نرخ رشد جمعیت ایران از 1415 صفر می شود / فقط 44 درصد تهرانی ها دانش باروری صحیح دارند

باتوجه به این که نرخ باروری زیر حد جایگزینی است، پیشش ‌بینی می ‌شود در سال‌ های 1415 تا 1420 نرخ رشد جمعیت به صفر برسد و پس از آن منفی شود. یکی از مواردی که می تواند بر رشد باروری و جمعیت کشور کمک کند، آگاهی از دانش باروری و استفاده از ظرفیت های علومی مثل مامایی در کشور است. بنا به یک پژوهش فقط 44 درصد از زوجین تهرانی از دانش باروری صحیح اطلاع دارند. دکتر فهیمه رنجبر، توضیحاتی در مورد وضعیت باروری در ایران ارائه می دهد.

جمعیت ایران 1479 به 72 میلیون نزول پیدا می کند

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، بنا به آمار اعلام شده تا  15 سال دیگر نرخ رشد جمعیت ایران به صفر خواهد رسید و تا سال 1479 نیز جمعیت ایران به 72 میلیون نفر نزول پیدا خواهد کرد.

این آمار و ارقام نشانگر به صدا در آمدن زنگ هشدار بحران جمعیت در ایران است. اگرچه از ده ها سال قبل کارشناسان و متخصصان علوم مربوط به حوزه جمعیت احتمال وقوع چنین اتفاقی را پیش بینی کرده بودند، اما هم اکنون نیز می توان با اطلاع رسانی، بررسی و برنامه ریزی دقیق مبتنی بر علوم و استفاده از ظرفیت حوزه هایی چون مامایی و بهداشت باروری در جهت رشد جمعیت کشور و جلوگیری از بحران خطرناک کاهش جمعیت ایران قدم برداشت.

نرخ باروری کمتر از سطح جانشینی و سالخوردگی جمعیت

دکتر فهیمه رنجبر، متخصص بهداشت باروری و استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران در تشریح وضعیت باروری در ایران به خبرنگار اجتماعی رکنا اظهار داشت: نرخ باروری کمتر از سطح جانشینی و سالخوردگی جمعیت، نگرانی هایی را در میان سیاست‌گذاران و محققان در ایران ایجاد کرده است.

تاثیر کرونا و فشارهای اقتصادی بر کاهش نرخ باروری

مطالعات نشان می دهند که بسیاری از عوامل اقتصادی، اجتماعی و فردی در کاهش نرخ باروری در سه دهه اخیر نقش دارند. جدای از فشارهای اقتصادی و پاندمی کرونا که در سال های اخیر تاثیر بسیار شگرفی بر کاهش نرخ باروری در ایران داشته اند، عوامل فردی نظیر افزایش سطح تحصیلات و اشتغال زنان نیز در نرخ باروری تاثیرگذار بوده اند. علاوه بر موارد یاد شده یکی دیگر از عواملی که در سطح فردی می تواند در نرخ باروری تاثیرگذار باشد، دانش و آگاهی افراد در سنین باروری است. پژوهش های اخیر نشان می دهند که دانش باروری یکی از عوامل موثر بر رشد جمعیت است. دانش و معلومات صحیح، پایه تصمیمات آگاهانه زوجین در زمینه باروری است و می تواند میزان ناباروری را کاهش دهد.

فقر جهانی دانش باروری بین زنان و مردان

دانش باروری به درک وجود مشکل در فرایند باروری گفته می شود و شامل آشنایی با عوامل کاهش دهنده شانس باروری و باورهای غلط در مورد باروری می باشد. افزایش دانش باروری در زنان و مردان می تواند سبب خودمراقبتی و عدم تاخیر در مراجعه برای درمان ناباروری شود. تحقیقات اخیر در جهان نشان می دهند که مردان و زنان از دانش و آگاهی کافی در زمینه باروری برخوردار نیستند که ممکن است بر تصمیمات باروری آنها در آینده تأثیر منفی بگذارد.

