خـال شناسی و همه جزئیات

به گزارش رکنا ، خال‌ها ضایعات پوستی مسطح یا برجسته پوست هستند که ناشی از به هم خوردن ترکیب طبیعی بافت‌های پوست ناشی از افزایش یا عملکرد غیر طبیعی سلولهای رنگدانه‌ساز پوست هستند. در حقیقت خال یک تنوپلاسم خوش خیم سلولهای رنگدانه ساز است. خال‌های مادرزادی در موقع تولید ممکن است بسیار کمرنگ باشند و به همین دلیل ممکن است مورد توجه واقع نشوند. خال‌ها ضایعه‌هایی خوش‌خیم هستند و نیاز به اقدام درمانی ندارند.

انواع خال‌ها

به طور کلی خال‌ها به دو گروه بزرگ تقسیم می‌‌شوند:

الف- خال‌های اکتسابی:

اکثریت خال‌ها اکتسابی هستند و به طور طبیعی حدود 80 درصد مردم دارای یک یا چند خال ملانوسیتی می‌‌باشند. این خال‌ها بیشتر در دوران کودکی و بلوغ ایجاد می‌‌شوند و پس از سن 35 سالگی پیدایش خال جدید کمتر دیده می‌‌شود. یک فرد سفید پوست به طور طبیعی در سنین متوسط عمر دارای حدود 20 تا 40 عدد خال است که کاملا طبیعی است.

خال‌ها معمولا ابتدا ضایعات قهوه ای رنگ مسطح و صاف شبیه کک مک است (خال جانکشنال) و با گذشت زمان بزرگتر، کم رنگ تر و برجسته می‌‌شود (خال مرکب یا خال داخل درمی). همچنین ممکن است در سطح بعضی خال‌ها موهایی رشد کند. البته بعضی خال‌ها ممکن است به همان شکل اولیه باقی بماند و تغییری نکند. بعضی خال‌ها در سنین جوانی، هنگام حاملگی، در دوران بلوغ یا در اثر تزریق ACTH تیره تر و بزرگتر می‌‌شود و برخی اوقات خال‌های جدید ممکن است بروز کند.

ب- خال‌های مادر زادی:

حدود یک درصد نوزادان، در هنگام تولد دچار این نوع خال هستند. این نوع خال‌ها می‌‌توانند در اندازه‌های کوچک، متوسط و بزرگ باشند. خال‌های بزرگ، قطری بالاتر از 20 سانتیمتر دارند و ممکن است گاهی به اندزه ای بزرگ باشند که قسمتی یا تمامی تنه یا اندام را در بر گیرند. این نوع خال‌ها در قسمت تحتانی پشت و در ناحیه ران‌ها دیده می‌‌شوند و 4 تا 6 درصد خطر ایجاد سرطان بدخیم پوست یعنی ملانوم در آنها وجود دارد. خال‌های مادرزادی در موقع تولد ممکن است بسیار کمرنگ باشند و به همین دلیل ممکن است مورد توجه واقع نشوند. خال‌های ملانوسیتی مادر زادی کوچک و متوسط معمولا سرعت رشد کمتری نسبت به سرعت رشد شیرخواران دارند، بنابراین با گذشت زمان کوچک می‌‌شوند. در موقع بلوغ این خال‌ها تیره‌تر شده و موهای خشن روی آنها رشد می‌‌کند.

خال‌ هاله‌دار

این نوع خال حاشیه‌ای از پوست سفید به پهنای 5/2 میلیمتر در اطراف دارد و بیشتر در حوالی بلوغ دیده می‌‌شود. شایع ترین محل این نوع خال در پشت می‌‌باشد. واکنش‌های ایمنولوژیک می‌‌توانند باعث بی‌رنگ شدن اطراف خال و حتی باعث کنترل و از بین بردن خال گردند. اگر چه این نوع خال در افراد جوان نیازی به پیگیری ندارد ولی در افراد مسن تر بایستی ملانوم بدخیم را در نظر گرفت و در صورت هر گونه شک اقدام به نمونه برداری نمود.

خال دیسپلاستیک

این خال‌های غیر عادی و بدشکل در 2 تا 5 درصد جوانان و بالغین دیده می‌‌شوند، قطری بیش از 5 میلیمتر دارند و دارای حاشیه ای نامنظم هستند و درجاتی از التهاب و تغییر رنگ در آنها دیده می‌‌شود. اهمیت این خال‌ها از لحاظ استعداد بیشتر آنها برای تبدیل به ملانوم بدخیم است و به مجرد هر گونه تغییری باید این خال‌ها را برداشت. سایر ضایعات رنگی پوست که در تشخیص افتراقی خال مورد توجه هستند: کک مک شبیه خال اکتسابی جانکشنال است ولی برخلاف خال به ندرت اندازه آنها بیشتر از چند میلی‌متر می‌‌شود و بعضی مواقع ممکن است به هم متصل شوند. این ضایعات در اثر تماس با نور خورشید تیره‌تر شده و ممکن است در زمستان‌ها پاک شوند و برخلاف خال که تمام نقاط بدن ممکن است باشد، کک مک فقط در نواحی روباز بدن که در معرض آفتاب هستند مانند صورت و گردن دیده می‌‌شوند. گاهی ضایعاتی به صورت لکه‌های قهوه‌ای روی مچ دستها، پشت دست‌ها، ساعد و صورت ظاهر می‌‌شوند که به آنها لکه‌های آفتابی یا لکه‌های سنی می‌‌گویند. همچنین ضایعات برجسته زگیلی شکل روی صورت یا تنه ممکن است دیده شود که اینها خال نیستند و توسط متخصص پوست تشخیص داده می‌‌شوند.

