مشارکت در انتخابات 1400 چگونه حداکثری می شود؟

انتخابات 1400 / حضور مردم در پای صندوق های رای را می توان به عنوان یکی از مولفه های قدرت در نظام های سیاسی عنوان کرد زیرا فی نفسه می تواند به ارتقای جایگاه کشور در نظام بین الملل بینجامد کما این که کاهش مشارکت مردم در انتخابات نیز زمینه مناسبی برای توانمندی اردوگاه دشمن، تشدید فشارها و به نتیجه رسیدن تهدیدات است.

به گزارش رکنا و به نقل از روزنامه جام جم؛ انتخابات همیشه یکی از عرصه های نشان دادن اراده مردم در تحقق مطالبات شان است. مشارکت سیاسی شکل گرفته در این راستا به عنوان یکی از مهم ترین سرمایه های اجتماعی جامعه به شمار می آید. با این وصف و با توجه به فضای سیاسی موجود، این دغدغه وجود دارد که فضای رقابتی و مشارکتی جامعه ایرانی در انتخابات 1400 شور و هیجان گذشته را نداشته باشد.

تردیدی نیست که حضور مردم پای صندوق های رای از یک سو به عنوان یک امتیاز برای نظام مردم‌سالار به حساب می آید و از سویی نشان می دهد که افراد جامعه نسبت به تعیین سرنوشت سیاسی خود حساسند و می خواهند در نحوه اداره کشور سهیم باشند. بررسی آمارهای انتخاباتی اعم از پارلمانی و ریاست جمهوری در عرصه بین المللی حاکی از این است که مشارکت عمومی در ایران از معدل و رده خوبی به نسبت بسیاری از کشورهای منطقه و غربی برخوردار است. در طول چهار دهه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران بارها انتخابات در ادوار مختلف و با محوریت مجلس، ریاست جمهوری، شوراهای شهر و روستا و خبرگان را تجربه کرده است. در همه این ادوار مشارکت مردم عمدتا بالای ۵۰ و فرد یا افراد برگزیده حائز اکثریت آرا بود.

ایرانیان در ادوار مختلف انتخابات ریاست جمهوری با حضور خود پای صندوق های رای در دوره اول ۶۹/۸۶ درصد، دوره دوم ۶۴/۲۴ درصد ، دوره سوم ۷۴/۲۶ درصد، دوره چهارم ۵۴/۷۸ درصد، دوره پنجم ۵۴/۵۹ درصد، دوره ششم ۵۰/۶۶ درصد، دوره هفتم ۷۹/۹۲ درصد، دوره هشتم ۶۷/۷۷ درصد، دوره نهم ۶۲/۶۶درصد، دوره دهم ۸۵ درصد، دوره یازدهم ۷۲/۷ درصد و دوره دوازدهم ۷۳/ ۰۷ درصد مشارکت خود را به ثبت رساندند.

حضور حداقل ۵۰/۶۶ درصدی و حداکثر ۸۵ درصدی در انتخابات ریاست جمهوری بیانگر مشارکت بالای ۵۰ درصدی مردم ایران در انتخابات است.

اما شواهد و قرائن و آمارهای برخی نظرسنجی ها حاکی از آن است که احتمال مشارکت مردم در انتخابات ریاست جمهوری 1400 مثل گذشته نیست و شاید شاهد مشارکت پایین تر از تراز موردنظر جمهوری اسلامی باشیم. اگرچه نظرسنجی ها به مثابه ابزاری برای ارائه تحلیل براساس حدس و گمان براساس داده های آماری است اما به هر صورت، با توجه به نتیجه مشترکی که این نظرسنجی ها مبتنی بر احتمال کم رونقی فضای انتخاباتی به آن رسیده اند این ضرورت را ایجاب می کند که همه ارکان حاکمیت و جامعه برای ایجاد فضای پرنشاط و شور و هیجان انتخاباتی تلاش کنند.

