گرایش گسترده جوانان ایران به دلالی/ فرهنگ کار در کشور نابود شده است + صوت

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا،آمارهای رسمی نشان می‌دهند که از سال 1391 تا 1400، نرخ مشارکت اقتصادی جوانان ایرانی کاهش چشمگیری داشته است.اگر به گذشته نگاه کنیم، خواهیم دید که ایران در طی چهار دهه گذشته شاهد افزایش بی‌وقفه تعداد دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی بوده است. اما نتیجه این گسترش، چیزی جز بیکاری فزاینده و ایجاد جوانان بیکار با تحصیلات عالی نبوده است.

در این وضعیت آشفته، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها عدم تطابق بین عرضه نیروی کار تحصیل‌کرده و تقاضای واقعی بازار کار است. تعداد بسیار زیاد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی که به دنبال فرصت‌های شغلی هستند، در برابر بازار کار کوچک و ناتوان قرار گرفته است. این تناقض به وضوح نشان‌دهنده وجود بحران در ساختار آموزشی کشور است که بر اساس نیازهای واقعی بازار کار برنامه‌ریزی نشده است.

این واقعیت‌ها و آمارها نگرانی‌هایی جدی را برای آینده توسعه ایران به وجود می‌آورد. کاهش نرخ مشارکت اقتصادی جوانان، بیکاری تحصیل‌کردگان دانشگاهی، و ناتوانی در ارائه فرصت‌های شغلی مناسب، به وضوح نشان‌دهنده یک بحران عمیق است که از نگاه بسیاری از تحلیلگران اقتصادی و اجتماعی، می‌تواند مانعی بزرگ در مسیر توسعه پایدار کشور باشد.

اگر جوانان مشغول به کار نشوند چرخه اقتصاد درستی حرکت نخواهد کرد

اعظم درویش خضری، معاون امور بانوان مرکز مشاوره ایرانیان خارج از کشور و کارآفرین در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی رکنا شرایط شکل را اینگونه واکاوی کرد: ابتدا باید ریشه‌ این مشکل را شناسایی کنیم، زیرا ریشه‌ها و زیرساخت‌های نادرست، منجر به بروز این آسیب‌ها شده‌اند. در واقع، زیرساخت‌های ما از ابتدا نادرست بوده و این اشتباهات، زمینه‌ساز این آسیب‌ها هستند. ما به جای اینکه بیشتر بر روی علم کاربردی و مهارت‌های فنی و حرفه‌ای تمرکز کنیم، در مسیرهای دیگری پیش رفته‌ایم. همین موضوع باعث شده که افرادی که تحصیل‌کرده هستند، کمتر تمایل به انجام کارهای یدی داشته باشند. این مسئله آسیب‌های جدی به جامعه وارد می‌کند. اگر نسل جوان مشغول به کار نشود، طبیعتاً چرخه اقتصاد به درستی حرکت نخواهد کرد.

گرایش جوانان به سمت دلالی و واسطه گری به جای کارهای دیگر

معاون امور بانوان مرکز مشاوره ایرانیان خارج از کشور با بیان اینکه جوانان، اساس و الگوی اصلی اقتصاد هستند و اگر این نیرو فعال نباشد، رشد اقتصادی کشور مختل می‌شود تاکید داشت:  لازم است که راهکارهای متعددی برای رفع این مشکل ارائه دهیم. یکی از آسیب‌های عمده‌ای که در حال حاضر شاهد آن هستیم، گرایش بیشتر جوانان به مشاغلی است که عمدتاً به دلالی و واسطه‌گری تعلق دارند. این مشاغل به دلیل بازدهی سریع و زحمت کم، برای بسیاری از جوانان جذاب‌تر از کارهای سخت و با ارزش افزوده بلندمدت به نظر می‌رسند. متأسفانه فرهنگ کار در جامعه ما به درستی شکل نگرفته است. برای مثال، بسیاری از تحصیل‌کردگان به دلیل این ذهنیت که "من تحصیل کرده‌ام، نباید به کارهای یدی بپردازم" به سمت این نوع مشاغل نمی‌روند. این در حالی است که در کشورهایی مانند چین و ژاپن، از سنین پایین، فرهنگ کار و تلاش نهادینه می‌شود و افراد از ابتدا آموزش‌های مهارتی و کاربردی را دریافت می‌کنند. علاوه بر این، مسئولان باید به این نکته توجه کنند که آیا شرایط لازم برای ایجاد انگیزه و فراهم آوردن امکانات برای جوانان به درستی فراهم شده است؟ آیا آموزش‌های کاربردی و مهارت‌های فنی در اختیار جوانان قرار گرفته است؟