خال آبی

برجستگی آبی رنگ با سطح صاف و اندکی برجسته با قطر کمتر از یک سانتیمتر است که شایع‌ترین محل آن در اندام‌ها یا کفل و صورت است. یک نوع آن احتمال بدخیمی دارد. در صورتی‌که از نظر زیبایی مسئله ساز باشد می‌‌توان آن را به وسیله جراحی خارج کرد. این خال‌ها باید به صورت عمقی و تا لایه چربی زیر جلدی برداشته شوند تا عود نکنند.

ملانوم بدخیم

این سرطان بدخیم ترین سرطان پوست است. اگرچه ملانوم بدخیم فقط 5 درصد سرطانهای پوستی را تشکیل می‌دهد، اما شایعترین علت مرگ در اثر بیماری‌های پوستی است. شیوع ملانوما در دهه‌های اخیر رو به افزایش بوده به طوری که در دنیای صنعتی به عنوان یک سرطان شایع مطرح است و در زنان پس از سرطان ریه مرتبه دوم را کسب کرده . ملانوم در دوران کودکی و نوجوانی نادر بوده و سن شایع آن 60 سالگی است. در حال حاضر علت اصلی ملانوم ناشناخته است ولی فاکتورهای متعددی از قبیل فاکتورهای ژنتیکی، تابش اشعه ماورا بنفش و تماس‌های محیطی در بیماری دخیل است. استفاده از منابع مصنوعی تولید اشعه ماورا بنفش و لامپ‌های نوسانی نیز به عنوان فاکتورهای مساعد کننده محسوب می‌‌شوند. اشعه آفتاب نقش عمده‌ای در ایجاد ملانوم دارد. بهترین فاکتور محیطی در علل ایجاد ملانوم، اشعه آفتاب است، نوع اشعه بیشتر از نوع اشعه ماورا بنفش نوع B است. تابش متناوب ولی شدید آفتاب به ویژه در کودکی که منجر به آفتاب سوختگی می‌‌شود، فرد را مستعد ابتلا به ملانوم می‌‌کند.

ارتباط خال ملانوستیک و ملانوم بدخیم

درباره سرطانی شدن خال‌های ملانوستیک مطالعاتی در سراسر جهان انجام شده است. حدود 25 تا 50 درصد ملانوم‌ها روی خال‌های ملانوستیک اکتسابی ایجاد می‌‌شود ولی از آنجا که هر انسان بالغ 20-30 خال اکتسابی دارد در مقایسه با شیوع ملانوم بدخیم می‌‌توان گفت که اغلب خال‌های اکتسابی در شرایط معمولی، سرطانی نمی‌‌شوند. دو گروه از خال‌های ملانوستیک بیشتر خطر سرطانی شدن دارند که از این خال‌ها همان خال‌های مادرزادی یا خال‌هایی است که در موقع تولد وجود دارد. هر خال مادرزادی اعم از کوچک و بزرگ می‌‌تواند به سرطان تبدیل شود اما این خطر در خال‌های خیلی بزرگ مادرزادی به خصوص خال‌هایی که قسمت وسیعی از تنه را پوشانده‌اند بیشتر است. گروه دوم نیز خال‌های دیسپلاستیک است که قبلا توضیح داده شد.

به طور کلی خطر ایجاد ملانوم بدخیم در نژاد سفیدپوست، افرادی که تماس بیش از حد با نور خورشید دارند، حساسیت به نور خورشید، ضعف سیستم ایمنی، سابقه ملانوم جلدی یا وجود سابقه ملانوم در خانواده، بیشتر از گروه‌های دیگر است. در تشخیص آنها حتما باید به ملانوم بدخیم توجه داشت و در صورت بروز هر یک از تغییرات فوق بایستی به متخصص پوست مراجعه شود که در صورت شک پزشک به بدخیمی خال، نمونه‌برداری یا برداشتن ضایعه انجام خواهد گرفت.

*دکتر محمد علی نیلفروش‌زاده

فوق تخصص پوست ، مو و جراحی زیبایی ، دبیر انجمن پوست ، استاد پوست دانشگاه علوم پزشکی تهران برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.