شکارچی‌های منصورآباد رفسنجان حافظ حیوانات هستند!

می گوید: «همه آدم حسابی اند، خانم.» منظورش از آدم حسابی‌ها، همان شکارچی‌های غیرمجاز 10 سال پیش‌اند و کسانی که بعد‌ها به آن اضافه شدند. سرشناس‌های شهر، تاجران پسته و متمولان رفسنجان که لزوماً، همه هم دست به اسلحه نمی‌بردند و قوچ و میش‌های منصورآباد را نشانه نمی‌رفتند. خودش یکی از اعضای هیأت مدیره انجمن مردمی دوستداران طبیعت رفسنجان است. علاقه‌ای به گفت‌و‌گو ندارد. آن یک جمله را هم با دلزدگی می‌گوید و می‌رود روی یکی از بلندی‌ها به «دوربین کشی» تا چند قوچ و میش و کل و بز را از دل سایه و روشن وسط ظهر پیدا کند و نشان خبرنگارانی بدهد که آمده‌اند به سرکشی و تهیه گزارش. «حسن صداقت» عضو دیگر هیأت مدیره انجمن مردمی دوستداران طبیعت یکی از همان آدم حسابی‌ها است. او شکارچی نیست اما عضو انجمنی است که فکر می‌کند بیش از هرچیزی امنیت می‌تواند به ازدیاد حیات وحش منصورآباد کمک کند. تاجر پسته است. خشکسالی امسال دخل پسته‌هایش را آورده. با خنده می‌گوید: «امسال از تهران پسته خریدم.» روایت آن شکارچی‌ها را آنقدر ادامه می‌دهد تا به امروز که تعداد اعضای انجمن دوستداران طبیعت رفسنجان به 192نفر برسد. می‌گوید: «شاید 30 درصد آنها شکارچی باشند باقی اما دوستداران طبیعت هستند.» منصورآباد اولین منطقه قرق اختصاصی است که از سوی سازمان حفاظت محیط زیست مجوز فعالیت گرفته است. نخستین گونه حیوانی که خود را میان تپه ماهورها به رخ می‌کشد، کبک‌ها هستند که به یکباره از لابه‌لای یک بوته می‌زنند بیرون تا دوباره زیر بوته‌ای رنگ طبیعت بگیرند.

