ریشه های اعتصاب و اعتراض کارگران صنعت نفت / زندگی روی سکوی نفتی قیمت ندارد

اعتصاب کارگران صنعت نفت ریشه های متعددی دارد؛ از تبعیض درآمدی میان نیروهای قرادادی و رسمی گرفته تا اعتراض آنها به انتصاب مدیران غیرتخصصی. البته وقتی پای درد دل این افراد می نشینیم، آنها تاکید دارند که اعتصاب کارگران صنعت نفت به شرایط سخت شغلی و ایمنی پایین محیط کارشان نیز بازمی‌گردد. اما در حالی اعتصاب کارگران صنعت نفت در ایران شکل گرفته است که نیروهای این صنعت در کشورهای همسایه چند برابر نیروهای ایرانی حقوق می گیرند و همین مساله موجب آغاز موج مهاجرت متخصصان و حتی کارگران صنعت نفت ایران به کشورهای همسایه شده است. اعتصاب کارگران صنعت نفت همچنین در شرایطی رخ داده است که این افراد ناچارند که در محیط کاری خود چندین روز دوری از خانواده و به خاطر افتادن سلامتی شان را تجربه کنند و به قول خودشان زندگی روی سکوهای نفتی، چیزی است که نمی توان هیچ قیمتی برایشان تعیین کرد.

ماجرای ده روز اعتصاب کارگران صنعت نفت

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، حدود ده روز است که بخش مهمی از کارگران صنایع مختلف حوزه نفت، گاز، پالایش، پخش و پتروشیمی از کارگران پالایشگاه تهران گرفته تا کارگران پتروشیمی دماوند، پالایشگاه آبادان، برخی فازهای عسلویه، پالایشگاه آدیش، پالایشگاه اصفهان و ... در اعتراض به وضعیت شغلی و درآمدی خود دست به اعتصاب زده اند. البته براساس فیلم هایی که این کارگران در فضای مجازی منتشر کرده اند، ظاهرا این اعتصابات برای گروهی از کارگران صنعت نفت گران تمام شده و عده ای از آنها اخراج شده اند؛ به نحوی که اخبار غیررسمی که البته مسئولان پالایشگاه نفت تهران آن را تکذیب کرده اند، از اخراج 700 نفر از اعتصاب کنندگان این پالایشگاه درست در همان روز شروع اعتصاب حکایت دارد.

یکی از مهمترین موارد اعتراض اعتصاب کنندگان که عمده آنها را کارگران قراردادی و پیمانی صنعت نفت تشکیل می دهند، تبعیض در شرایط درآمدی و مزایای شغلی این نیروها نسبت به نیروهای رسمی با وجود شرایط مشابه از نظر سختی کار است. آنها همچنین نسبت به ایمنی پایین محیط کار و وضعیت دشوار زندگی، حقوق پایین و امنیت شغلی اندک خود اعتراض دارند و معتقدند که حقوقشان در شرایط کنونی حداقل باید به 12 میلیون تومان در ماه (حدود دو برابر دریافتی فعلی این کارگران) افزایش یابد. البته گفته می شود که در روزهای اخیر در برخی صنایع حوزه نفت، برخی کارگران دارای قرارداد دائم نیز به صف معترضان پیوسته اند.

مدیران غیرتخصصی حق کارگران را می خورند

اعتصاب گسترده کارگران صنعت نفت در ده روز گذشته اما در شرایطی رخ داده است که این صنعت به همراه تمام مشتقات آن، مهمترین حوزه درآمدزایی کشور محسوب می شود و حدود صد هزار نفر در حوزه های نفت، گاز، پتروشیمی، پخش و پالایش فعالیت می کنند. سختی کار این کارگران نیز به گونه ای است که وجود گستردگی صنایع نفتی در سراسر کشور، بخش زیادی از کارگران این صنایع در جنوب کشور فعالیت می کنند و در بسیاری از روزهای سال ناچارند که گرمای شرجی بالای 40 تا حتی بالای 60 درجه سانتی گراد را تحمل کنند. در این میان البته برخی کارگران صنعت نفت نیز در ایستگاه های تقویت فشار یا خطوط لوله واقع در مناطق سردسیر و کوهستانی و در دمای زیر صفر فعالیت می کنند.

این دشواری های شغلی البته سال هاست که برای کارگران صنایع نفت، گاز، پالایش، پخش و پتروشیمی وجود دارد، اما براساس صحبت هایی که کارگران فعال در این صنایع با خبرنگار رکنا مطرح کردند، گرانی های دو سال گذشته موجب وارد شدن فشارهای معیشتی بیشتر بر خانواده های آنها شده و این وسط انتصاب برخی مدیران غیرتخصصی به ویژه در بخش های خصولتی کارگران صنعت نفت را به ستوه آورده است؛ چراکه کارگران معتقدند این مدیران با وجود این که تجربه و تخصص اندکی در صنایع حوزه نفت دارند، چند برابر آنها حقوق می گیرند و به نوعی حق آنها را می خورند.

