نفرولوژی چیست؟ + فیلم

به گزارش رکنا، نفرولوژی یک تخصص پزشکی است که به مطالعه و درمان بیماری‌ها و اختلالات کلیه ها و سیستم ادراری می‌پردازد. این رشته بر اساس این اصل استوار است که کلیه‌ها نقش بسیار حیاتی در حفظ تعادل آب، نمک، و مواد مغذی بدن دارند و همچنین در دفع مواد زائد از خون و تنظیم فشار خون نقش دارند. وقتی که این فرآیندها به درستی انجام نشوند، مشکلات متعددی به وجود می‌آید.

نارسایی کلیه (CKD - Chronic Kidney Disease)

نارسایی کلیه به وضعیتی گفته می‌شود که عملکرد کلیه‌ها به طور پیوسته و تدریجی کاهش می‌یابد. این بیماری می‌تواند به دلیل بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا، یا بیماری‌های کلیوی ارثی ایجاد شود.

سنگ کلیه

سنگ‌های کلیه ساختارهایی از مواد معدنی و نمک‌ها هستند که در کلیه‌ها شکل می‌گیرند. آنها می‌توانند باعث درد شدید و انسداد مجاری ادراری شوند.

فشار خون بالا (Hypertension)

فشار خون بالا می‌تواند باعث آسیب به کلیه‌ها شود، زیرا کلیه‌ها نقش مهمی در تنظیم فشار خون دارند. در صورتی که کلیه‌ها آسیب ببینند، این وضعیت می‌تواند بدتر شود.

اختلالات متابولیک و الکترولیتی

کلیه‌ها مسئول تنظیم میزان الکترولیت‌ها در بدن هستند. در صورتی که این تنظیمات به هم بریزد، ممکن است مشکلاتی مانند افزایش یا کاهش سطح پتاسیم، سدیم، کلسیم و فسفر ایجاد شود.

نارسایی حاد کلیه (AKI)

نارسایی حاد کلیه زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها به طور ناگهانی از کار بیفتند. این وضعیت نیاز به درمان فوری دارد و معمولاً به دلیل آسیب‌های شدید به کلیه‌ها، مانند شوک، عفونت یا داروهای سمی رخ می‌دهد.

عفونت‌های ادراری (UTI)

عفونت‌های ادراری می‌توانند شامل عفونت‌های مثانه، کلیه‌ها و مجاری ادراری باشند. اگر عفونت درمان نشود، ممکن است به کلیه‌ها آسیب بزند.

پیوند کلیه

پیوند کلیه زمانی انجام می‌شود که کلیه‌ها به طور کامل از کار بیفتند. این روش برای بیماران مبتلا به نارسایی کلیه آخرین گزینه درمانی است.

چطور می‌توان از مشکلات کلیوی جلوگیری کرد؟

برای جلوگیری از مشکلات کلیوی، رعایت سبک زندگی سالم و انجام اقدامات پیشگیرانه می‌تواند تأثیر زیادی داشته باشد. در ادامه، برخی از روش‌های مؤثر برای حفظ سلامت کلیه‌ها آورده شده است:

1. کنترل فشار خون

چرا مهم است؟ فشار خون بالا یکی از اصلی‌ترین عوامل آسیب به کلیه‌ها است. کلیه‌ها وظیفه دارند که فشار خون را تنظیم کنند، اما اگر فشار خون بالا طولانی‌مدت ادامه پیدا کند، می‌تواند به کلیه‌ها آسیب بزند.

چطور کنترل کنیم؟ مصرف داروهای ضد فشار خون، کاهش مصرف نمک و چربی‌های ناسالم، ورزش منظم و مدیریت استرس.

2. کنترل دیابت

چرا مهم است؟ دیابت به دلیل بالا رفتن سطح قند خون می‌تواند به دیواره‌های رگ‌های خونی در کلیه‌ها آسیب برساند.

چطور کنترل کنیم؟ پایش منظم قند خون، مصرف داروهای ضد دیابت، تغذیه سالم و انجام ورزش منظم.

3. رعایت رژیم غذایی سالم

چرا مهم است؟ مصرف زیاد نمک، پروتئین‌های حیوانی، و چربی‌های اشباع می‌تواند بار اضافی بر کلیه‌ها وارد کند.