رصد اخبار انتخاباتی بیانگر این موضوع است که مردم چنان که باید و شاید هنوز در فضای انتخاباتی قرار نگرفتند و از سوی دیگر تجربه مشارکت زیر ۵۰ درصد انتخابات ۱۴۰۰ باعث بروز این نگرانی است که شاید این بار هم مثل انتخابات مجلس یازدهم مردم مثل ادوار پیشین حضور گسترده تری پای صندوق های رای نداشته باشند.

مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) در ادامه روند نظرسنجی های انتخاباتی که به منظور سنجش نگرش مردم ایران درباره انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ انجام شد، در فروردین ماه سال جاری یک نظرسنجی در مقیاس ملی انجام داده و در آن از شهروندان پرسیده است «برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری چه تصمیمی گرفته اید؟» که نتایج آن بدین ترتیب است: ۳/۴۳درصد از پاسخگویان گفته اند که در انتخابات ریاست جمهوری شرکت خواهند کرد، ۴/۷درصد به احتمال زیاد شرکت خواهند کرد، ۲۰/۸درصد هنوز تصمیم نگرفته اند، ۵/ ۸ درصد احتمال کمی دارد شرکت کنند و ۲۵/۳ درصد به هیچ وجه شرکت نخواهند کرد.

در نظرسنجی دیگری که هفته اول اردیبهشت ماه توسط مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما انجام شده است ۳۲ درصد از مردم برای حضور در صندوق های رای اعلام آمادگی کرده اند.

تمام این نظرسنجی ها در یک موضوع واحد با یکدیگر مشترک هستند و آن نارضایتی از وضعیت معیشتی و اقتصادی است و مهم ترین فاکتور برای عدم شرکت در انتخابات است. کم رونقی فعلی فضای انتخاباتی البته دلایل و عواملی دارد که می توان به آن در بالا اشاره کرد.

پشت پرده های چالش مشارکت

مراجعه به برخی از نظرسنجی های رسمی هم حاکی از آن است آنچنان که باید و شاید هنوز مردم حال و هوای جدی برای مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری را پیدا نکردند. طبعا افت مشارکت دلایل متعددی دارد و به نظر می رسد که اگر به این دلایل و عوامل توجه نشود ممکن است شاهد حضور کمرنگ مردم در انتخابات باشیم.

امید کمرنگ شد

پاسخگو نبودن مسوولان به ویژه مدیران اجرایی دولت یازدهم، یکی از دلایل مهم برای سردی انتخابات است. واقعیت آن است که عملکرد دولت روحانی در دوره های ۱۱و۱۲ و نابسامانی اقتصادی، اوضاع آشفته بازار ارز و افزایش قیمت کالاهای تولیدی و مصرفی، بالا رفتن قیمت مسکن، افزایش فاصله طبقاتی و گره زدن حل مشکلات کشور به برجام بی فرجام نارضایتی های زیادی را میان طبقات مختلف اجتماعی در پی داشته و حتی باعث تنزل محبوبیت دولت به ویژه در دو سال آخر فعالیتش شده است و حتی در برخی نظرسنجی ها این تنزل به زیر۱۰ درصد رسیده است.

از سویی دیگر، بد اجرا کردن برخی مصوبات به ویژه در حوزه افزایش نرخ بنزین هم که با وقایع فتنه برانگیز آبان گره خورده، باعث شکاف بیشتر میان مردم و مسوولان اجرایی شده است. این در حالی بود که رئیس جمهوری و معاون اول او وعده داده بودند بعد از روی کارآمدن دولت دوازدهم زمینه برای گشایش های اقتصادی فراهم است. در صورتی که چنین اتفاقی نیفتاد و دولتمردان بیش از آن که به بالابردن توان کشور در برابر تحریم ها به واسطه تکیه بر پتانسیل داخلی توجه داشته باشند عمده نگاه خود را معطوف به حل مساله برجام کردند.

انتخابات تاثیر ندارد؟

در ادوار مختلف انتخابات نامزدها با طرح شعارها و برنامه هایی موفق به جلب آرای مردم می شدند. طبعا بسیاری از رای دهندگان به امید تغییر و تحول مثبت در عرصه عمومی و سطح زندگی به نامزد مورد قبول خود رای می دهند و انتظار این را دارند که وقتی فرد مورد نظر به واسطه جلب آرای عمومی روی کار آمد نسیم تغییر وزیدن بگیرد و به صورت تدریجی آثار و تبعات سوء مدیریت گذشته از بین برود. اما تجربه ادوار گذشته نشان می دهد عمده دولت هایی که بر سرکار آمدند کم کم از شعارهای انتخاباتی خود فاصله گرفتند.