لبریز شدن احساس تبعیض در میان کارگران صنعت نفت

کارگران قراردادی و پیمانی صنعت نفت همچنین تاکید دارند که با وجود رشد 30 تا 40 درصدی حقوق آنها در سال جاری، این میزان افزایش به هیچ وجه متناسب با رشد قیمت کالاهای اساسی مورد نیاز خانواده هایشان نبوده است؛ در این شرایط وقتی کارگران صنعت نفت شرایط دشوار معیشتی و شغلی خود و خانواده شان را در کنار وضعیت مناسب زندگی مدیران و خانواده های مسئولان این صنعت قرار می دهند، دچار احساس تبعیض می شوند و اکنون لبریز شدن این احساس منجر به بروز اعتراضات گسترده در میان کارگران این صنعت شده است.

البته بعضی کارکنان رسمی صنعت نفت تاکید دارند که بخشی از کارگران و کارشناسان قراردادی این حوزه با سوء استفاده از رانت و به صورت غیررقابتی وارد این حوزه شده اند و سال به سال درخواست هایشان از وزارت نفت و شرکت های نفتی بیشتر شده است؛ به نحوی که به گفته کارکنان رسمی، در حالی که برخی نیروهای قراردادی در ابتدا با قراردادهای چهارماهه وارد صنعت نفت شده بودند، در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد توانستند قراردادهای خود را به قراردادهای یک ساله تبدیل کنند و در دوره حسن روحانی نیز وزارت نفت با بخش زیادی از آنها قراردادهای مستقیم امضا کرد.

این کارکنان رسمی تاکید دارند که اکنون نیروهای پیمانی و قراردادی از بیشتر امکانات و مزایای مخصوص نیروهای رسمی برخوردارند و این طور نیست که از این نظر، کارگران و کارشناسان قراردادی نسبت به نیروهای رسمی تحت تبعیض قرار داشته باشند. البته در مقابل، نیروهای پیمانی معتقدند تا زمانی که درآمد ثابت آنها فاصله معناداری با نیروهای رسمی داشته باشند، عملا در حق آنها اجحاف شده و همین مساله به لبریزتر شدن احساس تبعیض در میان کارگران قراردادی صنعت نفت دامن زده است.

پیوستن نیروهای رسمی به اعتصاب کارگران صنعت نفت

در این میان البته براساس اخبار رسمی و غیررسمی، در روزهای اخیر کارگران و کارشناسان رسمی صنعت نفت نیز به صف اعتصابات پیوسته اند؛ آنها نسبت به این مساله اعتراض دارند که تعیین شدن سقف برای افزایش حقوق آنها منجر به آن شده است که درآمد ماهیانه شان در سال جاری بسیار کمتر از میزان نرخ تورم سالیانه رشد کند؛ به نحوی که مثلا اگر حقوق یک کارشناس رسمی صنعت نفت در سال گذشته حدود 20 میلیون تومان بود، امسال حقوق این فرد مانند دیگر کارمندان دولت با افزایش 26 درصدی مواجه نشده و صرفا به میزان سقف تعیین شده 2.5 میلیون تومانی رشد کرده است.

این در حالی است که قطعا هزینه های زندگی شخصی و خانوادگی چنین افرادی در یک سال اخیر بیش از 2.5 میلیون تومان افزایش یافته و نکته عجیب تر این که طبق اظهارات برخی کارشناسان رسمی صنعت نفت در گفت و گو با رکنا، مالیاتی که دولت از آنها دریافت می کند، برمبنای افزایش 26 درصدی، به همین میزان رشد کرده و دولت با وجود تعیین سقف برای افزایش حقوق، هیچ سقفی برای افزایش مالیات تعیین نکرده است.

کارگران قراردادی: حقوقمان یک سوم رسمی های وزارت نفت است

با وجود این که در افکار عمومی عمدتا این طور نقش بسته است که کارکنان صنایع حوزه نفت حقوق بسیار بالایی دارند، اما حقیقت این است که وضعیت برای کارگران و حتی کارشناسان قردادی و پیمانی این حوزه به این شکل نیست. مساله مهمی هم که موجب تبعیض در حقوق کارکنان پیمانی و رسمی صنایع نفتی شده، این است که حقوق این افراد از قانون سراسری کار پیروی نمی کند و شرکت های این حوزه بخصوص شرکت های خصولتی حقوق کارگران و کارشناسان خود را بر مبنای مقررات خاص خود می پردازند؛ به گونه ای که به گفته کارگران قراردادی، با وجود آن که حقوق شاغلان رسمی وزارت نفت حداقل 15 میلیون تومان در ماه است، کارگران هم رده آنها در شرکت های پیمانکاری حداکثر 5 تا 6 میلیون تومان دریافتی ماهانه دارند.