چطور رعایت کنیم؟ مصرف میوه‌ها و سبزیجات بیشتر، محدود کردن مصرف نمک و چربی‌های اشباع، و کاهش مصرف غذاهای فرآوری‌شده.

4. نوشیدن آب کافی

چرا مهم است؟ هیدراته بودن بدن به کلیه‌ها کمک می‌کند تا به طور مؤثر مواد زائد را از بدن دفع کنند و از بروز سنگ کلیه جلوگیری می‌کند.

چطور رعایت کنیم؟ مصرف حداقل ۸ لیوان آب در روز (بسته به نیاز بدن).

5. ورزش منظم

چرا مهم است؟ ورزش به کاهش وزن، بهبود گردش خون، و کنترل فشار خون و دیابت کمک می‌کند.

چطور انجام دهیم؟ حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا شنا، ۵ روز در هفته.

6. محدود کردن مصرف داروهای سمی برای کلیه‌ها

چرا مهم است؟ مصرف برخی داروها می‌تواند به کلیه‌ها آسیب بزند، به خصوص داروهای مسکن غیرنسخه‌ای مانند ایبوپروفن.

چطور رعایت کنیم؟ استفاده از داروها تحت نظر پزشک، اجتناب از مصرف خودسرانه داروها و آنتی‌بیوتیک‌ها.

7. کنترل وزن

چرا مهم است؟ چاقی می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند فشار خون بالا و دیابت را افزایش دهد که در نهایت به کلیه‌ها آسیب می‌رساند.

چطور رعایت کنیم؟ رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم برای رسیدن به وزن سالم.

8. اجتناب از سیگار کشیدن و مصرف الکل

چرا مهم است؟ سیگار کشیدن و مصرف زیاد الکل می‌تواند باعث آسیب به کلیه‌ها و تشدید بیماری‌های کلیوی شود.

چطور رعایت کنیم؟ ترک سیگار و کاهش مصرف الکل.

9. پایش منظم عملکرد کلیه‌ها

چرا مهم است؟ بسیاری از مشکلات کلیوی در مراحل اولیه بدون علامت هستند، بنابراین مهم است که به طور منظم تحت معاینات پزشکی قرار بگیرید.

چطور انجام دهیم؟ آزمایش‌های دوره‌ای برای بررسی عملکرد کلیه‌ها، به خصوص در افراد با سابقه بیماری‌های مزمن مانند دیابت یا فشار خون بالا.

10. مدیریت استرس

چرا مهم است؟ استرس مزمن می‌تواند تأثیر منفی بر فشار خون، قند خون و سلامت کلیه‌ها داشته باشد.

چطور رعایت کنیم؟ استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، یوگا، و تنفس عمیق برای کاهش استرس.

آیا بیماری کلیوی درمان می‌شود؟

بیماری‌های کلیوی می‌توانند درمان یا مدیریت شوند، اما این بستگی به نوع و مرحله بیماری دارد. در برخی موارد، درمان می‌تواند عملکرد کلیه‌ها را بازگرداند یا از بدتر شدن آن جلوگیری کند، اما در موارد پیشرفته‌تر، درمان‌های خاصی مانند دیالیز یا پیوند کلیه ضروری می‌شود. در ادامه، نحوه درمان انواع مختلف بیماری‌های کلیوی توضیح داده شده است:

1. بیماری‌های کلیوی مزمن (CKD)

درمان: در مراحل اولیه، با کنترل عواملی مانند فشار خون، قند خون، و رژیم غذایی مناسب، می‌توان پیشرفت بیماری را کند کرد. در مراحل پیشرفته‌تر، درمان‌های دارویی برای مدیریت علائم و پیشگیری از آسیب بیشتر به کلیه‌ها مورد نیاز است.

دیالیز یا پیوند کلیه: در صورتی که کلیه‌ها به طور کامل از کار بیفتند، دیالیز یا پیوند کلیه می‌تواند گزینه‌های درمانی باشد.

