مردان در دیپلماسی آب شکست خوردند، زنان را به میدان بیاورید / ۴۲ درصد دختران در مناطق خشک به دلیل مشکلات آبی از ادامه تحصیل باز می‌مانند

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، بحران آب در ایران سلامت زنان را به شکل بی‌رحمانه‌ای تهدید کرده است. بر اساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO)، بیش از ۲۰ میلیون نفر در ایران به دلیل بحران آب به آب‌های آلوده دسترسی دارند که این مسأله به‌ویژه برای زنان و کودکان آسیب‌زا است. 

مطالعات نشان می‌دهند که زنان بیش از مردان در معرض بیماری‌های ناشی از آب آلوده مانند اسهال، عفونت‌های گوارشی و بیماری‌های پوستی هستند. در بسیاری از مناطق روستایی ایران، زنان مجبورند روزها برای تأمین آب شرب خانواده‌ها از منابع غیرمطمئن استفاده کنند. آمارها حاکی از این است که ۵۰ درصد از بیماری‌های گوارشی در ایران به دلیل مصرف آب آلوده است که بخش بزرگی از آن متوجه زنان و کودکان می‌شود. این وضعیت نه تنها سلامت جسمی آنها را تهدید می‌کند، بلکه فشارهای روانی و اجتماعی ناشی از این بحران، آسیب‌های جدی به سلامت روان زنان وارد کرده است.

فرصتی از دست رفته

بحران آب به شدت بر وضعیت اقتصادی زنان اثرگذار بوده است. طبق گزارش سازمان جهانی کشاورزی (FAO)، بیش از ۷۰ درصد از زنان در مناطق روستایی ایران در بخش کشاورزی و دامداری مشغول به کار هستند. اما کمبود آب در این بخش، باعث کاهش شدید تولیدات کشاورزی شده و بسیاری از این زنان شغل خود را از دست داده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهند که ۳۵ درصد از زنان کشاورز در مناطق خشک ایران، به دلیل خشکسالی و کاهش منابع آبی، دیگر قادر به تأمین معیشت خود از طریق کشاورزی نیستند. این وضعیت، به معنای محرومیت زنان از فرصت‌های اقتصادی و رشد شغلی است و باعث می‌شود آنها به عنوان گروهی آسیب‌پذیرتر از مردان در برابر مشکلات اقتصادی قرار گیرند. این مسئله همچنین موجب افزایش وابستگی اقتصادی زنان به دیگر اعضای خانواده و کاهش استقلال مالی آنان می‌شود.

 بهای سنگینی که زنان می‌پردازند

بحران آب در ایران باعث تشدید نابرابری‌های جنسیتی شده است. بر اساس گزارش‌های صندوق جمعیت سازمان ملل (UNFPA)، در بسیاری از مناطق کم‌آب کشور، زنان باید ساعات طولانی را صرف تأمین آب برای مصرف خانگی و کشاورزی کنند، که این امر به کاهش زمان آنان برای تحصیل و فعالیت‌های اقتصادی منجر می‌شود. آمارها نشان می‌دهند که در مناطق خشک، ۴۲ درصد از دختران و زنان جوان به دلیل مشکلات دسترسی به آب، از ادامه تحصیل باز می‌مانند. علاوه بر این، در روستاها و مناطق کم‌آب، زنان به دلیل تقسیم ناعادلانه کارهای خانه و کشاورزی، بخش عمده‌ای از کارهای آبیاری و تأمین منابع آب را به دوش می‌کشند. این تقسیم کار ناعادلانه باعث می‌شود که زنان از فرصتی برای مشارکت فعال در اقتصاد و توسعه کشور برخوردار نباشند. در نتیجه، بحران آب نه تنها یک بحران زیست‌محیطی، بلکه یک بحران جنسیتی است که زنان را از دسترسی به فرصت‌های برابر در زندگی و رشد اجتماعی محروم می‌کند.

در عصر بحران‌های زیست‌محیطی و جنگ‌های آبی، یک سؤال اساسی باقی می‌ماند: چرا هنوز نقش زنان در حل این بحران‌ها نادیده گرفته می‌شود؟ آیا واقعاً باور داریم که بدون حضور فعال زنان در صحنه دیپلماسی آب و محیط زیست، می‌توان به آینده‌ای پایدار و عادلانه رسید؟ حقیقت تلخ این است که در بسیاری از کشورها، حتی در سیاست‌های زیست‌محیطی، زن‌ها به عنوان بخش فرعی و غیر ضروری در نظر گرفته می‌شوند. اما واقعیت این است که برای مقابله با بحران‌های جهانی آب و تغییرات اقلیمی، حضور زنان نه تنها ضروری است، بلکه حیاتی است.

در زیر جدولی که شامل آمارها و جزئیات بحران آب و تأثیر آن بر زنان در ایران است، آورده شده است:

این آمار نشان می‌دهد که بحران آب در ایران نه تنها یک تهدید زیست‌محیطی است، بلکه به شکلی بی‌رحمانه بر سلامت، اقتصاد و فرصت‌های اجتماعی زنان تأثیر می‌گذارد.