در این میان البته به گفته برخی نیروهای رسمی صنعت نفت، شرایط تبعیض آمیزی که در سطور بالا درباره وضعیت مالیات و حقوق آنها تشریح شد، موجب اعتراض آنها در هفته های اخیر شده است و این قشر نیز چند بار در مقابل مجلس شورای اسلامی تجمع کرده اند، اما تجمع آنها به تغییری مطلوب در وضعیت حقوق و درآمد آنها منجر نشده است.

کارکنان صنعت نفت قطر 25 برابر مهندسان ایرانی حقوق می گیرند

شرایط کاری کارگران و حتی کارشناسان صنعت نفت که در واحدهای عملیاتی فعالیت می کنند، به گونه ای است که آنها دو سوم سال خانواده خود را نمی بینند و 20 روز از هر ماه ناچار هستند که بعضا روزی 12 ساعت در آب و هوای نامناسب فعالیت کنند و البته برخی کارشناسان معتقدند که به دلیل فرسوده بودن بعضی واحدهای صنعت نفت، ایمنی محیط کار آنها نیز بسیار پایین است.

این در حالی است که کارگران شاغل در صنایع نفتی سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس که میادین و پالایشگاه های آنها چند کیلومتر بیشتر با میادین و پالایشگاه های کشور ما فاصله ندارد، 4 تا 5 برابر کارگران ایرانی حقوق دریافت می کنند و این تفاوت رنج حقوقی حتی در رده های تخصصی به 25 برابر نیز می رسد؛ ضمن این که شرایط ایمنی محیط کار در صنایع نفتی کشورهای همسایه بسیار مطلوب تر از صنایع نفتی داخل ایران است.  

این در حالی است که آن طور که برخی کارشناسان صنایع نفتی به رکنا می گویند، متخصصان و حتی کارگران صنایع نفتی ایران از لحاظ دانش تخصصی و بار علمی، هیچ چیز کمتر از کارکنان شرکت های نفتی حاشیه خلیج فارس ندارند و حتی شاید نیروهای ایرانی به این خاطر که به دلیل تحریم ها به ابزارهای فناوری مجهز دسترسی ندارند، از نظر دانش فنی یک سر و گردن بالاتر از شاغلان صنایع نفتی کشورهای جنوبی ایران باشند؛ چون این کارشناسان در سال های اخیر با مسائل و پیچیدگی هایی در محیط کار خود مواجه شده اند که در صورت دسترسی به ابزار مناسب به راحتی می توانستند از پس آنها برآیند، اما آنها در این سال ها ناچار بوده اند که به دلیل نداشتن ابزارهای به‌روز برای رفع مشکلات صنعت نفت، خلاقیت های خاصی را به خرج دهند.

بنابراین به گفته کارشناسان صنایع نفتی، با وجود این که نیروهای ایرانی شرایط شغلی سخت تری را نسبت به نیروهای کشورهای همسایه تحمل می کنند و بیشترشان از مهارت های بالاتری برخوردارند، اما درآمد آنها بسیار پایین تر از کارکنان صنایع نفتی کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس است؛ به نحوی که به طور مثال، یک مهندس مکانیک شاغل در بخش تعمیرات واحدهای نفتی در قطر ماهیانه حدود 14 تا 15 هزار دلار حقوق دریافت می کند، اما همین مهندس در شرکت های نفتی ایرانی در بهترین حالت 15 میلیون تومان در ماه حقوق می گیرد. این یعنی مهندسان صنایع نفتی قطر کشورهای همسایه بعضا حتی به 25 برابر مهندسان ایرانی حقوق دریافت می کنند که البته باید توجه داشت دریافتی خالص بعضی مهندسان ایرانی با کسورات مختلف به زیر 10 میلیون تومان نیز می رسد.

سرمایه های ملی صنعت نفت ایران در معرض مهاجرت به کشورهای همسایه

همان قدر که طلای سیاه به عنوان مهمترین منبع طبیعی موجود در ایران، برای دولت و ملت حائز اهمیت است، نیروی انسانی فعال در این صنعت نیز باید به عنوان به بخشی از سرمایه های ملی کشور به حساب بیایند و اگر برخی از آنها تحت تبعیض قرار بگیرند، قطعا هم دولت باید صدای آنها را بشنود و هم ملت باید در انعکاس صدایشان نقشی فعال ایفا کند؛ اتفاقی که اگر رخ ندهد، قطعا سیل مهاجرت متخصصان و حتی کارگران صنعت نفت به خارج از سرزمین مادری بخصوص به کشورهای همسایه را به همراه دارد.

