آیا ایرانی ها "شاد" هستند؟

به گزارش رکنا، سلامتی یکی از مهم‌ترین عواملی است که بر شادی تاثیر می‌گذارد. سازمان بهداشت جهانی تاکید می‌کند که شادی یک عامل اساسی در مفهوم سلامت و یکی از مؤلفه‌های اصلی رضایت از زندگی است. افرادی که خود را شاد می‌دانند نسبت به افرادی که خودشان را ناراحت می‌دانند، از سلامت جسمانی بهتری برخوردارند.

بر اساس گزارش جهانی شادی (مربوط به سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹)، بیشترین امتیاز شادی مربوط به کشور فنلاند و کم‌ترین امتیاز شادی مربوط به افغانستان است. جمهوری اسلامی ایران نیز در بین ۱۵۳ کشور در رتبه ۱۱۸ از نظر شادی قرار دارد. امتیاز شادی در ایران از برخی از کشورهای منطقه مدیترانه شرقی (EMRO) مانند عربستان سعودی، پاکستان و مراکش پایین‌تر است و از برخی کشورها مانند اردن، تونس و مصر، بالاتر است.

با وجود این‌که سلامت و شادی با یکدیگر مرتبط هستند، ولی ارتباط بین وضعیت سلامتی و شادی به نحوه اندازه‌گیری سلامت نیز بستگی دارد. میزان سلامت افراد را می‌توان هم با معاینات پزشکی بررسی کرد و هم می‌توان ارزیابی افراد از سلامت خودشان را به عنوان معیار قرار داد. در یک مطالعه عنوان شده است که رابطه بین شادی و ارزیابی افراد از سلامت خودشان، قوی‌تر از ارتباط بین شادی و معاینات پزشکی است و می‌توان گفت که خودارزیابی افراد از سلامتی‌شان، یک معیار قابل اعتماد است.

اگرچه که مطالعات متعددی در مورد شادی انجام شده است، به نظر می‌رسد که رابطه شادی و سلامت نادیده گرفته شده است و در ایران بر خلاف سایر کشورها، مطالعه ملی در زمینه این ارتباط انجام نشده است. به همین دلیل محققان پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، با انجام یک مطالعه به بررسی رابطه شادی و سلامت در ایران پرداختند.

این مطالعه به صورت مقطعی در سال ۱۳۹۸ (۲۰۲۰ میلادی) بر روی ۱۹ هزار و ۴۹۹ بزرگسال ۱۸ تا ۶۵ ساله در ایران انجام شد. پژوهشگران برای جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی (سن، جنسیت، تحصیلات و ...) را جمع‌آوری کردند. همچنین از پرسش‌نامه استاندارد «شادکامی آکسفورد» و خودارزیابی سلامت برای بررسی میزان شادی و سلامتی افراد استفاده کردند. داده‌های به‌دست آمده با استفاده از روش‌های آماری مورد تحلیل قرار گرفت.

به گفته پژوهشگران این مطالعه، این پژوهش، اولین مطالعه ملی ایرانی است که به بررسی رابطه بین شادی و خودارزیابی سلامت در میان جمعیت بزرگسال ایرانی می‌پردازد. ایران کشوری است که در منطقه درگیری قرار دارد و با چالش‌های متعددی مانند تحریم‌های اقتصادی مواجه است.

میانگین سنی شرکت‌کنندگان این مطالعه حدود ۳۶ سال بود و بررسی‌ها نشان داد که میانگین نمره شادکامی افراد حدود ۴.۱ از ۶ و میانگین خودارزیابی سلامت افراد نیز حدود ۳.۶ از ۵ است. همچنین این یافته‌ها نشان داد که عواملی مانند وضعیت سلامت بسیار ضعیف، وضعیت درآمد ضعیف یا بسیار ضعیف، بیکاری، قرار داشتن در سنین ۲۵ تا ۳۴ سال و تعداد سال‌های تحصیل (۱۰ تا ۱۲ سال تحصیل) عوامل مؤثر در شادکامی کمتر هستند.

داده‌های به‌دست آمده در این مطالعه تأیید می‌کند که شادی تا حد زیادی با سلامت و برخی عوامل اجتماعی-اقتصادی مرتبط با درآمد و اشتغال مرتبط است. در این مطالعه عنوان شد که وضعیت اشتغال و درآمد به طور مستقل بر شادکامی تأثیر دارند. افراد بیکار نارضایتی بیشتری نسبت به افراد شاغل دارند و افرادی که سطح درآمد پایین‌تری را گزارش کردند، نسبت به افرادی که درآمد بالاتری داشتند، بیشتر ناراضی بودند. بنابراین سیاست‌هایی با هدف افزایش اشتغال و کاهش اختلاف درآمد، ممکن است باعث افزایش شادی در افراد شود.

یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد افرادی که وضعیت سلامت پایین‌تری را گزارش کرده‌اند و به بیان دیگر، میزان سلامتی خود را کم‌تر ارزیابی می‌کنند، حتی پس از کنترل عوامل مختلف جمعیت‌شناختی و عوامل اجتماعی اقتصادی، احتمال بیشتری دارد که ناراحتی خود را گزارش کنند. این یافته با مطالعات قبلی نیز مطابقت دارد، چرا که در مطالعات قبلی نیز عنوان شده که خودارزیابی افراد از سلامتی‌شان، تعیین‌کننده مهمی در میزان شادی است و بسیار مهم‌تر از عوامل دیگر جمعیتی و اقتصادی است.

پژوهشگران این مطالعه می‌گویند این‌که این مطالعه در سال ۲۰۲۰ انجام شد و با وجود این‌که سال ۲۰۲۰ با همه‌گیری کووید-۱۹ مصادف بود و این موضوع می‌توانست به عنوان یک عامل تهدیدکننده سلامت، بر میزان شادی افراد تاثیر بگذارد، ولی داده‌های این مطالعه پیش از شروع همه‌گیری در ایران جمع‌آوری شده است.

به طور کل نتایج این تحقیق نشان داد که ارزیابی افراد از میزان سلامتی خودشان، مهم‌ترین عاملی است که حتی پس از تعدیل متغیرهای اجتماعی-اقتصادی مانند سن، درآمد، اشتغال و تحصیلات بر شادکامی تأثیر می‌گذارد و در واقع بهبود سلامت جمعیت، ممکن است اقدام مؤثری برای بهبود شادی در میان ایرانیان باشد.

در انجام این تحقیق سمیرا محمدی، محمود طاووسی، علی‌اصغر حائری مهریزی، فاطمه نقی‌زاده موغاری و علی منتظری؛ محققان پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی با یکدیگر مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه، فروردین‌ماه سال جاری به صورت مقاله علمی با عنوان «رابطه بین شادی و خودارزیابی سلامت : مطالعه مبتنی بر جمعیت بر روی ۱۹ هزار و ۴۹۹ بزرگسال ایرانی» در ژورنال PLOS ONE منتشر شده است.