دختر 4 ساله ام از دختر 9 ماهه ام تقلید می کند

جوانی و کم‌تجربگی باعث می‌شود به درستی آگاه نباشند که در مواجهه با مسائل مختلف، فرزندان باید چطور برخورد کنند. یکی از این مسائل ورود بچه دوم به خانواده و تغییر رفتارهای فرزند اول است. در همین‌باره سوالی به دستمان رسیده است که برای آگاهی خانواده‌ها پاسخ کارشناس را منتشر می‌کنیم.

مردی41 ساله‌ ام، من و همسرم شاغل، تحصیل‌کرده با وضع مالی به‌نسبت خوب هستیم. خوشبختیم و زندگی آرامی داریم. دو دختر 4 ساله و 9 ماهه داریم. دو مشکل دارم: 1-بعضی کارهایی که دختر 9 ماهه‌ام انجام می‌دهد و باعث خوشحالی ما می‌شود، دختر چهار ساله‌ام نیز آن را تقلید می‌کند و باعث ناراحتی ما می‌شود 2-گاهی اوقات دختر 4 ساله‌ام گوشش را به کری می‌زند، حتی وقتی از فاصله یک متری صدایش می‌کنیم، جواب نمی‌دهد یا هنگامی که با او صحبت می‌کنیم، نگاه می‌کند و بعد بی‌اعتنا دنبال کار خودش می‌رود. از این رفتارش به شدت عصبانی می‌شوم اما گاهی تنبیه‌اش می‌کنم و بعد پشیمان می‌شوم.

تجربه ورود فرزندی جدید به خانواده در حالت معمول موجب شادی پدر و مادر شده و نیاز به مراقبت دائم از این تازه‌وارد، در ابتدا و بیشتر اوقات مادر و پدر را به خود مشغول می‌کند تا جایی که ممکن است فرزند بزرگ‌تر در حاشیه توجه آنها قرار گیرد. فرزند بزرگ‌تر ممکن است تولد این تازه‌وارد کوچک را به صورت ورود یک غریبه درک کند و این احساس اضطراب به او دست دهد که آیا پدر و مادر، همچنان او را دوست دارند یا نه؟ در نهایت حسی از رقابت در او ایجاد می شود.

او با شیوه کودکانه برخورد می‌کند

نیاز به دوست داشته‌شدن و محبت دیدن از سوی پدر و مادر از اساسی ترین نیازهای کودکان است؛ بنابراین طبیعی است که نسبت به تغییرات آن حساس باشند. دقت کنید این که دختر 4 ساله شما به دنبال تقلیدکردن از خواهر کوچک‌ترش است چه معنایی دارد؟ آیا حرکات دختر 9 ماهه‌تان موجب توجه و شادی شما می شود و دختر بزرگ‌تان این توجه و شادی شما نسبت به دختر کوچک‌تان را می بیند؟ حالا اگر سعی کنیم دنیا را از دید دختر 4 سال های ببینیم که به دنبال جلب توجه و عشق پدر و مادر خود است آیا تقلید کردن از رفتار خواهر کوچک‌تر وسیله مناسبی برای جلب عشق و توجه نیست؟ توجه کنید که دختر 4 ساله از سیستم فکری و منطق یک فرد بزرگسال برخوردار نیست و به شیوه کودکانه ای با موضوعاتی که ممکن است او را ناراحت کند، برخورد می کند؛ بنابراین کمی درنگ و سعی کنید موقعیت جدیدی را که برای او پیش آمده، درک کنید و با او همراه باشید. دقت داشته باشید که سکوت و بی‌توجهی فرزندتان به صحبت‌های شما ممکن است نشانه‌ای از ابراز خشم و ناراحتی‌اش باشد یا به این وسیله می خواهد توجه شما را به خود مشغول نگه‌دارد؛ بنابراین تنبیه کردن او قطعاً نتیجه عکس خواهد داد.