صداقت می‌گوید: «نجات منطقه از خشکسالی و گلوله‌های بی‌حساب و کتاب پول می‌خواست. همه پول گذاشتند از 50هزارتومان تا یک میلیون تومان.» اول دو آبشخور زدند. بعد تعداد آبشخورها زیادتر شد. حالا تعداد آنها به 13 آبشخور رسیده. 126 هزار هکتار وسعت منصورآباد است. صداقت می‌گوید: «7 سال اول را از مردم کمک نقدی می‌گرفتیم.» منصورآباد خارج از مناطق چهارگانه تحت نظارت پردیسان است. اصلاً قرق‌ها خارج از مناطق چهارگانه تشکیل می‌شود تا یک دیواره دفاعی برای جلوگیری از ورود شکارچی‌ها به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست باشد. بسیاری آن را نقطه‌ای می‌دانند که می‌تواند به قصه تلخ مرگ شکارچی‌ها و شهادت محیط بان‌ها پایان داد. نقطه‌ای که مشارکت مردمی و منفعت محلی را لازمه بقای حیات وحش می‌داند. آنجایی که‌ جامعه محلی هم شکار می‌کند هم از شکار حفاظت. فرزاد مهدوی رئیس هیأت مدیره انجمن دوستداران طبیعت رفسنجان می‌گوید: «با‌ وجود خشکسالی‌هایی که دوران طلایی پسته رفسنجان را خط زده، حیات وحش منصورآباد هر سال رشد داشته‌است.» او می‌گوید: «مشکلات بسیار زیادی پیش رو داشیتم اما شکارچی‌ها واقعاً رعایت کردند.» مهدوی یکی از مهم‌ترین دلایل انتخاب منطقه منصورآباد را برای قرق اختصاصی وجود روستاهای متروک می‌داند. روستاهایی که صاحبان آن روزگاری پسته می‌کاشتند و بسیاری از شهرها به آن رشک می‌بردند. خشکسالی اما فصل آخر را برای روستاها نوشت و اهلش مهاجر شدند. اعضای انجمن اعتقاد دارند برخی خانه‌های ویران شده می‌تواند به اقامتگاه‌های بومگردی تبدیل شود. نخستین اقامتگاه بومگردی را هم یکی از قرقبان‌های منطقه افتتاح کرده. «حسین دره کردی» یکی از 9 قرقبانی است که حفاظت از حیات وحش منطقه را به عهده گرفته است.او و خانواده‌اش روستا را ترک می‌کنند اما قرقبانی دوباره آنها را به روستا برمی گرداند. درباره تبدیل خانه پدری به «بومگردی» می‌گوید:«گفتم یک کاری بکنم که هم باعث آبادانی روستا بشود هم یک استفاده برای خودم داشته باشد.». الان یک سال است که فعالیت و از گردشگران منطقه میزبانی می‌کند. در سایه‌سار شیارهای کوه رو به روی بومگردی‌اش، چند قوچ و میش استراحت می‌کنند. چشم آنها که شکارچی بودند آنقدر تیز است که نیاز به دوربین کشی ندارد اما باید کلی تلاش کنند تا چشم افراد تازه وارد به آن گونه‌های آرام گرفته در سایه شیار کوه رو‌به‌رو عادت کند. یکی از شکارچی‌های عضو انجمن می‌گوید: «صبح‌ها برای آب خوردن می‌آیند همین جا.» همین جا می‌شود چند متر پایین‌تر از بومگردی. دره‌ای زیبا با پاییز شعله کشیده. دره کردی پیش از آنکه قرقبان شود، شکارچی بود. می‌گوید: «دیگر از شکارچی بودن خسته شده بودم. دیدم خوب نیست. گذاشتم کنار. گروه دوستداران طبیعت رفسنجان که تشکیل شد از من خواستند تا قرقبان شوم. من هم با شوق و ذوق آمدم قرقبان شدم.» او 8 سال است که دست به اسلحه نبرده. در مقابل شکارچی‌های غیرمجاز بدون پروانه هم ایستاد. همین نوروز پارسال یکی از شکارچی‌های غیرمجاز خانه‌اش را آتش زد. دوباره سامانش داد تا نخستین بومگردی منطقه را تأسیس کند. 6 سال است که قرقبان است و به جای اسلحه، دوربین به سمت قوچ و میش‌های منصورآباد می‌کشد. حالا دوستداران طبیعت رفسنجان علاوه بر 9 قرقبان چند ماشین و موتور هم برای سرکشی منطقه دارند. لباس‌های قرقبان‌ها رنگ خاک است. خوب استتار می‌شوند. «فرزاد مهدوی» رئیس هیأت مدیره انجمن دوستداران طبیعت رفسنجان می‌گوید: «دو سال است که درآمدزایی داریم و می‌توانیم از محل فروش پروانه شکار منطقه را مدیریت کنیم.» همین درآمدزایی هم آنها را به سمت افزایش قرقبان‌ها برد. تا دو سال پیش فقط سه قرقبان داشتند. هرچند این تعداد قرقبان برای حراست از 126 هزار هکتار اراضی منطقه کم است. سال گذشته 7 پروانه شکار خارجی فروخته‌اند و پولش را خرج حفاظت منطقه کرده‌اند. هیچ یک از اعضای هیأت مدیره حقوق نمی‌گیرند. روی کوه کل و بز‌ها ردیف شده‌اند. دوربین‌کشی‌ها شروع می‌‌شود. آنها رد کوه را می‌گیرند و لابه‌لای سایه‌ها گم می‌شوند اما یکی از کل‌ها همان‌جا می‌ماند. گردن می‌کشاند و زل می‌زند به دوربین‌هایی که قد و بالایش را نشانه رفته‌اند. شاخ‌های بلندش شکوه عجیبی دارد. نادر احمدی عضو هیأت امنای انجمن دوستداران طبیعت رفسنجان می‌گوید:«نرشان مغرور است قایم نمی‌شود، برای همین هم راحت شکار می‌شود.» می‌گوید:«6 سال است که شکار نکرده ام.» منظور او از این شکار، شکار غیرمجاز است. می‌گوید:«از وقتی عضو انجمن شده یک بار پروانه شکار گرفته است.» مخالف «گوشت فروشی» است. اعتقاد دارد که مردم منطقه آنقدر فقیر نیستند که بخواهند با شکار غیرمجاز حیات‌وحش؛ گذران زندگی کنند. او درباره شکار پروانه‌دار خودشان می‌گوید:«ما برای تفریح و ورزش Sport می‌آییم. به‌ دنبال گوشت فروشی نیستیم.» از نگاه او عیب بزرگ ماجرا تفنگ‌هایی است که دست شکارچیان غیرمجاز است. می‌گوید:«تفنگ 13-12 میلیون تومانی را با یک حواله دو میلیون تومانی می‌دهند به دست آنها تا جان یک جاندار را بگیرند.» اما ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود، آن‌طور که او می‌گوید:«شکارچیان غیرمجاز تفنگ ساچمه‌ای می‌گیرند و ساچمه درشت داخل آن می‌کنند تا بتوانند چهارپا را از پا بیندازند. تفنگ‌های ساچمه‌ای قدرت انتخاب ندارند، هر حیوانی به آنها نزدیک باشد، شکار می‌کنند.» احمدی می‌گوید: «وقتی تفنگ دوربین‌دار باشد، شما قدرت انتخاب دارید، می‌توانید از 100 متر تا 400 -300 متر شکار کنید. می‌گردی و یک نر پیر را پیدا می‌کنی که بزنی. مولد(ماده) که باشد شکار نمی‌کنی. شکار از مولد از کار می‌افتد(منظورش منقرض شدن گونه‌هاست.) تو اگر یک ماده را بزنی انگار سه تا شکار را زده‌ای. چون سال دیگر باید بزاید.»