از این رو، جامعه رای دهندگانی که با امید فراوان و به امید تغییر و تحول به نامزدهای مورد نظر خود رای دادند به تدریج این گمان را می برند که حضور آنها تاثیری در شرایط جاری کشور نداشته است و اگر قرار است نحوه اداره مدیریت اجرایی کشور بر روال سابق بچرخد و کاستی ها برطرف نشود و چرخ اقتصادی کشور نچرخد و شرایط زندگی مردم بهبود پیدا نکند دیگر با چه امیدی در انتخابات بعدی مشارکت پیدا کنند.

همه گیری کرونا

شاهد بودیم که در جریان برگزاری انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی شایعه ورود ویروس منحوس کرونا به کشور تا حدود زیادی توانست باعث کاهش سطح مشارکت شود. به همین دلیل می توان گفت این اولین بار است که به طور رسمی انتخابات در شرایط کرونایی برگزار می شود. تجربه گذشته نشان می دهد که به واسطه برخی تصمیمات غیر کارشناسانه، جامعه ایرانی با پیک های متعدد شیوع این بیماری مواجه شد و به همین واسطه تعداد زیادی از هموطنان را بابت ابتلا به کرونا از دست دادیم. در چنین شرایطی این نگرانی وجود دارد که در روز برگزاری انتخابات، تدابیر لازم برای حفظ سلامت مردم اتخاذ نشود. تا این نگرانی رفع نشود نمی توان انتظار داشت که حضور مردم پای صندوق های رای بی دغدغه باشد و حتی می توان احتمال داد که جامعه رای دهندگان به دلیل نگرانی از سرایت کرونا از رای دادن خودداری کنند.

راهکارهایی برای بالا بردن مشارکت

آرامش در کرونا

ترس از ویروس کرونا تنها محدود به ایران نیست بلکه در بسیاری از کشورهای دنیا هم دولت ها و ملت با این مساله درگیر شدند و در عین حال هر کدام از کشورها برای حفظ سلامت مردم تدابیری اندیشیده اند. در برخی از کشورها همانند کره جنوبی انتخابات به تعویق افتاد. در برخی از کشورهای دیگر هم راهکاری جدید در نظر گرفته شد مثل رای گیری الکترونیک، پستی و غیابی که در برخی از ایالت های آمریکا از آن استفاده شد. در میانمار، کمیسیون انتخابات اقدام به تشدید قوانین در حوزه حفظ فاصله اجتماعی در مراکز رای دهی کرد و همچنین مراکز رای دهی را از ۴۰ هزار به ۵۰ هزار مرکز افزایش داد.

استفاده از لباس مخصوص برای کارکنان شعب اخذ رای از دیگر راهکارها برای جلوگیری از شیوع بیشتر ویروس کرونا بود. در نیوزیلند انتخابات چهار هفته به تعویق افتاد. تجربه ای که در انتخابات پارلمانی و شوراهای محلی استرالیا، انتخابات پارلمانی گینه و انتخابات میاندوره ای جزایر سلیمان در قاره اقیانوسیه تکرار شد. در ایران هم برخی مسوولان با اشاره به ضرورت حفظ جان مردم به برخی از راهکارها اشاره کردند. پیش از این در برخی از محافل سخن از تعویق انتخابات بود که با توجه به منع قانونی، امکان پرداختن به آن وجود نداشت اما درعین حال از طرح هایی مثل افزایش ساعات رای گیری، فراهم آمدن امکان انتخابات الکترونیک، افزایش شعب و صندوق های رای گیری، امکان رای گیری در فضای باز و... هم سخن به میان آمد.

