عوامل مؤثر بر گرانی و نایاب شدن میوه‌ها و صیفی‌جات در بازارهای ایران طی ماه‌های مختلف سال

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، گرانی میوه‌ها و صیفی‌جات در ایران تنها به تغییرات فصلی و آب و هوایی مربوط نمی‌شود، بلکه عوامل اقتصادی و تجاری هم نقش مهمی دارند. فساد در بخش کشاورزی، مثل توزیع ناعادلانه یارانه‌ها و احتکار محصولات توسط دلالان، باعث افزایش قیمت‌ها می‌شود. برخی دلالان محصولات را در زمان برداشت خریداری کرده و در فصل کمبود نگه می‌دارند، که این کار باعث بالا رفتن قیمت‌ها می‌شود.

علاوه بر این، مشکلاتی مثل تحریم‌ها و نوسانات ارزی باعث کاهش عرضه و بالا رفتن قیمت‌ها می‌شود. افزایش قیمت جهانی کود و سموم نیز هزینه‌های تولید را بالا می‌برد. کمبود منابع آبی و خاک حاصل‌خیز هم باعث کاهش تولید محصولات کشاورزی می‌شود و در نتیجه قیمت‌ها افزایش می‌یابد. همچنین، هزینه‌های حمل و نقل به دلیل نوسانات قیمت سوخت و زیرساخت‌های ناکافی، هزینه‌ها را بالا می‌برد.

در نهایت، تقاضای فصلی هم تأثیر زیادی بر قیمت‌ها دارد. برای مثال، قبل از عید نوروز که تقاضا برای میوه‌ها و صیفی‌جات بیشتر می‌شود، قیمت‌ها به طور چشمگیری افزایش می‌یابد. بنابراین، گرانی میوه‌ها و صیفی‌جات بیشتر به مسائل اقتصادی و مدیریتی مربوط است که در برخی ماه‌های خاص سال شدت پیدا می‌کند.

در بازار ایران، قیمت میوه‌ها و صیفی‌جات به عوامل مختلفی از جمله فصول برداشت، شرایط آب و هوایی، تولید و واردات بستگی دارد. این عوامل باعث می‌شود که در هر ماه از سال، برخی از میوه‌ها و صیفی‌جات گران‌تر شوند.

فروردین و اردیبهشت (بهار)

• میوه‌ها: در این ماه‌ها معمولا میوه‌های تابستانی و پاییزی مانند پرتقال، سیب و خرما که در پایان فصل خود هستند، گران‌تر می‌شوند. همچنین، میوه‌هایی که در اوایل فصل بهار برداشت می‌شوند، مثل توت، کیوی، و گلابی ممکن است قیمت بالاتری داشته باشند.
• صیفی‌جات: سبزیجاتی مانند گوجه‌فرنگی، خیار و فلفل دلمه‌ای که در اوایل بهار برداشت می‌شوند، قیمت‌ها به طور موقت افزایش می‌یابند.
• مناطق تأثیرگذار: مناطق گرمسیر جنوبی (خوزستان، بوشهر، هرمزگان) و برخی مناطق شمالی (مازندران و گیلان).

خرداد تا مرداد (تابستان)

• میوه‌ها: این ماه‌ها زمان اوج فصل برداشت میوه‌های تابستانی هستند. میوه‌هایی مانند هندوانه، خربزه، آلبالو، گیلاس، توت‌فرنگی، آلو و شلیل به وفور در بازار موجود است. با این حال، در صورت کاهش تولید به دلیل شرایط آب و هوایی، ممکن است قیمت‌ها افزایش یابد.
• صیفی‌جات: در این ماه‌ها قیمت صیفی‌جاتی چون گوجه فرنگی، خیار، فلفل دلمه‌ای، و بادمجان در حال افزایش می‌تواند باشد.
• مناطق تأثیرگذار: جنوب کشور (استان‌های خوزستان، هرمزگان، بوشهر) و برخی مناطق شمالی (مازندران، گیلان).

