی یکی از زوجین در زمان ارائه تقاضانامه، برای حائز شرط بودن کفایت می‌کند. کودک تحت سرپرستی حتی درصورت تمایل سرپرستان از میراث آنان محروم است. بنابراین به منظور تأمین منافع مادی کودک، سرپرستان باید به دستور دادگاه بخشی از اموال یا حقوق خود را به نفع کودکان یا نوجوانان تحت سرپرستی خود تملیک یا تعهد به تملیک کنند.

سرپرستان موظف هستند با نظر سازمان بهزیستی خود را نزد یکی از شرکت‌های بیمه به نفع کودکان یا نوجوانان تحت سرپرستی خود تحت سرپرستی بیمه عمر کنند. تملیک اموال یا حقوق، یا تعهد به تملیک اموال یا حقوق در آینده به نفع کودک یا نوجوان و نیز بیمه عمر می‌بایست توسط زن و شوهر (هر دو) انجام شود. سرپرستان مکلف به نگهداری و تربیت کودک تحت سرپرستی و پرداخت هزینه‌های زندگی وی هستند.)

-سفیه یا مجنون نباشند.

-سلامت جسم و روان لازم و توانایی عملی نگهداری از کودک را دارا باشند.

-اعتیاد به مواد مخدر، روانگردان و الکل نداشته باشند.

- مبتلا به بیماری واگیر و یا صعب‌العلاج نباشند.

- معتقد به یکی از ادیان مصرح در قانون اساسی باشند. (با رعایت تبصره ۱ ماده ۶ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲)

شرایط اختصاصی برای زن و شوهر بدون فرزند چیست؟

پنج سال از تاریخ ازدواج آنها گذشته باشد و از ازدواج فعلی خود فرزند نداشته باشند. اگر زوجین بنا به تشخیص پزشکی قانونی بچه‌دار نشوند نیاز به گذشت پنج سال نیست. همچنین اگر از ازدواج متقاضیان پنج سال گذشته باشد و آنها بچه نداشته باشند، نیاز به اخذ گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان نیز نخواهند داشت.

شرایط اختصاصی خانم‌های مجرد (دختران و زنان بدون شوهر) چیست؟

الف) خانم‌ مجرد نباید فرزند داشته باشد. اما اگر خانم مجرد بخواهد سرپرستی؛ خواهران و برادران یا برادرزاده‌ها یا خواهرزاده‌ها یا نوه‌های خود را به عهده بگیرد، داشتن فرزند بلامانع است.

ب)‌ قانون به خانم‌های‌ مجرد اجازه داده است که فقط کودک دختر را به سرپرستی بپذیرند. اما اگر خانم مجرد واجد شرایطی بخواهد سرپرستی برادر یا پسر برادر یا پسر خواهر یا نوه خود را بپذیرد، بهزیستی موضوع را به دادگاه منعکس می‌کند. اگر دادگاه این امر را بپذیرد، بهزیستی فرایند انجام کار را ادامه خواهد داد.

ج)‌ دختران و زنان بدون شوهر باید دارای منزل مسکونی به صورت مستقل باشند. البته ملکی یا استیجاری بودن منزل تفاوتی ندارد. اگر متقاضی در منزلی به همراه اعضاء خانواده خود زندگی می‌کند، منزل مذکور باید دارای امکانات رفاهی برای کودک باشد. همچنین اعضاء خانواده نیز باید بررسی شوند.

شرایط اختصاصی برای زن و شوهر دارای فرزند چیست؟

الف)‌ برای پذیرش درخواست زوجین دارای فرزند، رعایت تناسب سنی کودکان زیستی (بیولوژیک) متقاضی و کودک تحت سرپرستی الزامی است.

ب)‌ واگذاری کودک غیرهمجنس با کودکان زیستی متقاضیان بلامانع است.