در نظر گرفتن این تدابیر متنوع برای کاهش احتمال سرایت کرونا می تواند زمینه را برای کاستن از نگرانی های مردم فراهم کند. با این حال باید در نظر گرفت که برای رسیدن به این اطمینان صرف ارائه راهکار در روز انتخابات شاید چندان موثر نباشد و توجه و اهتمام مردم و دست اندرکاران برگزاری انتخابات نیازمند رسیدن به آمادگی لازم در روزهای قبل از برگزاری انتخابات است. در بند ۱۲ سیاست های کلی انتخابات موضوع بهره گیری از فناوری های نوین در جهت حداکثرسازی شفافیت، سرعت و سلامت در اخذ و شمارش آرا و اعلام نتایج ابلاغ شده است. در عین حال با توجه به اطلاع رسانی ناکافی درباره این مقوله برخی گمان می کنند که موضع الکترونیکی شدن انتخابات صرفا محدود به اخذ رای خارج از حوزه های انتخاباتی است.

این در حالی است که انتخابات الکترونیکی می تواند فرآیندهای مختلفی را در برگیرد. اساسا رسیدن به مرحله آمادگی، محتاج پیش نیازهای جدی است. صرف نظر از این که باید بسترهای فنی آن را در نظر گرفت برطرف کردن دغدغه ها برای حفاظت از آرای مردم هم یکی از موضوعات مهم است. گذشته از این رسیدن به چنین مرحله ای نیازمند فرهنگ سازی و آموزش است و باید توجه کرد که فرآیند آموزش ساز و کار جدید پروسه ای زمانبر است.

رقابتی شدن و تنوع نامزدها

در بخش های حاکمیتی به طور مشخص وزارت کشور و شورای نگهبان به عنوان دست اندرکاران اصلی انتخابات به شمار می روند. وزارت کشور به عنوان دستگاه اجتماعی امکان ثبت نام نامزدها و همچنین مراحل برگزاری انتخابات را فراهم می کند و شورای نگهبان هم برابر با قانون اساسی وظیفه و تکلیف بررسی صلاحیت نامزدها و همچنین نظارت بر حسن اجرای برگزاری انتخابات و بررسی شکایات نامزدها و اعلام صحت انتخابات را به عهده دارد.

در چنین فرآیندی با توجه به این که بخش مربوط به بررسی صلاحیت نامزدها به عنوان یکی از مهم ترین مراحل انتخاباتی به عهده شورای نگهبان است به نظر می رسد که این نهاد قانونی می تواند با فراهم کردن امکان حضور بیشتر نامزدها شرایط را برای حضور همه سلایق و نظرات سیاسی در آوردگاه انتخاباتی فراهم آورد. طرح این مساله البته به معنای نادیده گرفتن قانون اساسی و چشم پوشی شورای نگهبان از وظایف و مسوولیت ها نیست. در این زمینه به عنوان نمونه می توان به انتخابات نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در سال ۸۴ اشاره کرد.

تنوع و تعدد کاندیداهای ریاست جمهوری، این ذهنیت را در بین اقشار مختلف جامعه ایجاد خواهد که همه سلایق سیاسی، گروهی و جناحی و تشکیلاتی با همه ایده ها و طرح هایی که دارند، امکان رقابت را در فضای انتخاباتی پیدا خواهند کرد و جامعه رای دهندگان هم می توانند با درک این موضوع که نامزدهایی با تنوع سلایق سیاسی، امکان شعارها و برنامه احتمالی را برای ارائه به مخاطبان خواهند داشت و مردم با فراهم شدن این امکان در جریان حرف های نامزدها قرار گیرند و به داوطلب موردنظر خود رای دهند.

دعوت جریان های سیاسی

گروه های سیاسی نقش بسیار مهمی در بالابردن مشارکت سیاسی در ایام انتخابات دارند و فعالیت پویای آنها یکی از نشانه های مردمسالاری دینی در نظام جمهوری اسلامی است.

طبعا نوع نگاه متفاوت هر کدام این گروه ها به حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی فضا را برای تضارب آرا و نقد برنامه ها فراهم می آورد . طبیعی است که فضای سیاسی عرصه رقابت است و هر کدام از گروه ها با ارائه دیدگاه های خود تلاش می کنند با جلب مخاطب طرح ها و برنامه های خود را اجرایی کنند.

