زینب نصیری: در ۲۰ سال آینده از هر چهار ایرانی یک نفر سالمند خواهد بود/ باید شهر‌هایمان را دوستدار سالمند و کودک کنیم

زینب نصیری به فعالان اجتماعی نگاه ویژه‌ای دارد و در گفتگو با خبرنگار اجتماعی رکنا در واکنش به اقدام سازمان‌های مردم نهاد و حمایتشان در معرفیش وی به عنوان پیشنهاد رئیس سازمان بهزیستی کشور به  وزیر کار گفت: « اقدام ۱۴۲ تشکل و فعال مدنی را می‌توان در راستای اتفاقاتی که در انتخابات ریاست جمهوری رخ داد دانست، رویکردهایی که موجب بازگشت امید به جامعه شده است و به نظر می رسد فعالان مدنی نیز با این اقدام خبر از‌ امید خود به آینده و تغییر وضعیت دادند.

تصمیمات اجتماع محور

وی افزود: البته در برهه‌هایی از زمان شاهد عدم شرکت مردم در انتخابات بودیم چرا که افراد احساس می‌کنند که عاملیت آن‌ها تأثیری بر تغییر اوضاع ندارد. اما وقتی افراد احساس می‌کنند که اقدام آن‌ها قادر به ایجاد تغییر در جامعه است، کنشگر و فعال می‌شوند. افراد احساس می‌کنند، که می‌توانند در فردای خودشان در عرصه‌های مختلف نقش داشته باشند

نصیری ادامه داد: نکته دوم که به نظر می‌رسد در واقع در این اقدام و فرایند مطالبه‌گری موثر بوده است، رویکرد  شخص رئیس جمهور محترم است، ببینید‌ایشان در واقع ویژگی‌هایی دارند، از جنس خود مردمند و ارتباط مثبتی با مردم دارند. در واقع دائماً رویکردها  و رفتار‌هایشان و اقداماتی که دارند انجام می‌دهند باعث بازگشت صداقت رفتاری به جامعه شده است که به نظرم خیلی ارزشمند است و در واقع ارتباط مبتنی بر اخلاق و صادقانه حلقه گمشده ای است که در جامعه داریم.

شکل گیری سرمایه اجتماعی

او با طرح این موضوع گفت: صداقت رفتاری، اعتماد‌ و سرمایه اجتماعی را در جامعه افزایش می‌دهد لذا وقتی که این سرمایه اجتماعی افزایش پیدا می‌کند، وقتی افراد احساس می‌کند که صدایشان شنیده می‌شود، وقتی رئیس جمهور می‌گوید که من قرار است که صدای گروه‌های حذف شده را بشنوم، همه اینها‌یک امیدواری را به جامعه بازتاب می‌دهد که به بازگشت سرمایه اجتماعی کلان کمک می‌کند.

این مددکار اجتماعی  با اشاره به نگاه ابزاری دولت‌ها به مشارکت مردم تأکید کرد: ما وقتی که از مشارکت در کشور صحبت می‌کنیم در حالت کلی یک فضای غیر مشارکتی را بین ارکان مختلف حاکمیتی می بینیم.مجموعه‌ای از تشکل‌های غیر دولتی،بخش‌های مختلف جامعه مدنی، فعالان مدنی و گروه‌های مختلفی که می‌خواهند مشارکت بکنند و این فضا برای مشارکت آنها فراهم نیست و مشارکت واقعی اتفاق نمی‌افتد. 

این به معنی این است که افراد معمولاً یک حس موقتی بودن از امکان مشارکت دارند. یعنی احساس می‌کنند که من الان مشارکت می‌کنم ممکن است دو روز دیگر رویکرد تغییر کند یا آن آدم دیگر در واقع احساس بکند که نیاز به مشارکت من ندارد، خود همین اعتمادی که باید بین طرفین مشارکت باشد را کاهش داده، خیلی وقتها باعث ناامیدی شده خیلی وقتها باعث سرخوردگی شده است.

نصیری ادامه داد: ما اکثر وقت‌ها وقتی نگاه می‌کنیم مشارکت به مثابه ابزار در نظر گرفته می‌شود در حالی که خود مشارکت هدف است، که در این صورت اصولا رویکردمان به مشارکت و در واقع به یاری گرفتن جامعه مدنی در ابعاد مختلفش متفاوت می‌شود.

خلا حضور مردم در مشارکتها

او با اشاره به خلأوجود برنامه‌های اعتماد ساز برای ارتباط این بخش‌های مختلف گفت: متأسفانه در این بخش‌ها برنامه‌ای نداریم و سیاست‌ها و رویه‌های توسعه دهنده مشارکت باشد کمتر میبینیم، اما از سوی دیگر به نظر می‌رسد که برای حل این چالش‌هایی که وجود دارد، وقتی افرادی تلاش می‌کنند که موانع مشارکت را بردارند تا زیربنا‌های این مشارکتی که وجود دارد را تقویت بکنند و بر رویکرد‌های عادلانه و فراگیری که در این حوزه وجود دارد تأکید کنند، مورد اقبال واقع می شوند.