شاکی است. می‌گوید:«هرکس می‌تواند تفنگ بخرد و جواز بگیرد. هیچ تحقیقی هم نمی‌شود! کسی نمی‌پرسد که این فرد آموزش دیده است یا نه؟» پدر همسرش هم عضو انجمن دوستداران طبیعت رفسنجان است. بیش از هر چیزی نگران تخریب منطقه توسط معدن‌کاوان است. دلنگرانی جدیدی هم دارد. او از یک فرد متمول سخن می‌گوید که می‌خواهد در منطقه شهرک توریستی ایجاد کند! اعضای انجمن می‌ترسند این ساخت و سازها آغاز حضور جمعیت انسانی و تخریب و تهدید محیط زیست و حیات وحش آنجا باشد. میدان تیر هم یکی از زخم‌های کهنه منطقه منصورآباد شده!

علی مهدی‌زاده، مهدی بائو و غلامرضا نادری سه قرقبان دیگر منطقه هستند. آنها برخلاف «محیطبان‌ها» اسلحه ندارند. علی مهدی‌زاده می‌گوید: «فعالیت‌های انجام شده در منطقه باعث شده که شکار غیرمجاز کاهش یابد.» آنها مدام منطقه را رصد می‌کنند. اگر رد ماشین یا موتور غریبه‌ای را ببینند به نیروی انتظامی و محیط زیست زنگ می‌زنند تا با کمک آنها شکارچی‌ها را دستگیر کنند. می‌گوید: «به لحاظ قانونی فقط سازمان حفاظت‌محیط زیست می‌تواند شکارچی‌های غیرمجاز را دستگیر کند. کار اصلی ما حفاظت است. چون حیوان می‌تواند غذای خودش را پیدا کند، مهم تأمین امنیت آنهاست.» البته در کنار حفاظت، علوفه و آب را هم در فصل خشکسالی و بی‌برگی به حیات وحش می‌رسانند. قرقبان مهدی بائو هم می‌گوید: «اوایل شکارچی غیرمجاز در منطقه زیاد بود اما الان ممکن است در ماه به یک مورد هم برخورد نکنیم.» دلیل هم برای کاهش شکارچی غیرمجاز دارد. او می‌گوید: «چون حضور مستمر ما را می‌بینند، پیدایشان نمی‌شود. سه تا اکیپ هستیم که مدام درمنطقه حضور داریم.»