رویکردهای انتخاباتی دو جریان اصلی اصولگرا و اصلاح طلب طی سال های اخیر متفاوت بود. اصولگرایان این سال ها همواره بر حضور در انتخابات تاکید داشتند و بر همین اساس تلاش می کردند که مردم را نسبت به رای دادن به نامزد یا نامزدهای موردنظرشان تشویق کنند.

نوع رفتار اصلاح طلبان اما فراز و نشیب داشت. گوناگونی ذائقه های سیاسی در میان این طیف باعث شده به طور معمول هر کدام از گروه های منتسب به این جریان رفتار مختلفی از خود نشان دهد.

از این رو شاهد رویکردهای متفاوتی مثل سکوت، تحریم و واکنش فعالانه بودیم و حتی در برخی مواقع براساس تصمیمات حزبی و تشکیلاتی سیاست تشویق و ترغیب هواداران نسبت به رای دادن به نامزدهای غیر همسو نیز از سوی زعمای این جریان دنبال می شد.

رای دادن به فهرست نامزدهای انتخابات دوره پنجم خبرگان و همچنین اتئلاف با اعتدالیون برای رای دادن به روحانی در انتخابات دوره های یازدهم و دوازدهم ریاست جمهوری نمونه هایی از این رفتار انتخاباتی است.

در این دوره از انتخابات تکاپوهای سیاسی گروه ها البته دستخوش تغییر و تحولاتی شد و ما کمتر شاهد شور و هیجان انتخاباتی بودیم. در روزهای اخیر هم گرچه تحرکاتی از سوی گروه ها در عرصه رسانه ای دیده شد اما این تقلاها عمدتا معطوف به ارزیابی پیرامون نامزدهای موجود و امکان و امتناع ائتلاف و حضور یا عدم حضور نامزدهای پوششی بود تا درگیر شدن در بحث جدی تشویق و ترغیت مردم به مشارکت گسترده در انتخابات.

گروه های سیاسی در روزهای باقیمانده به رای گیری باید تلاش بیشتری کنند تا بدنه اجتماعی خود را نسبت به حضور حداکثری در انتخابات۱۴۰۰ ترغیب و تشویق کنند.

روی اعصاب مردم نروید!

در مدت کوتاه تا برگزاری انتخابات، مدیران اجرایی می توانند با در نظر گرفتن تدابیری فضای موجود اجتماعی را به سمت آرامش هدایت کنند تا مردم با دغدغه کمتری در انتخابات حاضر شوند. نکته اول این که در شرایط کنونی یکی از دغدغه های مردم، امکان شیوع مجدد کرونا در ایام انتخابات به خصوص روز رای گیری است. در چنین شرایطی دست اندرکاران اجرایی انتخابات می توانند برای روز رای گیری تدارک مناسبی را در نظر بگیرند تا مردم با نگرانی کمتری در انتخابات حضور پیدا کنند.

نکته دوم این که فارغ از افزایش بحث های انتخاباتی در فضای مجازی، در محیط های اجتماعی و شهری تبلیغات انتخاباتی بسیار کمرنگ است. در چنین شرایطی انتظار این است که کنار همه آثار و علائم تبلیغات تجاری که در سطح شهرهای مختلف شاهد آن هستیم، دست اندرکاران اجرایی به ویژه شهرداری نسبت به تبلیغ و ترویج مشارکت مردم در انتخابات به واسطه انتشار بنر، تراکت، پوستر، دیواره نگاره و... اقدام کنند و به عبارت دیگر فضای شهری بیش از گذشته درگیری مباحث انتخاباتی شود.