2. سنگ کلیه

درمان: بسته به اندازه و موقعیت سنگ‌ها، درمان‌ها می‌توانند شامل مصرف داروهای مسکن برای کنترل درد، تغییرات رژیمی برای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های جدید، یا استفاده از لیزر برای شکستن سنگ‌ها باشند.

در موارد حاد، جراحی یا روش‌های دیگر برای برداشتن سنگ‌ها نیاز است.

3. نارسایی حاد کلیه (AKI)

درمان: نارسایی حاد کلیه معمولاً نتیجه یک آسیب یا بیماری خاص است. در این موارد، درمان بستگی به علت بیماری دارد. اگر علت درمان شود، عملکرد کلیه‌ها ممکن است به طور کامل بهبود یابد.

در صورتی که عملکرد کلیه‌ها به سرعت بهبود نیابد، دیالیز برای کمک به تصفیه خون و مدیریت مواد زائد استفاده می‌شود.

4. عفونت‌های کلیه (Pyeonephritis)

درمان: درمان عفونت‌های کلیوی معمولاً شامل آنتی‌بیوتیک‌ها است. در صورت بروز عفونت‌های مزمن یا عفونت‌های شدید، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و مصرف داروهای تزریقی باشد.

عفونت‌های شدید ممکن است نیاز به جراحی برای تخلیه آبسه‌ها یا عفونت‌های عمقی داشته باشند.

5. پیوند کلیه

اگر کلیه‌ها به طور کامل از کار بیفتند و دیالیز نتواند کارایی لازم را داشته باشد، پیوند کلیه بهترین گزینه است. در این روش، یک کلیه سالم از یک اهداکننده به فرد نیازمند پیوند می‌شود.

پیوند کلیه می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد و نیاز به دیالیز را از بین ببرد، اما فرد باید داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف کند تا از رد پیوند جلوگیری شود.

آیا مشکلات کلیوی علائم فوری دارند؟

مشکلات کلیوی معمولاً در مراحل اولیه علائم واضحی ندارند و ممکن است به تدریج پیشرفت کنند. به همین دلیل، بسیاری از افراد تا زمانی که بیماری به مرحله پیشرفته‌تری نرسیده است، متوجه مشکل نمی‌شوند. اما در برخی موارد خاص، مشکلات کلیوی می‌توانند علائم فوری و قابل توجهی داشته باشند. در اینجا انواع علائم و زمان‌های احتمالی بروز آن‌ها آورده شده است:

علائم شایع در مراحل اولیه:

در مراحل اولیه بیماری‌های کلیوی، ممکن است علائم خفیف یا عمومی مانند موارد زیر وجود داشته باشد که معمولاً نادیده گرفته می‌شوند:

خستگی و ضعف عمومی

کم شدن اشتها

تغییر در الگوی ادرار (افزایش یا کاهش میزان ادرار)

ورم خفیف در پاها، صورت یا مچ دست

درد یا فشار در ناحیه کلیه‌ها (پشت یا پهلوها)

علائم فوری در صورت پیشرفت بیماری:

در صورتی که بیماری کلیوی به مرحله‌ای برسد که عملکرد کلیه‌ها به شدت کاهش یابد، علائم جدی‌تری ممکن است بروز کنند:

تورم شدید (در صورت، پاها، مچ دست یا شکم)

افزایش شدید فشار خون

درد شدید در ناحیه کلیه‌ها یا پشت

خون در ادرار یا ادرار کدر

بی‌حالی و حالت تهوع یا استفراغ

درد قفسه سینه یا تنگی نفس (در صورت تجمع مایعات در ریه‌ها)

گیجی یا اختلال در تمرکز

پیوند کلیه چگونه انجام می‌شود؟

پیوند کلیه یک روش جراحی است که در آن یک کلیه سالم از یک اهداکننده به فردی که کلیه‌هایش به شدت آسیب دیده‌اند، پیوند می‌شود. این عمل معمولاً زمانی انجام می‌شود که کلیه‌ها از کار افتاده‌اند و درمان‌هایی مانند دیالیز کارایی لازم را ندارند. در اینجا مراحل انجام پیوند کلیه توضیح داده شده است:

1. یافتن اهداکننده

اهداکننده زنده: در پیوند کلیه از اهداکننده زنده، کلیه معمولاً از فردی که با بیمار ارتباط نزدیکی دارد (مانند والدین، خواهر یا برادر، یا شریک زندگی) گرفته می‌شود.