هم افزایی سازمانهای خدمات اجتماعی

او باور دارد که در تصمیم‌گیری باید مشارکت همه ذینفعان را داشته باشیم و وقتی از مشارکت صحبت می‌کنیم منظورمان مشارکت و حضور همه ذینفعان و تأثیرگذاری در همه مراحل تصمیم‌سازی وتصمیم‌گیری، اجرا و نظارت است. وقتی این فرایند در ارتباط با برنامه های مرتبط با افراد دارای معلولیت، کودکان، در حوزه افراد آسیب دیده و در معرض آسیب، در حوزه سالمندان رخ می دهد به این معنی است، داریم برنامه‌ریزی می‌کنیم همه این ذینفعان که مرتبط با تشکل‌های غیر دولتی مرتبط با این حوزه ها هستند به مشارکت گرفته شوند و در واقع کمک می‌کند که آن سرمایه اجتماعی برگردد و کمک می‌کند که آن اعتماد بین نهاد‌های ‌دولتی و عمومی با بخش‌های مختلف که به عنوان سازمان های غیردولتی و فعالان مدنی تعریف می‌شوند مجدد شکل بگیرد.

این فعال مدنی با تاکید بر هم افزایی سازمان های خدمات اجتماعی می گوید: آنچه در این میان مهم است ضرورت هم افزایی سازمان های خدمات اجتماعی در کشور است؛این سازمانها باید در یک چارچوب با کیفیت و ارزشمند با حفظ کرامت تحت پوششین و جلب رضایت آنان اقدام به خدمات رسانی کنند.

اقدامات ارزشمند سازمان های غیر دولتی

او با اشاره به پیام ارزشمند این اقدام سازمان‌های غیر دولتی و فعالان مدنی گفت: در واقع اقدامی که تشکل‌های غیر دولتی داشتند برای من به عنوان فردی که علاقمند به تقویت جامعه مدنی هستم خیلی ارزشمند بود که فارغ از نتیجه معتقدم که این رویکرد که تشکل‌های غیر دولتی و فعالان مدنی در حوزه‌های مختلف نسبت به فردای کشور حساس تر باشند و در عرصه‌های مختلف مطالبه گر بوده و حمایت طلبی کنند، حرکتی ارزشمند در مسیر توسعه کشور است.

چالش مهم مواجهه با سالمندی

زینب نصیری در پاسخ به این سؤال که مهمترین چالش دولت‌ها در آینده در مواجهه با جامعه سالمند است گفت: آمارهای جمعیتی نشان می دهند همه کشورهای دنیا رو به سالمندی هستند و در ایران هم این همین مسیر در حال طی شدن است. البته در بسیاری از کشور‌های دنیا این روند تغییر جمعیت به سمت سالمندی یک بازه زمانی طولانی‌تر داشته است در حالی که در کشور ما این تغییر جمعیت به سمت جمعیت سالمندی در بازه زمانی کوتاهتری در حال وقوع است و این نشان می‌دهد ما فرصت کمتری داریم تا این زیرساخت ها را مناسب و مهیا کنیم.

او با این هشدار که در ۲۰ سال آینده یکی از چالش‌های کشور بحران سالمندی است ادامه داد: در ۲۰ سال آینده از هر چهار نفر یک نفر سالمند خواهد بود، این به معنی این است که جمعیت فعال جامعه هم کاهش پیدا می‌کند و کشور نیازمند این است که بستر‌ها و زیرساخت‌هایش به نحوی مهیا شود که بتواند پاسخگوی نیاز سالمندان باشد. همینطور که در واقع یک زمانی ما جمعیت کودکانمان افزایش پیدا کرده بود و نیاز به تعداد بیشتری مدرسه داشتیم و همان نسل وقتی به سن دانشگاه رسید، دانشگاه بیشتری نیاز داشتیم، وقتی همین جمعیت به سن کار رسید بحث اشتغال و بیکاریش مطرح شده و اگر از الان به فکر سالمندی این جمعیت نباشیم حتماً با بحران مواجه خواهیم شد.

شورای ملی سالمندی 

نصیری اظهار کرد: شورای ملی سالمندی و دبیرخانه شورای ملی سالمندی ذیل سازمان بهزیستی کشور فعالیت دارند و‌ همه دستگاه‌ها و سازمان های دیگر عضو این شورا هستند و وظیفه این شورا صرفا این نیست که به کسانی که اکنون سالمند هستند خدمات بدهد یا صرفا سالمندانی که نیازمند دریافت خدمات توانبخشی هستند را شناسایی کند!

او با تأکید بر اینکه باید دوره سالمندی سالمی را برای سالمندان ایجاد کنیم افزود: باید به گونه‌ای برنامه ریزی داشته باشیم که سالمندان جوان دیرتر وارد بیماری‌های دوره سالمندی شوند، دیرتر از یک فرد سالم مستقل فعال که مؤثر در سطح جامعه است، تبدیل به یک فرد نیمه مستقل یا وابسته شوند که نیاز دارد از او مراقبت شود. باید شهر‌هایمان را دوستدار سالمند و کودک بسازیم  و باید روی این رویکرد سالمندی سالم و فعال از کودکی افراد سرمایه گذاری کنیم.

این فعال مدنی گفت: تمام دستگاه‌هایی که در شورای ملی سالمندی عضو هستند طبق برنامه ای که ذیل آن شورا مصوب شده، ملزم به اجرای سیاست ها و برنامه های ابلاغی آن هستند. موظفند تلاش بکنند در سیاست‌ها و برنامه‌های سالانه موضوع سیاست‌گذاری در حوزه سالمندی و توسعه زیرساخت‌ها را فراهم کنند.