فرونشست زمین؛ مشکل موضعی دیروز، ابربحران فراگیر امروز ایران/ احتمال کاهش سطح زمین در نقاط شهری و روستایی تا ۳ متر طی ۳۰ سال آینده

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، امروز خبری تکان‌دهنده منتشر شد:" فرونشست در ۱۵۰ مدرسه استان اصفهان به حدی رسیده که ۴۲ مدرسه به دلیل خطرات ناشی از آن تخلیه شده‌اند." این خبر نشان از بحرانی دارد که ابعاد آن روز به روز گسترده‌تر می‌شود و زیرساخت‌های کشور، را به مخاطره انداخته است. فرونشست، پدیده‌ای که زمانی به عنوان یک مشکل موضعی مطرح بود، اکنون به ابربحرانی تبدیل شده که سراسر ایران را درگیر کرده است.

این خبر در حالی منتشر می‌شود که پیشتر نیز آمارهای هولناکی از نرخ فرونشست زمین در ایران اعلام شده بود. طبق نتایج یک مقاله علمی معتبر، حدود ۳ تا ۵ درصد از پهنه‌های زمینی در کل دنیا فرونشستی بیش از ۱۰ سانتی‌متر در سال دارند، اما در کشور ما، نرخ فرونشست در ۱۱ استان از این مقدار فراتر رفته است. برای مثال، رفسنجان با ۴۰ سانتی‌متر، جنوب استان البرز با ۳۷ سانتی‌متر، جنوب غربی تهران با ۲۰ سانتی‌متر، شمال غربی مشهد با ۲۲ سانتی‌متر، اصفهان با ۱۵ سانتی‌متر و شیراز با ۲۲ سانتی‌متر، در میان بدترین مناطق از نظر فرونشست قرار دارند.

طی 30 سال بسیاری از  نقاط شهری و روستایی درگیر بحران جدی فرونشست

این آمارها به این معناست که اگر روند فعلی ادامه یابد، طی ۳۰ سال آینده، زمین در بسیاری از نقاط شهری و روستایی کشور تا ۳ متر پایین‌تر خواهد رفت. این وضعیت نه تنها باعث نابودی زیرساخت‌ها، بلکه منجر به فروپاشی زیربناهای حیاتی مانند مدارس، بیمارستان‌ها، جاده‌ها و خطوط انتقال آب و برق خواهد شد.

به جز استان گیلان تمام کشور درگیر فرونشست است

علی بیت‌اللهی، عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، نیز در تاریخ ۲۶ مهرماه ۱۴۰۳ به رکنا گفت:«به جز استان گیلان، تمام کشور درگیر فرونشست است و وسعت زون‌های فرونشستی روز به روز بیشتر می‌شود.»

غفلت از مدیریت بحران؛ حرکت به سمت نقطه بی‌بازگشت

در شرایطی که کارشناسان بارها و بارها درباره این ابربحران هشدار داده‌اند، حاکمیت و دولت همچنان به بی‌توجهی خود نسبت به این مسئله ادامه می‌دهند. نه تنها برنامه‌ای جامع برای مدیریت و کاهش فرونشست وجود ندارد، بلکه سیاست‌های جاری در بخش کشاورزی و مدیریت منابع آب به افزایش این بحران دامن می‌زند. برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، استفاده غیرمسئولانه از منابع طبیعی و عدم نظارت کافی، از جمله عواملی هستند که به شدت وضعیت را بحرانی‌تر کرده‌اند.

اینکه کشوری با سابقه طولانی در زمینه مهندسی و مدیریت منابع، به چنین وضعیتی رسیده است، نشانه‌ای از مدیریت ناکارآمد و عدم اولویت‌بخشی به بحران‌های زیست‌محیطی است. در حالی که کشورهای دیگر در تلاش برای کنترل و کاهش نرخ فرونشست هستند، در ایران تنها به اعلام آمار و ارقام هولناک بسنده می‌شود، بدون اینکه اقدامات عملی و مؤثری برای مقابله با این بحران اتخاذ شود.

فرونشست؛ زنگ خطری برای آینده کشور

پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که اگر طی ۵ تا ۱۰ سال آینده اقداماتی پیشگیرانه و مؤثر صورت نگیرد، با وضعیتی غیرقابل بازگشت روبرو خواهیم شد؛ به مانند بیماری که از مرحله درمان گذشته و دیگر نمی‌توان برای نجات آن کاری کرد. این مسئله تنها به تخریب زیرساخت‌ها محدود نمی‌شود، بلکه زندگی میلیون‌ها نفر از مردم را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

از همین امروز باید به فکر برنامه‌ریزی و اقدامات پیشگیرانه باشیم، در غیر این صورت، آینده‌ای تاریک در انتظار نسل‌های بعدی خواهد بود. وقت آن رسیده که حاکمیت و دولت به جای بی‌تفاوتی، به مسئولیت خود در قبال بحران فرونشست عمل کنند و راه‌حل‌های مؤثری برای مدیریت منابع آب، تغییر کاربری زمین و نظارت بر برداشت‌های غیرقانونی از منابع زیرزمینی اتخاذ نمایند.

فرونشست زمین دیگر یک هشدار نیست، بلکه واقعیتی تلخ و در حال وقوع است که هر روز دامنه آن گسترده‌تر می‌شود. از امروز باید برای آینده‌ای پایدار و ایمن تلاش کنیم، چرا که فردا ممکن است خیلی دیر باشد.