فرهنگ کار به جوانان درست آموزش داده نشده است

اعظم درویش خضری در ادامه گفت:در سال‌های گذشته، هنگامی که ما در حال تحصیل بودیم، مسئله‌ پیدا کردن شغل، حتی برای مشاغل کوچک، نیز به‌شدت مورد توجه بود. آیا امروز به همین اندازه برای جوانان این فرصت‌ها فراهم شده است؟ در بسیاری از مواقع، شرایط به گونه‌ای بوده که این آموزش‌ها به درستی به نسل‌های جوان‌تر منتقل نشده و عملاً بسیاری از جوانان نتوانسته‌اند از این آموزش‌ها بهره‌برداری کنند. به‌عنوان کسی که ۲۵ سال در حوزه کارآفرینی فعالیت کرده‌ام، تجربیات زیادی از این مسئله دارم. به‌طور خاص، در دانشگاه الزهرا، با معرفی قلاب‌بافی به عنوان یک هنر سنتی، این مهارت را به دانشجویان آموزش دادم. آن‌ها با نوآوری و خلاقیت خود این هنر را با فروش آنلاین و به‌روزرسانی‌های مدرن ترکیب کرده و به نتایج فوق‌العاده‌ای دست یافتند. این مثال به وضوح نشان می‌دهد که اگر آموزش‌ها و مهارت‌های کاربردی به درستی منتقل شود، جوانان می‌توانند در مسیرهای جدید و نوآورانه به موفقیت دست یابند.

بسیاری از کارفرمایان به نحوی رفتار می‌کنند که سبب کاهش اعتماد به نفس و انگیزه جوانان می‌شود

این کارآفرین با بیان اینکه مشکل تنها به آموزش و مهارت‌ها محدود نمی‌شود. محیط‌های کاری نیز باید شرایط مناسبی برای جوانان فراهم کنند بیان کرد: متأسفانه بسیاری از کارفرمایان به نحوی رفتار می‌کنند که سبب کاهش اعتماد به نفس و انگیزه جوانان می‌شود. رفتار اجتماعی نادرست و عدم توجه به حقوق و خواسته‌های جوانان در محیط کار، آن‌ها را از ادامه فعالیت منصرف می‌کند. به‌ویژه اینکه نسل جدید که اغلب به‌عنوان تک‌فرزند تربیت شده‌اند، در مواجهه با سختی‌ها و چالش‌ها ممکن است تاب‌آوری کمتری داشته باشند. در گذشته، نسل‌های قبل با روش‌هایی مانند سخت‌گیری و انضباط، مشکلات را حل می‌کردند، اما اکنون جوانان برای مقابله با چالش‌ها نیازمند حمایت‌های مختلف از سوی خانواده، جامعه و کارفرمایان هستند.