ج)‌ درصورتی که متقاضیان سه کودک زیستی داشته باشند که با متقاضیان زندگی می‌کنند، صرفاً آنها می‌توانند یک کودک دیگر را به سرپرستی بپذیرند، مگر آن که کودکان تحت سرپرستی خواهر و برادر باشند. اگر کودکان زیستی به دلیل ازدواج با خانواده زندگی نمی‌کنند شرط مزبور لازم‌الرعایه نیست.

در ابتدای کار شما باید به کجا باید مراجعه کنید؟

ساکنین محترم استان تهران- اگر منزل شما واقع در مناطق ۱، ۳، ۵ شهرداری و نیز منطقه ۲ (محدوه بالای همت) است باید به بهزیستی شهرستان شمیرانات بالاتر از میدان ونک، خیابان رشید یاسمی، روبروی بیمارستان خاتم‌الانبیاء مراجعه کنید.

اگر منزل شما واقع در مناطق ۱۶ و ۲۰ شهرداری و محدوده یاخچی‌آباد، عبدل‌آباد، خانی‌آباد نو، مرتضی گرد، حسن‌آباد فشافویه، بخش کهریزک و قیام‌دشت است باید به بهزیستی شهرستان ری واقع در شهر ری، خیابان فدائیان اسلام، خیابان شهید سرگرد محمدی، نبش روزبهانی، ستاد شماره ۲ بهزیستی شهرستان ری مراجعه کنید.

اگر منزل شما واقع در مناطق ۴، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۵، ۱۷، ۱۸، ۱۹ (به استثناء یاخچی‌آباد، عبدل آباد، خانی‌آباد نو، مرتضی‌گرد)، ۲۱ و ۲۲ شهرداری و نیز محدوده پایین همت است، باید به بهزیستی شهرستان تهران واقع در خیابان انقلاب، پیچ شمیران، نرسیده به پل چوبی، جنب دانشکده توانبخشی مراجعه کنید. 

ساکنین شهرستان‌های تهران شامل؛ شهریار، اسلام‌شهر، ورامین، رباط‌ کریم، پاکدشت، بهارستان، شهرقدس، ملارد، پردیس، دماوند، فیروزکوه، قرچک و پیشوا باید به اداره بهزیستی شهرستان خود مراجعه کنند و ساکنین سایر استان‌های کشور هم باید به نزدیک‌ترین اداره بهزیستی شهرستان محل سکونت خود مراجعه کنند.

هموطنان مقیم خارج کشور الزاماً می‌بایست به نمایندگی ایران در کشور خارج حسب مورد به سفارتخانه یا کنسولگری یا دفاتر حفاظت از منافع یا سفیر اکرودیته مراجعه کنند. منظور از نمایندگی؛ کنسولگری یا دفاتر حفاظت از منافع یا سفیر اکرودیته جمهوری اسلامی ایران در کشور محل اقامت یا کشوری دیگری است که امور اداری ایرانیان را انجام می‌دهد. توجه کنید که از نظر قانون محل اقامت دائم شما در خارج از کشور است. بنابراین شما نمی‌توانید در مدت سفرتان به ایران، فرایند را از ایران شروع کنید. یعنی الزاماً مدارک شما باید از طریق نمایندگی ایران در خارج از کشور و توسط وزارت امور خارجه به سازمان بهزیستی ارسال شود.

آیا لزوماً و بلافاصله با ارائه درخواست سرپرستی از بهزیستی، به شما کودک تعلق خواهد گرفت؟

خیر در بسیاری از مواقع، سازمان بهزیستی نمی‌تواند پاسخگوی درخواست شما باشد. زیرا همواره تعداد متقاضیان نسبت به تعداد کودکان بیشتر است. ضمناً لازم است بدانید که: 

الف) بیشتر متقاضیان، کودک شیرخوار (حداکثر تا دو سال) می‌خواهند. بنابراین حتی اگر شما شرایط سرپرستی از شیرخوار را داشته باشید، باید انتظار بیشتری را تحمل کنید. منظور از این که می‌گوئیم شما شرایط سرپرستی از شیرخوار را داشته باشید آن است که باید بین شما و کودک تحت سرپرستی، فاصله سنی متناسب وجود داشته باشد. بنابراین اگر سن شما بالاست، کودک شیرخوار به شما تعلق نخواهد گرفت. 