 شهریور و مهر (پاییز)

• میوه‌ها: فصل برداشت بسیاری از میوه‌های پاییزی همچون سیب، انار، خرمالو و انگور است. در این ماه‌ها، با توجه به افزایش عرضه، قیمت‌ها معمولاً کاهش می‌یابند، مگر در مواقعی که مشکلات تولید یا واردات پیش آید.
• صیفی‌جات: در این ماه‌ها، قیمت برخی صیفی‌جات مانند گوجه‌فرنگی و خیار ممکن است به دلیل کاهش عرضه در نتیجه تغییر فصل افزایش یابد.
• مناطق تأثیرگذار: استان‌های شمالی، مرکزی و غربی (استان‌های فارس و کرمان).

آبان و آذر (پاییز)

• میوه‌ها: در این ماه‌ها میوه‌هایی همچون انار، سیب، خرمالو و کیوی وارد بازار می‌شوند، که قیمت آن‌ها ممکن است در اوایل پاییز افزایش یابد. خرما و انجیر نیز در مناطق جنوبی گران می‌شود.
• صیفی‌جات: در این ماه‌ها، قیمت برخی صیفی‌جات مانند پیاز، سیب‌زمینی، کدو، و گوجه‌فرنگی می‌تواند افزایش یابد.
• مناطق تأثیرگذار: مناطق جنوبی (خوزستان، بوشهر)، مناطق شمالی (مازندران) و استان‌های غربی و مرکزی (فارس، کرمان).

دی و بهمن (زمستان)

• میوه‌ها: فصل برداشت میوه‌های زمستانی مانند مرکبات (پرتقال، نارنگی، لیمو) و کیوی است. در این ماه‌ها، در صورتی که تولید کاهش یابد یا شرایط آب و هوایی منجر به آسیب به محصولات شود، قیمت‌ها می‌توانند افزایش یابند.
• صیفی‌جات: در این فصل، به دلیل کاهش برداشت در برخی مناطق، قیمت صیفی‌جاتی همچون گوجه‌فرنگی و کاهو ممکن است افزایش یابد.
• مناطق تأثیرگذار: استان‌های جنوبی (خوزستان، هرمزگان)، مناطق شمالی (مازندران) و شمال غربی (آذربایجان غربی و شرقی).

 اسفند (پایان سال)

• میوه‌ها: در اسفند به دلیل نزدیکی به عید نوروز و افزایش تقاضا برای میوه‌های خاص مانند سیب، پرتقال و خرما، قیمت‌ها افزایش می‌یابند. همچنین با توجه به ورود میوه‌های نوبرانه به بازار (مثل توت‌فرنگی)، ممکن است گران‌تر شوند.
• صیفی‌جات: تقاضا برای سبزیجات، پیاز، سیب‌زمینی، و کاهو برای سفره‌های عید نوروز افزایش یافته و باعث گرانی این محصولات می‌شود.
• مناطق تأثیرگذار: همه مناطق به دلیل تقاضای زیاد برای میوه و سبزیجات برای نوروز.

و اما خشکسالی و تغییرات اقلیمی تأثیر زیادی بر تولید و قیمت میوه‌ها و صیفی‌جات در ایران دارند. کاهش بارش‌ها و تغییر الگوهای آب و هوایی باعث کاهش منابع آبی و در نتیجه کاهش تولید محصولات کشاورزی می‌شود. این امر منجر به نایابی و افزایش قیمت‌ها، به ویژه در محصولات پرمصرف مانند گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی، هندوانه و خرما می‌شود. علاوه بر این، افزایش دما و تغییرات در زمان‌های برداشت می‌تواند کیفیت محصولات را تحت تأثیر قرار دهد.

در کنار این عوامل طبیعی، مشکلات مدیریتی همچون استفاده ناکارآمد از منابع آبی، توزیع نادرست کود و سموم، و ضعف در حمایت از کشاورزان نیز نقشی مهم در افزایش قیمت‌ها دارند. سیستم‌های آبیاری ناکارآمد و عدم توجه به تکنولوژی‌های نوین کشاورزی، باعث کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌های تولید می‌شود.

ترکیب این دو عامل—خشکسالی و تغییرات اقلیمی از یک سو و مشکلات مدیریتی از سوی دیگر—می‌تواند به نایابی و گرانی محصولات کشاورزی منجر شود. تأثیر خشکسالی و تغییرات اقلیمی بر گرانی میوه‌ها و صیفی‌جات در ایران حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد است، در حالی که ضعف مدیریت منابع کشاورزی نیز حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد در این مشکلات دخیل است.