فرهنگ احترام به کار و تلاش باید در بین نسل جدید تقویت شود

اعظم درویش خضری در پاسخ به اینکه چقدر علت گرایش جوانان به سمت مشاغل دلالی و زود بازده به الگوبرداری از روند مدیریت کلان کشور بر می گردد گفت: مسائل اقتصادی و سیاست‌های کلان کشور نیز تأثیر زیادی بر این وضعیت دارند. در شرایط کنونی، افرادی که به‌جای تلاش و کار در حوزه‌های بلندمدت و با ارزش افزوده بالا، به سمت فعالیت‌های سریع و راحت‌تر مانند خرید و فروش ارز کشیده می‌شوند، طبیعی است که به کارهای دشوار و نیازمند زمان و تلاش کمتری توجه کنند. شرایط اقتصادی و تغییرات سریع در بازار ارز و کالاها، بسیاری از جوانان را به سمت مشاغلی سوق داده که بیشتر به دلالی و واسطه‌گری تعلق دارند، چرا که بازده سریع‌تری دارند و نیاز به تلاش فیزیکی و طولانی‌مدت کمتری دارند. برای حل این مشکل، نیاز به اصلاحات اساسی در زیرساخت‌ها و سیاست‌های کلان اقتصادی کشور داریم. همچنین، باید فرهنگ احترام به کار و تلاش، به‌ویژه در بین نسل‌های جدید، تقویت شود. جوانان باید از سنین پایین آموزش‌های مهارتی و کاربردی ببینند و درک کنند که کار، حتی اگر سخت باشد، می‌تواند ارزش‌های بیشتری به همراه داشته باشد. این مسئله می‌تواند هم به فرد و هم به جامعه کمک کند تا به سوی توسعه و پیشرفت حرکت کنند. یکی از دلایلی که جوانان به انجام کارهای دلالی گرایش پیدا می‌کنند این است که وقتی می‌بینند، مثلاً در یک کار دولتی، پس از ماه‌ها تلاش، تنها مبلغ اندکی به دست می‌آورند، اما در مشاغل دلالی مانند املاک، می‌توانند در عرض چند روز مبلغ بسیار بیشتری به‌دست آورند، این موضوع باعث می‌شود که بسیاری از جوانان به‌جای تلاش در مشاغل دولتی، به سمت مشاغلی بروند که نیاز به زمان کمتری دارند و در نهایت، درآمد بیشتری برای آن‌ها به ارمغان می‌آورد. این فرآیند، به نوعی موجب تضعیف صداقت و اخلاق در کار می‌شود، چرا که برخی جوانان به این نتیجه می‌رسند که برای رسیدن به اهدافشان، نیازی به رعایت اصول اخلاقی ندارند. البته نباید گفت که همه کسانی که در این حوزه‌ها فعالیت می‌کنند، لزوماً فاقد اخلاق هستند، اما واقعیت این است که این روند باعث می‌شود جوانان نتوانند از نظر اخلاقی و رفتاری به‌طور کامل خودسازی کنند، در حالی که این ویژگی‌ها برای رشد و پیشرفت کشور ضروری است.

فیلترینگ مانع رشد شغلی جوانان است

این کارآفرین در پاسخ به اینکه بسیاری از کشورها به جوانان کارهای فنی و حرفه‌ای آموزش می‌دهند و از آن‌ها حمایت می‌کنند، اما مشکل اینجاست که در کشور ما، مشکلاتی همچون فیلترینگ، مانع از استفاده صحیح جوانان از بسترهای فروش آنلاین می‌شود. اگر این محدودیت‌ها برداشته شوند، ممکن است انگیزه‌های بیشتری برای کار و کارآفرینی در جوانان ایجاد شود؟ اینگونه پاسخ داد:  برای اینکه بستر مناسب برای فروش آنلاین در اختیار جوانان قرار بگیرد، باید شرایطی فراهم شود تا آن‌ها بتوانند به راحتی محصولات و خدمات خود را به فروش برسانند. البته محدودیت‌هایی که در زمینه فیلترینگ وجود دارد، برای بسیاری از جوانان یک مانع جدی محسوب می‌شود. اگر این محدودیت‌ها رفع شوند، بدون شک تأثیر زیادی بر انگیزه کارآفرینی و فروش اینترنتی خواهد گذاشت. من شخصاً معتقدم که ایجاد فرصت‌های شغلی و کارآفرینی به‌ویژه برای نسل جوان، یکی از مسئولیت‌های اصلی دولت‌ها است. اگر دولت‌ها نتوانند این فرصت‌ها را به‌طور مؤثر فراهم کنند، در نهایت جوانان به سمت مشاغل غیررسمی و دلالی کشیده خواهند شد که این خود مشکلات اقتصادی و اجتماعی بیشتری ایجاد می‌کند. موضوع فروش آنلاین و فضای مجازی به‌عنوان یکی از راه‌های اصلی کسب درآمد در جهان، باید جدی‌تر گرفته شود. البته به‌دلیل شرایط سیاسی و محدودیت‌هایی که برای استفاده از برخی پلتفرم‌ها وجود دارد، خیلی از افراد نمی‌توانند به‌طور کامل از این فضا استفاده کنند. اما در کشورهای دیگر، با توجه به این‌که پلتفرم‌های آنلاین و فروش اینترنتی بسیار رایج و معمول شده‌اند، این امکان برای جوانان فراهم شده است تا بتوانند محصولات خود را به فروش برسانند و درآمد کسب کنند.