غلامرضا نادری هم می‌گوید: «به لحاظ مالی کسی راضی نیست اما همه علاقه‌مند به حفاظت از حیات وحش منطقه هستند.» آنها بین یک میلیون و 200 تا یک میلیون و 800 هزار تومان حقوق می‌گیرند. عیدی هم می‌گیرند. قرقبان‌های منصورآباد می‌گویند: «شاید درآمدشان از شغل قبلی‌شان کمتر باشد اما به‌خاطر علاقه‌ای که به محیط زیست دارند قرقبانی را ترجیح می‌دهند.» آنها اعتقاد دارند حفاظت جوامع محلی از حیات وحش باعث شد مردم بیشتر رعایت کنند. مدیر اداره حفاظت محیط زیست رفسنجان می‌گوید: «حفاظت مردمی از منطقه منصورآباد باعث کاهش 70درصدی شکار در رفسنجان شده.»

نادر احمدی عضو هیأت امنای انجمن دوستداران طبیعت رفسنجان اعتقاد دارد قوم و خویشی و دوست و آشنا بودن در منطقه یکی دیگر از دلایلی است که امنیت را به منطقه بازگرداند. این مسأله را مدیر اداره محیط زیست شهر هم تأیید می‌کند. نادری می‌گوید: «همه این شرایط دست به دست هم داده تا شکارچی‌های حرفه‌ای غیرمجاز هم گیر بیفتند.» ورود غریبه‌ها به منطقه سخت شده، چون خیلی زود لو می‌روند. «فرزاد مهدوی» عضو هیأت مدیره هم می‌گوید: «ما در یک دهه گذشته هر سال افزایش قوچ و میش و بز و کل داشته‌ایم.» دوسالی است که با فروش پروانه شکار خودکفا شده‌اند. پروانه قوچ (نر پیر) را به هر خارجی 17 هزار دلار می‌فروشند و کل را 7 هزار دلار. مهدوی می‌گوید: «البته امسال پروانه قوچ 15 هزار دلار شد. یک چهارم فروش هر پروانه فروش سهم دولت است.» از فروش سال گذشته ۲۱ دلار امریکا به حساب دولت ریخته‌اند. گردشگران خارجی که پروانه شکار گرفته‌اند تنها با حضور مأموران محیط زیست می‌توانند به شکار بروند. شکاری که تنها شامل کل و قوچ می‌شود یعنی نرهای پیر! به گفته مهدوی آنها آموزش جوامع محلی در مدرسه طبیعت را هم در برنامه خود دارند. به گفته مهدوی پروانه شکار برای محلی‌ها هم 900 هزار تومان است. او می‌گوید: «امسال 20 پروانه شکار محلی گرفتیم، می‌توانستیم تا 40 پروانه بگیریم اما خودمان نخواستیم.» او 6 سال است که رئیس هیأت مدیره انجمن است. می‌گوید: «در 6 سال گذشته یک بار پروانه شکار برای خودش گرفته.» انجمن دوستداران طبیعت رفسنجان به‌ دنبال الحاق کردن کوه سرخ به منطقه قرق اختصاصی یا آن‌طور که سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: «منطقه حفاظت شده مردمی» هستند تا بتوانند شمار آهوان کوه سرخ را هم افزایش دهند. آنها در 10 سال گذشته تعداد کل و بز و قوچ و میش‌های منصورآباد را از 40 رأس به 995 رأس افزایش داده‌اند!اخبار 24 ساعت گذشته رکنا را از دست ندهید

زهرا کشوری