بررسی بارش های کشوری
رکنا : رئیس مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی روند بارش‌ها در ایران را تحلیل کرد.
به گزارش رکنا ، پیش‌بینی ناپذیری اقلیمی درباره این شرایط نمی‌تواند با اطمینان به ما بگوید که آینده چه می‌شود. روند کلی در دنیا این است که چشم‌انداز آینده، مناطق بیابانی رفته رفته بارش کمتر می‌شود.
مناطقی مانند ایران. اما در یکی دو‌سال اخیر بارندگی نه‌تنها کم نشد، بیشتر هم شد. پس این نتیجه همین پیش‌بینی ناپذیر بودن و عدم قطعیت درباره وضع اقلیم است تصویر واقعی بهار با آمدن فروردین و اردیبهشت امسال و سال گذشته در ذهن ما زنده شد. فصلی که باید هوا تازه باشد و باران سرشار بیاید و طبیعت را سبز کند.
سیل در برخی شهرها
بارش باران البته در بعضی شهرها به سیل هم منجر شد و خسارت‌هایی هم برجا گذاشت. بسیاری در فضای مجازی ادعا می‌کردند که باران‌های کم‌سابقه در اردیبهشت و فروردین منجر به خسارت به کشاورزان شده است. از طرف دیگر بارش باران در مناطق کم بارشی مانند سیستان‌وبلوچستان یا حتی کرمان، این تصور را به ذهن متبادر کرد که شاید فصل تازه‌ای در راه است.
شاید ترسالی قرار است جای خشکسالی را در کشور همیشه کم آب ما بگیرد. بسیاری هم این میان این بارش‌ها را به تغییرات اقلیم ارتباط دادند و گمان کردند که شاید فصل تازه‌ای از تغییرات آب و هوا پیش روی ما باشد.
تغییراتی که مشخص نیست چه آینده‌ای برایمان رقم بزند. احد وظیفه، رئیس مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی سازمان هواشناسی ایران که در سال‌های اخیر تمام بارش‌های باران را زیر نظر داشته و اطلاعات آن را جمع‌آوری کرده، معتقد است برای رسیدن به این دو گزاره هنوز زمان زیادی باقی است و نمی‌توان به راحتی گفت که تمام این بارش‌ها ناشی از تغییرات اقلیم بوده یا ما وارد دوران ترسالی شده‌ایم. او درباره‌سال آبی آینده هم نظرهایی دارد.
بارش‌های باران در ماه‌های اخیر یا بارش باران در‌سال گذشته، ممکن است این تصور را در اذهان عمومی ایجاد کند که ترسالی آغاز شده، شما در گفت‌وگوهای پیشین‌تان اشاره کردید که ما وارد دوران ترسالی نشدیم، دراین‌باره بیشتر توضیح دهید؟در گفت‌وگوهای قبلی منظور من از اینکه ترسالی نداشتیم این است که ما وارد دوران ترسالی نشدیم.
ببینید ما حدود ۱۲سال دوران خشکسالی را گذراندیم، غیراز امسال و سال گذشته. یعنی‌سال زراعی ۹۷ و ۹۸. یا ۹۸ و ۹۹. ما در این دو‌سال ترسالی داشتیم. اما اگر از من بپرسید که یعنی ما وارد دوران ترسالی شدیم، یعنی‌سال آینده، سال ۱۴۰۰، هم چنین اتفاقی رخ می‌دهد یا نه؟ باید بگوییم اصلا این‌گونه نیست. یعنی ما با اطمینان نمی‌توانیم بگوییم که‌سال آینده چه خواهد شد.
این روزها ما صحبت‌های زیادی درباره ارتباط سیل در بعضی استان‌ها و ترسالی می‌شنویم، آیا اساسا می‌توان نتیجه گرفت که ترسالی ارتباطی به سیل دارد؟ بارش‌ها ممکن است در یک‌سال بسیار خوب باشد و این ارتباطی به سیل ندارد. سیل ممکن است در سالی که بارندگی خیلی خوب باشد اتفاق بیفتد یا در سالی که منطقه درگیر خشکسالی است رخ دهد.