ب) بیشتر متقاضیان، کودک دختر می‌خواهند. بنابراین حتی اگر شما شرایط سرپرستی از دختر را داشته باشید ممکن است لازم باشد انتظار بیشتری را تحمل کنید.

ج) بسیاری از متقاضیان کودک بدون سرپرست می‌خواهند. در حالی که بیشتر کودکان تحت مراقبت سازمان بهزیستی بد سرپرست هستند. بدین معنا که آنها دارای پدر و مادرند و بهزیستی تا قبل از اظهارنظر مرجع قضایی نسبت به صلاحیت یا عدم صلاحیت والدین آنها اجازه ندارد آنها را به متقاضیان بسپارد.

د) برخی کودکان تحت مراقبت سازمان بهزیستی دارای بیماری‌های جسمی و روانی یا دارای معلولیت هستند در حالی که اگر اصرار بر پذیرش کودک دارای سلامت کامل هستید ممکن است امکان پاسخ مثبت به درخواست شما وجود نداشته باشد یا با تأخیر باشد. علاوه بر همه این‌ها، ممکن است در زمانی که شما درخواست می‌دهید، کودک متناسب با شرایط شما در اختیار بهزیستی نباشد. در این صورت، اگر شرایط شما به صورت کلی مورد تأیید بهزیستی باشد، در صورت تمایل می‌توانید در لیست انتظار قرار بگیرید تا متعاقباً به شما اطلاع داده شود.

آیا سازمان بهزیستی به درخواست شما برای سرپرستی کودک پاسخ مثبت خواهد داد؟

این سوال بستگی به شرایط شما دارد. به این معنی که سیستم کارشناسی بهزیستی سعی دارد از بین متقاضیان، بهترین والدین را برای سرپرستی از کودکان انتخاب کند. برای انتخاب بهترین والدین بهزیستی ویژگی‌های سنی، شغلی، تحصیلی، توان مالی و ... شما را مدنظر قرار می‌دهد. بنابراین؛ چنانچه شما و سایر متقاضیان دیگر در همه مشخصه‌های سنی، شغلی، تحصیلی، وضعیت مالی و غیره یکسان باشید؛ مشخصه‌های دیگری از شما مورد توجه قرار می‌گیرد. یعنی؛ الف)‌ تا زمانی که زوجین بدون فرزند، متقاضی سرپرستی باشند بهزیستی نمی‌تواند به دختران و زنان بدون شوهر کودکی بسپارد.همچنین تا زمانی که دختران و زنان بدون شوهر متقاضی باشند، بهزیستی نمی‌تواند به زوجین دارای فرزند کودکی بسپارد.

ب)‌ متقاضیان کمتر از ۵۰ سال سن نسبت به متقاضیان بالای ۵۰ سال در اولویت هستند.

ج)‌ متقاضیانی که با کودک یا نوجوان تحت سرپرستی بهزیستی رابطه خویشاوندی (نسبی یا سببی) دارند از اولویت برخوردار هستند.

د) متقاضیانی که سابقاً فرزندخوانده بیمار داشته و در حال حاضر متقاضی دومین فرزند هستند در اولویت قرار دارند.

هـ) متقاضیانی که سابقاً کودکی را بنا به هر دلیل به صورت غیرقانونی تحت مراقبت قرار داده بودند و بتوانند دلیل این نوع مراقبت غیرقانونی را نزد مرجع قضایی اثبات کنند، نسبت به سرپرستی از کودک مزبور در اولویت هستند.

توجه داشته باشید؛ مراقبت غیرقانونی عواقب سوء برای شما و کودک به دنبال دارد. اما در هر صورت، چنانچه شما قبلاً کودکی را به صورت غیرقانونی مراقبت کرده و اینک می‌خواهید در چارچوب ضوابط و مقررات وی را سرپرستی کنید باید ابتدا به بهزیستی مراجعه کنید.