محدودیت ها در فضای مجازی برای جوانان باعث سرخوردگی آنان شده است

درویش خضری با تاکید بر اینکه  امروز دیگر فروش اینترنتی نه تنها یک فرصت است، بلکه به یک نیاز اساسی تبدیل شده است گفت: یکی دیگر از مسائلی که به آن اشاره کردم، موضوع فیلترینگ است. اگرچه مسائل سیاسی در این زمینه وجود دارد، اما باید بپذیریم که محدودیت‌هایی که در فضای مجازی برای جوانان وجود دارد، باعث سرخوردگی آن‌ها و کاهش انگیزه‌شان برای انجام کارهای کارآفرینانه می‌شود. در این راستا، من به‌عنوان معاون امور بانوان مرکز ایرانیان خارج از کشور، تجربه‌ای از همکاری با ایرانیان خارج از کشور دارم که در زمینه صادرات موفق بوده‌اند. ما در حال حاضر به افرادی که در خارج از کشور هستند، کمک می‌کنیم تا محصولات خود را صادر کنند. در این زمینه، جوانان ایرانی در خارج از کشور موفق عمل کرده‌اند، اما در داخل ایران، بسیاری از جوانان به دلیل محدودیت‌های موجود نمی‌توانند به‌طور مؤثر در بازارهای جهانی حضور داشته باشند. اگر بسترهای صادرات و فروش آنلاین برای جوانان در داخل کشور فراهم شود، می‌توانیم شاهد موفقیت‌های بزرگ‌تری در این زمینه باشیم. از سوی دیگر، ایجاد یک محیط باز و بدون محدودیت برای فعالیت‌های کارآفرینی، می‌تواند انگیزه‌های جوانان را تقویت کند و آن‌ها را به فعالیت‌های مثبت و کارآفرینانه ترغیب کند. اگر این شرایط فراهم نشود، جوانان به‌طور حتم به سمت فرصت‌های دیگر خواهند رفت، حتی اگر این فرصت‌ها خارج از کشور باشند.

درویش خضری افزود: در نهایت، پلتفرم‌ها و فضای مجازی می‌توانند ابزارهای مؤثری برای کمک به رشد کسب و کارهای جوانان باشند، اما باید شرایطی فراهم شود تا این فضاها به‌طور کامل در دسترس آن‌ها قرار بگیرد. به‌ویژه در دوران کرونا که کسب و کارهای آنلاین آسیب زیادی دیدند، لازم است که حمایت‌های دولتی و اجتماعی برای ایجاد شرایط مناسب و فراهم کردن زیرساخت‌ها صورت گیرد تا کسب و کارهای مجازی بتوانند رونق بگیرند. همچنین، باید برای جوانانی که در داخل کشور فعالیت می‌کنند، فرصت‌هایی مانند برگزاری نمایشگاه‌های فصلی فراهم شود. متأسفانه، ما در این زمینه کوتاهی کرده‌ایم. در گروه‌های کارآفرینی که با آن‌ها در تماس هستم، بارها مشاهده کرده‌ام که جوانان درخواست برگزاری نمایشگاه‌های فصلی و فرصت‌های مشابه را دارند تا بتوانند محصولات خود را به‌طور مستقیم به فروش برسانند. اما متأسفانه شرایط و بسترهای لازم برای این کار فراهم نیست. در نهایت، باید توجه داشت که برخی جوانان به دلیل نبود فرصت‌های شغلی و نبود محیط‌های حمایتی، عادت به تنبلی و عدم فعالیت پیدا کرده‌اند. برای تغییر این وضعیت، لازم است که به‌طور جامع و مؤثر برای ایجاد بسترهای شغلی و کارآفرینی، برنامه‌ریزی کنیم تا جوانان بتوانند انگیزه و انرژی خود را در مسیرهای سازنده و مفید هدایت کنند.