عوامل موثر در سیل
سیل به غیراز بارندگی به عوامل دیگری هم بستگی دارد. ممکن است سامانه‌ای در یک مقطع زمانی شدید ببارد و رطوبت کافی هم داشته باشد، شرایط همرفتی مهیا شود و در بازه زمانی کمی مثلا در عرض نیم ساعت بارش شدیدی در منطقه‌ای رخ دهد که مستعد سیل است. باید در نظر داشت که سیل فقط در یک محدوده رخ نمی‌دهد که بارندگی شدیدی داشته باشد.
سیل مجموعه بارندگی‌ها به اضافه شرایط سطحی است. اینکه باران کجا می‌آید عامل مهم بروز سیل است. به‌طور مثال ممکن است با ۱۰۰میلی‌متر باران در دشت گیلان سیل رخ ندهد اما ۲۰میلی‌متر باران در شمال تهران و در ارتفاعات موجب بروز سیل در پایین دست شود. به‌طورکلی سیل ماحصل بارش به اضافه شرایط سطحی است.
ما‌سال گذشته در استان سیستان‌وبلوچستان بارش شدید داشتیم، بارشی که منجر به سیل شد، در منطقه‌ای که اساسا توقع بارش باران در آن نمی‌رفت، این بارش‌ها نتیجه چه بود؟ آیا تغییرات اقلیمی منجر به این بارش‌ها شده بود؟ در گزارش‌های هواشناسی، آمده است که بارش‌ها در مناطق خشک روبه کاهش است. اگر ما به روند کلی بارش‌ها در ۵۰ سال اخیر به استثنای دو‌سال اخیر نگاه کنیم، افزایشی نبوده است. به‌طور مثال در ۱۰سال اخیر، روند بارش‌ها حدود ۳۰ میلی‌متر کاهش پیدا کرده است.
البته این روند نوسانی بوده. ممکن است حتی یک‌سال ترسالی بوده و یک‌سال خشکسالی. اما گزارش‌هایی که به‌طورکلی در این‌باره منتشر می‌شوند، می‌گویند که بارش‌ها در مناطق بیابانی دنیا کم و کمتر شد. از طرفی افزایش دما هم مشاهده می‌شود. ما می‌توانیم بگوییم که از‌سال ۱۹۵۰ سالانه ۴صدم درجه و در هر دهه حدود ۴دهم درجه سانتی‌گراد افزایش دما داشتیم.
افزایش دما یعنی افزایش تبخیر و تعریق در پوشش گیاهی. یعنی نیاز به مصرف بیشتر آب. گزارش‌ها در ۵۰سال گذشته می‌گوید که افزایش دما و کاهش بارندگی وضع کشور ما و کشورهای شبیه ما را بدتر می‌کند و نیاز ما به آب بیشتر خواهد شد. از طرف دیگر پیش‌بینی ناپذیری اقلیمی درباره این شرایط نمی‌تواند با اطمینان به ما بگوید که آینده چه می‌شود. روند کلی در دنیا این است که چشم‌انداز آینده، مناطق بیابانی رفته رفته بارش کمتر می‌شود.
مناطقی مانند ایران. اما در یکی دو‌سال اخیر بارندگی نه‌تنها کم نشد، بیشتر هم شد. پس این نتیجه همین پیش‌بینی ناپذیر بودن و عدم قطعیت درباره وضع اقلیم است. ما می‌دانیم که مثلا سیل استان سیستان‌وبلوچستان یکی از رخدادهای حدی و جوی بود. برخی کارشناسان می‌گویند همین رخدادهای حدی و جوی ناشی از تغییرات اقلیمی است، آیا شما هم می‌پذیرید که رخدادها به نوعی از تغییرات اقلیمی نشأت می‌گیرند؟ ما با یک یا دو رخداد نمی‌توانیم نتیجه قطعی بگیریم و بگوییم که حتما تغییرات اقلیمی رخ داده است.
می‌توانیم بگوییم روند تغییراتی که در طی سالیان یا دهه گذشته می‌بینیم مقادیر حدی بوده، چه دمای حدی یا بارش حدی. فرکانس یا دفعات تکرار آنها روندی افزایش را نشان می‌دهد که این را می‌توانیم به تغییر اقلیم نسبت دهیم. یعنی بگوییم گرمایش زمین رخدادهای حدی را افزایش می‌دهد. مثلا سامانه‌های سیل‌آسا و طوفان‌های حاره‌ای تعداد دفعات‌شان افزایش پیدا کرده است.