البته آن طور که برخی فعالان صنعت نفت به رکنا می گویند، از آنجایی که اختلاف فاحش میان درآمد کارکنان صنایع نفتی ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس در تمام سال های اخیر وجود داشته است، از 15 تا 20 سال قبل شرکت های نفتی قطر و برخی از دیگر همسایگان ایران اقدام به جذب متخصصان صنایع نفتی ایران می کردند و در یکی دو سال گذشته نیز موج مهاجرت متخصصان و حتی کارگران صنایع نفتی ایران به کشورهای همسایه تشدید شده است.

در این میان نباید فراموش کرد که مهاجرت کارکنان صنایع نفتی ایران به کشورهای همسایه حتی در اوج جنگ اقتصادی، منافاتی با میهن دوستی آنها ندارد و بسیار طبیعی است که وقتی یک مهندس یا کارگرها سال ها عمر و جوانی خود را صرف خدمت به صنعت نفت کشور می کند و در این راه سلامت خود را نیز با کار کردن در گرمای شرجی، تنفس مواد شیمیایی و حضور در محیط هایی با ایمنی پایین به خطر می اندازد، اگر به حقوق حقه خود در این صنعت نرسد، در بیشتر موارد چاره ای جز مهاجرت برایش باقی نمی ماند.

زندگی روی سکوی نفتی قیمت ندارد

درد دل کارگران و متخصصان صنعت نفت البته به این حوزه ها ختم نمی شود و وقتی پای صحبت هایشان می نشنیم، آنها صرف نظر از تمام مسائل مادی، غم دوری از خانواده را به عنوان یکی از مهمترین دغدغه های خود بیان می کنند؛ چراکه بسیاری از آنها ناچارند که برای خدمت به صنعت نفت کشور، در هر ماه، حدود سه هفته دوری از خانواده را تحمل کنند و در این میان حتی اگر بستگان نزدیک آنها دچار بیماری شوند، عمدتا نمی توانند به مرخصی بروند و آنها را ملاقات کنند.

علاوه بر این، باید توجه داشت که نفتی ها در شرایطی کار می کنند که هم در معرض خطرات متعددی قرار دارند و هم ناچارند که ماهی دو یا چهار بار برای رفت و آمد به شهرهای خودشان از هواپیما استفاده کنند که خود این مساله نیز آنها را بیشتر در معرض خطر می گذارد. این در حالی است که با وجود سختی کار، بیشتر کارکنان صنعت نفت 30 تا 35 سال در این حوزه فعالیت می کنند تا به بازنشستگی برسند؛ این یعنی هر کدام از کارکنان صنعت نفت در طول دوران فعالیت خود به طور متوسط نزدیک 1200 مرتبه سوار هواپیما می شوند و هر باری هم که این کار را انجام می دهند، احتمال سقوط هواپیما را به جان می خرند.

در این میان بسیاری از فعالان صنعت نفت ناچارند که بین 14 تا 21 روز در میان دریا و روی سکوهای نفتی کار کنند و در این ایام ناچار باشند که با لرزش و سر و صدای موجود در سکوها و البته بخارات شیمیایی آنها دست و پنجه نرم کنند؛ بنابراین خیلی از آنها تاکید دارند که حس رسیدن به خشکی بعد از دو تا سه هفته کار کردن روی سکوی نفتی را فقط یک نفتی می فهمد و بس! و اساسا از نظر نفتی ها زندگی روی سکو چیزی نیست که بتوان برای آن قیمت گذاری کرد.  

نفتی ها در معرض بیماری های مختلفی قرار دارند

این موضوعات البته تنها دشواری هایی نیست که نفتی ها در طول زندگی خود تجربه می کنند و بسیاری از آنها بعد از 30 تا 35 سال کار کردن به بیماری های مختلفی از آلزایمر گرفته تا بیماری های ریوی مبتلا می شوند. کارکنان صنعت نفت بخصوص آنهایی که ناچارند چندین روز پیاپی در میادین و سکوهای نفتی حضور داشته باشند، به دلیل انزوایی که در محیط کار خود تحمل می کنند، دچار بیماری های روحی و روانی مختلفی می شوند.

این در حالی است که متخصصان زن صنایع نفتی که حضور نسبتا پرتعدادی در برخی واحدهای عملیاتی این حوزه دارند، همچون مردان ناچارند که با همین شرایط دشوار دست و پنجه نرم می کنند و آنها هم در معرض ابتلا به همین بیماری ها قرار گرفته اند. در این میان، نفتی ها تاکید دارند هجمه هایی که درباره حقوق بیشتر آنها نسبت به مشاغل مختلف به این قشر وارد می شود، دردهایشان را دو چندان می کند و به همین دلیل، آنها از مردم درخواست دارند به جای این که در مقابلشان بایستند، حامی‌شان باشند.