اهداکننده فوت شده: در این حالت، کلیه از فردی که مغزش مرده است اما قلبش همچنان می‌زند، گرفته می‌شود. این نوع پیوند در صورت عدم وجود اهداکننده زنده انجام می‌شود.

2. آماده‌سازی برای پیوند

آزمایش‌های قبل از جراحی: پیش از انجام پیوند، بیمار و اهداکننده (در صورت زنده بودن) باید از نظر تطابق با یکدیگر آزمایش شوند تا احتمال رد پیوند کاهش یابد. آزمایش‌هایی مانند تطابق گروه خونی، آزمایش آنتی‌بادی‌ها و آزمایش‌های دیگر برای مطمئن شدن از سازگاری انجام می‌شود.

داروهای سرکوب‌کننده ایمنی: پس از جراحی، بیمار باید داروهایی مصرف کند که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند تا از رد پیوند جلوگیری شود.

3. عمل جراحی پیوند کلیه

بیهوشی عمومی: بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد تا در طول عمل دردی احساس نکند.

برداشتن کلیه بیمار: در صورتی که بیمار قبلاً یک کلیه آسیب‌دیده داشته باشد، ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که آن را بردارد.

قرار دادن کلیه پیوندی: کلیه سالم اهداکننده به‌طور معمول در پایین شکم بیمار (در ناحیه خاصی به نام حفره شکمی) قرار می‌گیرد. کلیه جدید به عروق خونی بیمار وصل می‌شود تا خون را تصفیه کند.

بستن جراحی: پس از قرار دادن کلیه، جراح برش‌ها را می‌بندد و عمل تمام می‌شود.

4. دوره نقاهت پس از جراحی

مانیتورینگ: پس از عمل، بیمار در بیمارستان بستری می‌شود تا برای چند روز تحت نظارت باشد. پزشکان وضعیت کلیه پیوندی و عملکرد آن را از طریق آزمایش‌ها و سونوگرافی‌ها پیگیری می‌کنند.

داروهای سرکوب‌کننده ایمنی: بیمار باید برای جلوگیری از رد پیوند، به طور منظم داروهای سرکوب‌کننده ایمنی مصرف کند. این داروها سیستم ایمنی بدن را مهار می‌کنند تا از حمله بدن به کلیه پیوندی جلوگیری کنند.

مدیریت عوارض: ممکن است بیمار پس از جراحی با عوارضی مانند عفونت، خونریزی یا مشکلاتی در عملکرد کلیه روبه‌رو شود. پزشکان به دقت این مسائل را پیگیری می‌کنند.

5. پیگیری‌های طولانی‌مدت

پس از ترخیص از بیمارستان، بیمار باید به صورت منظم برای بررسی عملکرد کلیه پیوندی و تنظیم دوز داروهای سرکوب‌کننده ایمنی به پزشک مراجعه کند.

این پیگیری‌ها معمولاً شامل آزمایش خون و ارزیابی عملکرد کلیه‌ها می‌شود.

مزایای پیوند کلیه

بهبود کیفیت زندگی: پیوند کلیه می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد زیرا به بیمار اجازه می‌دهد که دیگر به دیالیز وابسته نباشد.

طول عمر بیشتر: پیوند کلیه می‌تواند طول عمر بیمار را افزایش دهد، به ویژه اگر کلیه پیوندی به خوبی کار کند.

ریسک‌ها و چالش‌ها

رد پیوند: یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها پس از پیوند، احتمال رد کلیه پیوندی است که با داروهای سرکوب‌کننده ایمنی کنترل می‌شود.

عوارض جانبی داروها: داروهای سرکوب‌کننده ایمنی می‌توانند خطر عفونت‌ها و سایر مشکلات مربوط به سیستم ایمنی بدن را افزایش دهند.

عفونت و مشکلات جراحی: مانند هر عمل جراحی دیگری، پیوند کلیه ممکن است با خطر عفونت، خونریزی و مشکلات دیگر همراه باشد.