بی اطلاعی زوجین از خطرات به تعویق انداختن فرزندآوری و بارداری در سنین بالا

دکترفهیمه رنجبر  در مورد آسیب های ناشی از به تعویق انداختن فرزندآوری گفت: مشخص شده است که گاهی زوجین بدون موانع مهم اجتماعی و اقتصادی باروری خود را به تعویق می اندازند که می تواند ناباروری را در پی داشته باشد. به عنوان مثال برخی از افراد تأثیر سن بر توانایی باروری را دست کم می گیرند و میزان موفقیت درمان های ناباروری را بیشتر از میزان واقعی تصور می کنند. میزان موفقیت درمان های جدید ناباروری مثل لقاح خارج رحمی در هر سیکل درمان فقط 30 تا 40 درصد است و این درمان ها بسیار گران و پرهزینه هستند. همچنین میزان موفقیت این درمان ها ارتباط زیادی با سن خانم دارد. زوجین جوان معمولا از پیامدهای به تعویق انداختن فرزندآوری و خطرات بارداری در سنین بالا و اثرات آن بر سلامت مادر و کودک بی اطلاع هستند. دانش افراد در مورد عوامل خطر ناباروری نظیر سن، سیگار، الکل، چاقی و بیماری های مقاربتی محدود است. همچنین بسیاری از زنان و مردان با روش های حفظ باروری نظیر انجماد اسپرم و تخمک آشنایی ندارند.

عوامل موثر در تاخیر فرزندآوری

دکترفهیمه رنجبر در بیان دلایل عمده تاخیر در فرزندآوری خانواده ها افزود: تأخیر در فرزندآوری در دهه های اخیر یک پدیده اجتماعی هم در کشورهای توسعه یافته و هم در حال توسعه است. تأخیر در باروری به ندرت یک انتخاب آگاهانه است و معمولا به دلیل معلومات کم باروری رخ می دهد. در واقع پژوهش ها نشان می دهند که بسیاری از زنان نابارور از تأخیر در فرزندآوری ابراز تاسف می کنند. مطالعات نشان می دهند که بسیاری از عوامل اجتماعی، اقتصادی و فردی در تأخیر فرزندآوری نقش دارند. به عنوان مثال امروزه بسیاری از زنان به دلایل مختلفی از جمله تحصیل، اشتغال یا نیافتن همسر مناسب، ازدواج و فرزندآوری را به تأخیر می اندازند. فشارهای اجتماعی، آموزشی، عاطفی و مالی زنان را وادار می کند تا تشکیل خانواده را تا اواخر دهه سی به تأخیر بیندازند که در این زمان شانس باروری کم می شود. در واقع، گذر ساده زمان شانس مادر شدن را از بسیاری از زنان می گیرد. با افزایش سن، ذخیره تخمدان و کیفیت و کمیت تخمک کاهش می یابد و ناباروری مرتبط با سن را به دنبال دارد. شانس باروری یک زن در هر سیکل قاعدگی در سی سالگی 20 درصد و در 40 سالگی فقط حدود 5 درصد است. همچنین احتمال سقط جنین با افزایش سن زنان به طور چشمگیری افزایش پیدا می کند.

