امروز به زبان مادری صحبت کن!/ حفظ زبان‌های مادری اقدامی استراتژیک برای تقویت وحدت ملی و انسجام اجتماعی است + جدول

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، ۲۱ فوریه ، روز جهانی زبان مادری  است. هدف این‌ روز ، حفظ زبان مادری به عنوان ارکان هویت و فرهنگ یک جامعه و‌ حفظ میراث ارزشمند گذشتگان برای نسل آینده است.

ایران، سرزمینی که در هر گوشه‌اش نوای زبانی متفاوت شنیده می‌شود، گنجینه‌ای بی‌نظیر از فرهنگ‌های متنوع را در خود جای داده است. از کوه‌های کردستان تا دشت‌های خوزستان، از سواحل خزر تا دشت‌های سیستان، هر زبان و گویش محلی داستانی از تاریخ، هویت و زیست اجتماعی مردمان این سرزمین را روایت می‌کند. با این حال، بسیاری از این زبان‌های مادری در مسیر فراموشی قرار گرفته‌اند و بی‌توجهی به آن‌ها می‌تواند به از دست رفتن بخشی از هویت ملی منجر شود.

نقش دولت در حفاظت از میراث زبانی

حفظ زبان‌های مادری نه تنها یک وظیفه فرهنگی، بلکه اقدامی استراتژیک برای تقویت وحدت ملی و انسجام اجتماعی است. دولت می‌تواند از طریق سیاست‌گذاری‌های دقیق و هدفمند، به تقویت این زبان‌ها کمک کند.

وزارت آموزش و پرورش می‌تواند با طراحی برنامه‌های آموزشی دو زبانه، امکان یادگیری زبان‌های مادری در کنار زبان فارسی را فراهم کند. در این راستا، تولید محتوای آموزشی متناسب با زبان‌های محلی و تربیت معلمان متخصص برای تدریس به این زبان‌ها در مقاطع ابتدایی، گامی مهم در حفظ این میراث فرهنگی خواهد بود.

وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز مسئولیتی حیاتی در مستندسازی و ثبت زبان‌های بومی به‌عنوان میراث فرهنگی ناملموس دارد. تقویت نقش این زبان‌ها در آیین‌های سنتی و حمایت از پژوهش‌هایی که به حفظ زبان‌های در معرض خطر کمک می‌کنند، می‌تواند گامی مؤثر در جلوگیری از فراموشی این گنجینه‌های زبانی باشد.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با حمایت از انتشار کتاب، مجلات، فیلم‌ها، موسیقی و دیگر آثار هنری به زبان‌های بومی می‌تواند به زنده نگه داشتن این زبان‌ها در زندگی روزمره کمک کند. ایجاد فضاهای فرهنگی برای گسترش زبان‌های محلی و تشویق به استفاده از آن‌ها در رسانه‌های جمعی، از دیگر اقداماتی است که می‌تواند تأثیر مثبتی داشته باشد.

چرا حفظ زبان‌های مادری اهمیت دارد؟

زبان‌ها تنها ابزارهای ارتباطی نیستند، بلکه حاملان فرهنگ، تاریخ و هویت یک ملت‌اند. از بین رفتن هر زبان، به معنای از دست رفتن بخش بزرگی از دانش بومی، داستان‌ها و شیوه‌های منحصر به فرد تفکر و زندگی است.

علاوه بر این، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که یادگیری زبان مادری در کنار زبان رسمی، نه‌تنها باعث افت تحصیلی نمی‌شود، بلکه درک عمیق‌تری از مفاهیم زبانی و شناختی را برای کودکان به همراه دارد.

گام‌هایی برای آینده

اجرای برنامه‌های حمایتی برای حفظ زبان‌های مادری، نیازمند تعهد ملی و همکاری میان نهادهای دولتی، دانشگاه‌ها، پژوهشگران و جامعه مدنی است. بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای آموزش زبان‌های مادری، ایجاد پلتفرم‌های دیجیتال برای مستندسازی و تقویت نقش این زبان‌ها در نظام آموزشی و رسانه‌های عمومی می‌تواند راهکارهایی عملی برای حفظ و گسترش این میراث ارزشمند باشد.

زبان‌های مادری ایران نه‌تنها بخشی از گذشته این سرزمین، بلکه سرمایه‌ای برای آینده آن هستند. تلاش برای حفظ آن‌ها، نه به معنای تضعیف زبان رسمی، بلکه گامی برای تقویت همبستگی ملی و پذیرش غنای فرهنگی کشور است. 

حال، سوال اینجاست: آیا سیاست‌گذاران و جامعه برای این مأموریت مهم آماده‌اند؟

در جدول زیر، برخی از مهم‌ترین زبان‌ها و گویش‌های مادری در ایران همراه با مناطق اصلی گویش آن‌ها آورده شده است:

این جدول تنوع زبانی ایران را نشان می‌دهد، اما بسیاری از این زبان‌ها و گویش‌ها دارای زیرشاخه‌ها و لهجه‌های مختلفی نیز هستند.