راهکارهای زیر پیشنهاد می شود:

۱- تلاش کنید وقت و زمان خاصی برای فرزندتان در نظر بگیرید. یک فضای خصوصی را که جدای از فرزند کوچک‌ترتان است برای او ایجاد کنید. برای ایجاد این فضا لازم نیست او را حتما به پارک یا جای خاصی ببرید. با او صحبت کنید و در بازی‌اش با او شریک شوید. در یک کار لذت‌بخش از او بخواهید که همراهیتان کند و به حرف هایش گوش کنید. لازم نیست این زمان حتما طولانی باشد ولی لازم است که این فعالیت مکرر و پیوسته باشد.

۲- عمیقاً به صحبت ها و احساسات فرزندتان درباره خواهر کوچک‌ترش گوش کنید. اگر احساس های منفی نسبت به خواهرش دارد با همدلی به او گوش کنید و به او اجازه دهید که ناراحتی اش را در قالب کلمات بیان کند.

۳- او را مورد قضاوت Judgment و بی مهری قرار ندهید؛ مثلاً وقتی سعی می کند ناراحتی خود را به فرزند کوچک‌ترتان به هر نوعی نشان دهد، او را با جملاتی مثل «او دختر حسود و کینه ورزی است» توصیف نکنید. به جای آن سعی کنید که درک کنید «چقدر او ناراحت و عصبانی است».

۴- به فرزندتان هدایایی با دلیل و عنوان «خواهر بزرگ‌تر» یا «فرزند بزرگ‌تر» بدهید. با این نوع خطاب به او این احساس را منتقل می کنید که جایگاه وی در خانواده حفظ شده است.

سعی کنید به او کارهایی را برای مراقبت از فرزند کوچک‌تر محول کنید که از عهده آن برمی آید و او را به دلیل این شایستگی تشویق کنید (مثلا از او بخواهید در لباس پوشاندن به خواهرش کمک کند). این کار حس همکاری و مراقبت از فرزند کوچک‌تر را در او افزایش می دهد.

۵- دقت کنید که اطرافیان و فامیل به طور معمول به فرزند کوچک‌تر توجه بیشتری نشان می دهند و او را تشویق می کنند. از آنها بخواهید این توجه را به صورت مشترک به فرزندانتان هدیه دهند.

۶- از مقایسه فرزندانتان پرهیز کنید. وقتی فرزند دوم متولد می شود، والدین و اطرافیان به دنبال شباهت ها و تفاوت های آن دو می گردند. مقایسه ها و ترجیح دادن یک فرزند بر فرزند دیگر، احساس بی کفایتی و خواستنی نبودن را در کودکان ایجاد می کند.

۷- به جای تنبیه سعی کنید با احساس او همراه شوید. تنبیه کردن کودکان بدون دلیل و از روی خشم، موجب ایجاد خصومت و خشم در آنها می شود و ممکن است در پاسخ به این بدرفتاری فرزند کوچک‌تر را مقصر بدانند؛ بنابراین سعی کنید هنگامی که به حرف های شما توجه می کند او را تقویت و تشویق کنید.

۸- درباره انتظارات خودتان از رفتارهای فرزندانتان فکر و آنها را بازبینی کنید؛ برای مثال برخی از والدین ممکن است انتظاراتی فراتر از مرحله رشدی فرزندان شان از آنها داشته یا مایل باشند که همیشه فرزندان مطابق میل آن ها رفتار کنند و در صورت بر عکس شدن اوضاع، خشمگین شده و به تنبیه متوسل شوند.

۹- برای ایجاد تغییر در رفتار فرزندتان به زمان نیاز دارید؛ بنابراین حوصله و صبر داشته باشید و در صورت احساس درماندگی از یک مشاور کمک بخواهید.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.

سوسن قهرمانی - دانشجوی دکترای روانشناسی بالینی در انستیتو روان‌پزشکی