لزوم استفاده از ظرفیت های مامایی در کشور

استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران به لزوم استفاده از ظرفیت های مامایی در کشور تاکید کرد و گفت: بهره‌گیری از ظرفیت های موجود نیروی کار مامایی شاغل در مراکز بهداشت دولتی و مراکز مشاوره مامایی خصوصی می تواند افزایش دانش باروری زوجین را به همراه داشته باشد. هر زوج فارغ از اینکه قصد باروری دارند یا خیر، در بدو ازدواج باید یک برنامه اختصاصی باروری داشته باشند. این برنامه حداقل سالی یکبار نیاز به بروزرسانی دارد. در این برنامه زوجین در مورد قصد باروری، تعداد فرزندان مورد تمایل، زمان مناسب بچه‌دار شدن، زمان به دنیا آوردن اولین و آخرین فرزند و فاصله سنی مناسب بین فرزندان خود با ماما یا پزشک خود مشورت کرده و بر اساس شرایط خود یک تصمیم منطقی می گیرند. این برنامه به زوجین کمک می کند تا دانش باروری خود را افزایش داده و با عوامل خطر ناباروری آشنا شوند و در مورد باروری خود آزادانه، آگاهانه و مسئولانه تصمیم بگیرند. داشتن برنامه باروری، میزان بروز ناباروری مرتبط با سن را به حداقل می رساند. طرح جوانی جمعیت که اخیرا در مجلس مطرح شده است می تواند برای حمایت از فرزندآوری، برنامه پیشگیری از ناباروری را نیز به صورت بلند مدت و با استفاده از پتانسیل بالای حدود 40 هزار فارغ التحصیل کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای مامایی و سلامت باروری در کشور برنامه ریزی نماید. در موضوع حمایت از فرزندآوری، در کنار تلاش برای افزایش توان اقتصادی زوجین و افزایش کیفیت زندگی، دسترسی آسان زوجین به خدمات مشاوره مامایی با کیفیت نیز باید مد نظر قرار گیرد.  

تنها 44 درصد از زوجین تهرانی، دارای معلومات باوری صحیح هستند

متخصص بهداشت باروری به پژوهش های صورت گرفته در زمینه باوری در ایران اشاره کرد و گفت: با توجه به نرخ بالای ناباروری اولیه در ایران که نزدیک به 20 درصد گزارش شده است و تعداد رو به افزایش زنانی که با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی تصمیم به تعویق فرزندآوری در ایران می گیرند، نیاز جدی به مداخله در زمینه پیشگیری از ناباروری وجود دارد. در زمینه پیشگیری از ناباروری و افزایش دانش باروری پژوهش های اندکی در ایران انجام شده است. نتایج یک پژوهش در شهر تهران نشان داده است که تنها 44 درصد از زوجین، دارای معلومات باروری صحیح بوده اند.

تدوین طرح پژوهشی افزایش دانش باروری زوجین

فهیمه رنجبر در مورد طرح پژوهشی که سال گذشته در راستای توانمندسازی و مهارت افزایی زوجین صورت گرفت، افزود: امروزه با گسترش بهره گیری از فضای مجازی در ابعاد گوناگون زندگی انسان ها، ارائه آموزش های مجازی با استفاده از محتوای چند رسانه ای منطبق با فرهنگ و ارزش های اسلامی-ایرانی، می تواند نقش بسزایی در توانمند سازی و مهارت افزایی زوجین ایرانی و پیشگیری از ناباروری داشته باشد. در این راستا در سال گذشته طرحی پژوهشی در زمینه افزایش دانش باروری زوجین جوان توسط اینجانب دکتر فهیمه رنجبر، استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران و خانم دکتر فریده خلج آبادی فراهانی، دانشیار مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور موفق به کسب گرنت محقق جوان در موسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی ایران (نیماد) شد. این پژوهش که هم اکنون در حال اجرا می باشد، بررسی می کند که آیا افزایش دانش باروری زوجین جوان و توانمند سازی آنها می تواند نگرش آنها نسبت به فرزندآوری، قصد باروری و میزان بارداری برنامه ریزی شده را افزایش دهد یا خیر. در این پژوهش بیش از 1200 زوج جوان از پنج شهر بزرگ ایران (تهران، مشهد، تبریز، شیراز و اهواز) شرکت دارند. امید است که یافته های این پژوهش نیز بتواند به سیاست گذاری صحیح دولت و وزارت بهداشت در زمینه حمایت از فرزندآوری در زوج های جوان کمک کند.