اولین سلاح گرم ایران چه بود؟

به گزارش رکنا،تصورش را بکنید، شتری که باید سر خود را پایین می‌گرفته تا گلوله او را هلاک نکند، و البته گاهی هم شتر عصبانی می‌شد و سوار خود یعنی زنبورکچی را به دیار باقی می‌فرستاد! این سلاح، که روزی در میدان‌های نبرد غوغا به پا می‌کرد، امروزه تنها در موزه‌ها می‌توان سراغی از آن گرفت.

پیشینه استفاده از سلاح گرم در ایران

استفاده از سلاح گرم، بعد از اختراع باروت در چین در قرن یکم و دوم میلادی آغاز شد و کاربرد آن در جنگ‌ها در قرن هفتم میلادی گسترش یافت. بعد از آن، رفته رفته توپ و تفنگ جای سلاح سرد را در جنگ گرفت. در دوره قاجار، اساس و محور جنگ‌افزارهای ارتش ایران را سلاح‌های آتشین فلزی، مخصوصاً توپ و تفنگ، تشکیل می‌دادند.

هم‌زمان با حکومت صفویه، در قرن 17 میلادی سلاح گرم و آتشین در اروپا رو به پیشرفت و تکامل گذاشت. پس از آن، این سلاح رفته رفته از اروپا به سایر ممالک از جمله ایران راه پیدا کرد. با آمدن سلاح آتشین، کاربرد سلاح‌های سرد کمرنگ شد. ایرانیان میدان جنگ چالدران را پشت سر گذاشتند بدون اینکه از سلاح گرم بهره ببرند، و این امر موجبات شکست ایران را در این جنگ فراهم کرد. شاهان ایران یگانه عامل پیروزی عثمانی‌ها را تجهیزات، سازماندهی نفرات و استفاده از سلاح مدرن، علی‌الخصوص توپخانه قوی آن‌ها می‌دانستند.

پس از این حوادث و بر حسب ضرورت، شاه عباس اول برای تقویت بنیه نظامی کشور گام‌های اساسی برداشت، اما بعد از آن تا برآمدن نادر، این جریان کم‌رنگ و یا متوقف شد. نادر شاه بازسازی نیروی نظامی کشور را وجهه همت خویش ساخت و توانست توپخانه قدرتمند و توانایی را برپا دارد.

زنبورک: توپخانه شتری

زنبورک از جمله سلاح‌های آتشینی است که در قرون دهم الی سیزدهم قمری در نبردها مورد استفاده قرار می‌گرفت. این اسلحه نخستین بار در عصر شاه عباس اول صفوی، توسط آنتونی شرلی و روبرت شرلی در ساحل دریاچه وان در سال 1012 هـ. ق ساخته شد.

البته برخی هم بر این باورند که سازندگان اصلی این سلاح، افغان ها بودند. اسداللّه معطوفی در کتاب خود "تاریخ چهار هزار ساله ارتش ایران" بیان می کند: "زنبورک را اولین بار افغان ها به وجود آوردند و در اواخر عهد صفویه باعث پیروزی آنها بر سپاه صفوی نیز شد. بعدها نادر از آنها اقتباس کرد و زنبورک ها را به خوبی مورد استفاده قرار داد.... در دو طرف جهاز شتر زنبورک، دو کیسه چرمی مشکی می آویختند که در آن مهمات حمل می شد، در انتهای جهاز میله ای قرار داشت که در آن پرچم قرمزی می نهادند و با پارچه ای بنام شبارق روی آن را می پوشاندند. به علاوه، یک مشک پر آب نیز زیر شکم شتر می بستند...."