مردان و شکست دیپلماسی آب؛ زمانی که جنگ‌ها آغاز می‌شود

تجربه‌های جهانی نشان داده است که بیش از ۹۰ درصد از جنگ‌های مرتبط با منابع آبی، نتیجهٔ تصمیمات نادرست مردانه است. در واقع، مردان در بسیاری از موارد به دلیل رویکردهای نادرست در مدیریت منابع، این بحران‌ها را تشدید کرده‌اند. در حالی که زنان، به عنوان کسانی که به طور مستقیم با منابع آب در خانه و جامعه در ارتباط هستند، به شکل طبیعی و درک عمیق‌تری از مشکلات و راه‌حل‌های ممکن دست پیدا می‌کنند.

چرا دیپلماسی آب در دست مردان به شکست می‌انجامد؟

بسیاری از مذاکرات بین‌المللی در خصوص آب، به‌ویژه در خاورمیانه و آسیای مرکزی، تاکنون تحت سلطه مردان بوده است و نتیجه‌ای جز تشدید بحران‌ها و بی‌عدالتی‌های اجتماعی نداشته است. این مذاکرات، که عمدتاً حول محور منافع اقتصادی و سیاسی برگزار می‌شوند، بیشتر به جنگ‌های آبی دامن زده و نادیده گرفتن مسائل انسانی و زیست‌محیطی منجر به فاجعه‌های غیرقابل جبران شده است.

از سوی دیگر، زنان، با رویکردهای مشارکتی و مبتنی بر صلح، می‌توانند راه‌حل‌هایی پیدا کنند که نه تنها بر مدیریت منابع آبی تأثیرگذار باشند بلکه در کاهش تنش‌ها و ایجاد هم‌افزایی‌های بیشتر میان کشورها نیز موثر واقع شوند.

آمارهای جهانی نشان می‌دهند که تنها ۲۵ درصد از افرادی که در مذاکرات بین‌المللی در زمینه محیط زیست حضور دارند، زنان هستند. این واقعیت به وضوح نشان می‌دهد که دنیای سیاست‌گذاری در زمینه آب و محیط زیست، هنوز تحت سلطه مردانه است و زنان که نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، عملاً از این معادله کنار گذاشته می‌شوند.

زنان ایرانی؛ نیروی نهفته در دیپلماسی آب کشور

در ایران، بحران آب یکی از جدی‌ترین چالش‌های پیش‌روی کشور است، اما در مواجهه با این بحران، زنان ایرانی به‌ویژه در مناطق خشک و کم آب کشور، خود به میدان آمده‌اند. این زنان به کمک دانش بومی و نوآوری‌های زیست‌محیطی، راهکارهایی را برای بهره‌برداری بهینه از منابع آبی به اجرا درآورده‌اند. اما این دستاوردها در سطح ملی و بین‌المللی هیچ‌گاه به درستی بازتاب نیافته است.

اگر زنان ایرانی به طور جدی‌تر و با حمایت‌های دولتی وارد عرصه‌های تصمیم‌گیری و مذاکرات بین‌المللی در خصوص مدیریت منابع آبی شوند، می‌توانند به عنوان نمایندگان واقعی جامعه، دیپلماسی آبی کشور را به سمت موفقیت‌های بزرگ سوق دهند. اما حقیقت تلخ این است که به دلیل ساختارهای سنتی و مردسالارانه، این زنان در حاشیه قرار دارند.

زنان، نیروی تغییر در بحران محیط زیست جهانی

در سطح جهانی، با اینکه بحران‌های زیست‌محیطی و کمبود منابع آبی دیگر یک مسئله محلی نیستند، حضور زنان در مذاکرات و تصمیم‌گیری‌ها هنوز بسیار کم است. در حالی که در کشورهای توسعه‌یافته، زنان به‌عنوان پیشگامان تغییرات زیست‌محیطی شناخته می‌شوند، در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، حتی در پست‌های مدیریتی دولتی، زنان به ندرت دیده می‌شوند. در حالی که بر اساس گزارش‌های سازمان ملل، کشورهای موفق در زمینه حفظ محیط زیست و مدیریت منابع آبی، همواره کشورهایی بوده‌اند که زنان در فرآیندهای تصمیم‌گیری آنها نقش برجسته‌ای ایفا کرده‌اند.

این فرصت را از دست ندهیم!

این واقعیت که بحران‌های آبی و محیط زیستی نه تنها یک چالش زیست‌محیطی بلکه یک چالش اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی هستند، بر اهمیت حضور زنان در صحنه‌های تصمیم‌گیری تأکید می‌کند. بدون شک، اگر قرار است به یک آینده پایدار و عادلانه برای نسل‌های آینده برسیم، باید باور کنیم که هیچ راهی بدون حضور زنان در دیپلماسی آب و محیط زیست قابل تصور نیست. این یک ضرورت است، نه یک انتخاب. در غیر این صورت، تنها چیزی که نصیبمان خواهد شد، بحران‌هایی است که خود را با سرعتی بی‌رحمانه‌تر از گذشته پیش خواهند برد.