نکته سوم این که توجه داشته باشیم مردم نسبت به برخی نارسایی ها و ناکامی های اقتصادی دولت ناراضی هستند و طبعا در چنین شرایطی قوه مجریه باید شرایط را برای آرام کردن مردم مهیا کند. نتیجه اتخاذ برخی از تصمیمات که موجب نابسامانی بیشتر قیمت ها و گرانی کالاهای اساسی و مایحتاج زندگی می شود چیزی جز عصبانی کردن مردم نیست و این مساله در شرایط حاضر شاید باعث تشدید دلزدگی جامعه نسبت به مشارکت در عرصه انتخابات شود. از سوی دیگر برخی اقدام مثل قطعی بدون برنامه و بدون اطلاع آب و برق در سراسر کشور نارضایتی بسیاری را در پی داشت و این نوع تصمیمات به نظر می رسد نتیجه مثبتی روی جامعه رای دهنده نداشته باشد و باید برای آن تدبیر تازه ای کرد. طبعا اطلاع رسانی به موقع درباره علت این نقایص و همچنین ارائه جداول خاموشی برق و قطعی آب می تواند تا حدودی باعث کاهش نارضایتی عمومی در این زمینه شود.

نکته چهارم هم این که مردم از اختلاف در عرصه حکومت خسته شده اند و تشدید دعواهای سیاسی زمینه دلزدگی جامعه را فراهم خواهد آورد. تردیدی نیست که وجود اختلاف در برخی از مواقع باعث رشد سیاسی می شود و حتی زمینه را برای شناخت نقاط ضعف و افزایش هم افزایی در میان مسوولان حکومتی را فراهم می آورد. اما بروز این اختلاف در شرایطی که به شکل دعواهای سیاسی نمود پیدا می کند نتیجه ای جز نارضایتی عمومی در پی نخواهد داشت. از این رو به نظر می رسد با توجه به شرایط حساس کنونی علنی کردن برخی از اختلافات میان قوای سه گانه و حتی مجادلاتی که در میان مدیران دولتی بروز پیدا می کند به مصلحت نیست و بهتر است این اختلافات در فضای دوستانه و همراه با همدلی و مبتنی بر رعایت قانون حل و فصل شود.

نامزدها

رفتار سیاسی برخی نامزدهای انتخاباتی طی روزهای اخیر نشان می دهد که برای رای آوردن همه اهتمام خود را روی رویارویی های مناظره ای خود با سایر رقبا گذاشته اند و از همین الان هماوردطلبی می کنند. این که در فضای رقابتی نامزدها تلاش کنند در عرصه عمومی و رسانه ای، خود را نسبت به بقیه نامزدها شایسته تر برای کسب ریاست قوه مجریه نشان دهند البته کاری معمول است اما باید دقت داشت که در این مسیر نامزدها تا چه اندازه بر اخلاق انتخاباتی تاکید دارند. تاکنون تلاش عمده نامزدهای انتخابات نقد وضع موجود بوده و در قامت یک ناقد جدی ظاهر شدند. بررسی اخبار انتخاباتی نشان می دهد که به اتفاق همه داوطلبان انتخابات عمدتا بر ارائه شعار و انتقاد به رقبا تکیه کردند و هیچ کدام برنامه مشخصی را برای نحوه اداره کشور در صورت به دست گرفتن سکان قوه مجریه ارائه نکرده اند.

سخنانی که به عنوان حرف های انتخاباتی از داوطلبان ریاست جمهوری ۱۴۰۰ تاکنون شنیده ایم حاکی از آن است که لااقل تا اینجای ماجرا، آنها نه حرف جدیدی دارند و نه برنامه. واقع قضیه آن است که جامعه از حرف های تکراری خسته شده و دیگر مثل گذشته حتی نمی تواند و نمی خواهد نسبت به شعارهای هیجانی و حتی فراتر از اختیارات قانونی رئیس جمهور هم واکنش نشان دهد. در چنین شرایطی طبعا سوال اصلی مردم این است که بالاخره چه زمانی قرار است دولت مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم را حل کند؟ سوال بجایی که البته حداقل تاکنون پاسخی مناسب به آن داده نشده و مردم هم در حال حاضر چندان امیدی به نامزدهای انتخاباتی برای حل مشکلات معیشتی و اقتصادی ندارند. بنابراین به نظر می رسد نامزدهای انتخاباتی در روزهای باقیمانده به برگزاری انتخابات از فرصت ها به نحو شایسته استفاده کنند و برنامه های عملیاتی و ملموسی که قابلیت اجرایی شدن دارد، ارائه دهند. آخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.