ممکن است بارش‌ها به‌طورکلی روند افزایشی نداشته باشد اما روند سیل‌ها را افزایش داده است. علت آن هم این است که بارش‌هایی که می‌آید بیشتر تمایل پیدا کرده که ناگهانی و سیل آسا باشد. در تمام کشورهای دنیا هم‌چنین چیزی رخ می‌دهد. اما اینکه یک مورد را انگشت بگذاریم و بگوییم این مورد ناشی از تغییر اقلیم بوده است، این فرآیند در اقلیم باب نیست. اقلیم میانگین بلندمدت است. اینکه در آینده چه رخ می‌دهد به پیش‌بینی بستگی دارد. اما اینکه در سال‌های اخیر تعداد دفعات این رخدادها افزایش پیدا کرده است را می‌توانیم به تغییر اقلیم منتسب کنیم.
بارش‌هایی که مثلا ما امسال در تهران تجربه کردیم، کم‌سابقه بودند یا بی‌سابقه؟ اینها را می‌توانیم به تغییر اقلیم منتسب کنیم؟ بی‌سابقه نبودند، شاید بتوانیم بگوییم کم‌سابقه بودند. تنها یک مورد‌سال گذشته پیش از نوروز تجربه کردیم که بارش در غالب ایستگاه‌های تهران رکورد زد. یا به‌طور مثال تابستان‌سال گذشته، بیست‌وششم تیرماه، دمای کمینه در تهران رکورد زد که جزو موارد بی‌سابقه بود. اما اینکه یک مورد رکورد زده نتیجه خاصی ندارد و همه جا رخ می‌دهد.
ایجاد رخدادهای بی‌سابقه طبیعی است؟ بله، سازوکار ایجاد آن کاملا طبیعی بود. گرما و رطوبت منتقل می‌شود و شرایط دینامیکی به گونه‌ای است که بارش‌های خوبی ایجاد می‌کند. نمی‌توانیم نتیجه بگیریم که این رخداد بی‌سابقه نتیجه تغییر اقلیم بوده است، اما فراوانی بارش‌های شدید و بی‌سابقه و تکرار آن، بیش از آنچه در گذشته رخ داده، می‌تواند نتیجه تغییر اقلیم باشد.
پیش‌بینی شما درباره‌سال آبی آینده چیست؟ بارش‌های امسال بسیار خوب بود. در حوضه زاگرس مرکزی تا شمال غرب کشور، بارش‌ها در حد نرمال است. کردستان و آذربایجان نرمال است. چهارمحال‌و بختیاری و کرمانشاه زیر نرمال است، یعنی از خوزستان تا شمال‌غرب کشور بارش‌ها در حد نرمال است. این منطقه پر بارش محسوب می‌شود. اما در شمال کشور بارندگی‌ها بالاتر از نرمال است.
اعدادی که امسال داریم سال گذشته برای غرب کشور بالاتر بود. جنوب فارس، بوشهر، قم، سمنان، تهران، مرکزی، البرز و کرمان، بالاتر از نرمال بارندگی دریافت کرده است. به‌طور مثال در هرمزگان ۱۵۰درصد بیش از نرمال بلند مدت خود بارندگی دریافت کرده است. مجموع این بارندگی‌ها باعث شده که ۳۰درصد بارش‌ها در کل کشور بیش از نرمال باشد.
اینکه‌سال آینده چه می‌شود، مدل‌های عددی نشان می‌دهد که به نظر می‌رسد بارش‌ها دیرتر شروع می‌شود، برآورد شده که موسون (بادهای فصلی) خوب و قوی‌تر از نرمال عمل کند. اثر موسون و ماندگار موسون باعث می‌شود که سامانه‌های مهاجر که پاییز از ایران گذر می‌کنند، دیرتر وارد شوند.
درباره میزان بارندگی‌ها خیلی چیزی قابل پیش‌بینی نیست. به نظر می‌رسد شهریور و مهر نسبت به بلند مدت خشک‌تر باشد. انتظار می‌رود امسال هم تیر و مرداد و شهریور بارش‌ها در جنوب شرق کشور در حد نرم و بیش از نرمال باشد. تداوم موسون باعث می‌شود که بارندگی‌ها پاییز به تأخیر بیفتد.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.
ارسال نظر