بهزیستی براساس اظهارات شما، موضوع را به مرجع قضایی اعلام می‌کند. صرفاً بعد از اجازه مرجع قضایی، بهزیستی می‌تواند برای شما تشکیل پرونده بدهد. از این مرحله به بعد، شما مانند سایر متقاضیان هستید. یعنی همه شرایط قانونی شما بررسی می‌شود و شما مثل سایر سرپرستان باید تعهدات خود را به نسبت به کودک انجام دهید. 

همچنین لازم است بدانید که؛ تا پایان اقدامات اداری و قضایی جهت صدور حکم سرپرستی، کودک نزد شما خواهد ماند، مشروط به اینکه وضعیت کودک در خانواده شما مورد تأیید بهزیستی باشد.

اگر شما در هیچ یک از اولویت‌های فوق قرار نگیرید، چه کاری می‌شود کرد؟ چنانچه شما بنا به دلایل فوق در اولویت‌ قرار نگیرید، با واگذاری حق انتخاب کودک به سیستم کارشناسی بهزیستی می‌توانید سریعتر کودکی را بپذیرید. یعنی درصورت تمایل می‌توانید کودکانی با سن بالاتر یا دارای پیگیری درمانی بیماری خاص یا دارای معلولیت را به سرپرستی بپذیرد.

مدارک لازم برای تشکیل پرونده فرزند پذیری کدام است؟

۱.تصویر کلیه صفحات شناسنامه ایرانی متقاضیان

۲.تصویر کارت ملی متقاضیان

۳.تصویر کارت پایان خدمت یا کارت معافیت از خدمت (برای آقایان)

۴.تصویر سند ازدواج زوجین متقاضی

۵.تصویر آخرین مدرک تحصیلی متقاضیان

۶.تصویر سند مالکیت یا مبایعه‌نامه منزل یا اجاره‌نامه

۷.اصل یا تصویر گواهی مربوط اشتغال به کار یا تعیین میزان تقریبی درآمد متقاضیان مانند حکم کارگزینی، فیش حقوقی، پروانه کسب و...

۸.تصویر مدارک بیمه پایه اجتماعی

۹.اصل گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان مبنی بر عدم امکان بچه‌دار شدن (برای زوجین فاقد فرزندی که پنج سال از ازدواج آنان نگذشته باشد و بخواهند از اولویت اول برخوردار شوند. البته متعاقباً متقاضیان مذکور در این خصوص باید از پزشکی قانونی نیز گواهی دریافت کنند)

توجه کنید؛ تصویر مدارک فوق باید خوانا باشد و بعد از اعلام بهزیستی باید در یکی از دفاتر اسناد رسمی، توسط شما برابر اصل شود.

آیا می‌توانید دو یا چند کودک را به سرپرستی بپذیرید؟

در برخی موارد بلی و در برخی موارد خیر. به این معنا که امکان پذیرش تقاضای سرپرستی از دو یا چند کودک طی یک تقاضانامه و همزمان وجود ندارد. مگر در موردی که شما بخواهید کودکانی که با هم خواهر و برادر هستند را بپذیرید. به استثناء این مورد و برای فرزندپذیری مجدد باید از تاریخ تحویل اولین کودک به شما حداقل ۲ سال بگذرد. پذیرش تقاضا قبل ۲ سال، منوط به این است که کسی در لیست انتظار نباشد یا شما کودکی را بپذیرید که دیگران آن را بنا به دلایل گوناگون نظیر سن بالا، بیماری یا معلولیت و یا ... نپذیرند. 

موضوع دیگر اینکه تقاضای مجدد سرپرستی، تقاضای مستقلی از سرپرستی قبلی شما است. بنابراین با شما مانند یک متقاضی جدید برخورد می‌شود و فرایندها می‌بایست از ابتدا تا انتها برابر ضوابط و مقررات جاری انجام شود. در پذیرش تقاضا جهت سرپرستی مجدد باید علاوه بر بررسی مجدد متقاضیان، وضعیت کودک تحت سرپرستی قبلی نیز مورد بررسی قرار گیرد.