این عکس قدیمی از تهران در موزه آمستردام نگهداری می شود!

به گزارش خبرنگار تاریخ رکنا، مجموعه تاریخی ارگ تهران ده هزارمین اثر ثبت شده در فهرست آثار تاریخی کشور است که حافظه نیرومندی از گذشته تاریخی تهران محسوب می‌شود. محدوده این محله در همپوشانی با بافت کنونی شهر تهران از شمال به میدان توپخانه (امام خمینی) و خیابان امام خمینی (خیابان سپه یا خیابان باغشاه یا خیابان مریضخانه)، از شرق به خیابان ناصر خسرو (یا خیابان ناصریه)، از غرب به خیابان خیام (یا خیابان جلیلی) و از جنوب به خیابان پانزده خرداد (خیابان بوذرجمهری یا جباخانه) محدود می‌شود. طول این محله از شمال به جنوب حدود ۹۰۰ متر و از غرب به شرق نزدیک ۵۰۰ متر است که وسعتی حدود ۴۵ هکتار را در بر می‌گیرد.

دارالفنون نخستین مدرسه علوم جدید، در این محل بنیاد نهاده شد و نخستین پارک عمومی تهران (پارک شهر) نیز در این محدوده ساخته شد. شمس‌العماره که زمانی بلندترین ساختمان تهران بود، در محله ارگ استوار شد و نخستین موزه عمومی تهران و نیز تکیه دولت مهم‌ترین بنای مذهبی شهر نیز در این محدوده بر پا شد.

افغان‌ها پس از تصرف تهران در سمت شمال این محوطه پلی ساختند که در مقابل آن دروازه‌ای احداث شد که آن را ارگ نامیدند. ارگ تهران و برخی از ساختمان‌های درون آن ساخته دوران صفوی و زندیه است. این ارگ در زمان آغامحمدخان تقریباً در شمال تهران آن زمان قرار داشت و یک طرف آن به حصار شهر و طرف دیگرش متصل به شهر بود اما در سال‌های بعد و با توسعه شهر تهران و ایجاد خیابان‌های جدید، ارگ در نقطه مرکزی تهران قرار گرفت.

ارگ، این محله قدیمی پایتخت، در گذشته‌ای نه چندان دور وسعت محدودی داشت. در حقیقت وسعت این محدوده از ابتدای شکل‌گیری، تا سال ۱۲۸۵ هجری قمری که میدان توپخانه جدید در اراضی شمالی تهران قدیم شکل گرفت، ثابت ماند و در این سال به واسطه ایجاد میدان توپخانه جدید و احداث خیابان شرقی _ غربی باغ شاه، اراضی محله ارگ در ضلع شمالی گسترش یافت و منطبق بر خیابان و میدان سپه (امام خمینی فعلی) شد. نخستین تغییراتی که به واسطه شهرنشینی و توسعه شهری در محدوده ارگ تهران آغاز شد به نیمه دوم قرن سیزدهم هجری قمری بازمی‌گردد. نخستین طرح سامان دهی بافت شهری تهران در این محدوده، با پر کردن خندق‌های اطراف آن و احداث خیابان‌های جدید آغاز شد و به تدریج سبک‌های جدید معماری در کاخ‌های اطراف ارگ رونق پیدا کرد، تغییر شکل یافت. پس از پر کردن خندق اطراف ارگ، محل خندق و خاکریز به خیابان‌های جدید (ناصریه و جلیل‌آباد و جبه خانه) اختصاص یافت اما محل برج و باروی ارگ در زمره اراضی سلطنتی محسوب می‌شده و شاه این بخش اراضی را به نزدیکان خود بخشید. بسیاری از مالکیت‌های خصوصی موجود در لبه‌های ارگ در کنار خیابان‌های ناصر خسرو، ۱۵ خرداد و خیام به واسطه فروش جای حصار ارگ از سوی خانواده سلطنتی است. در یکی از این مدارک آمده‌است: «در زمان سلطنت محمد علی شاه اراضی پشت دیوار ارگ سلطنتی برای آن که دیوار گلی آن، به منظره زیبایی تبدیل شود به معرض فروش گذارده شده که خریداران پس از ابتیاع، مغازه و دکاکین بسازند.» این اراضی که از در اندرون تا جنب در شمس‌العماره امتداد داشت، به خانم معزز السلطنه و ملکه جهان و امیربهادر فروخته شد و هر یک از خریداران مشغول ساخت ساختمان شدند. در این هنگام کسی به نام منشورالسلطنه، به عدلیه عرض حال داد که این اراضی را مظفرالدین شاه به او واگذار کرده و بخشیده‌است. آثار پا بر جا از مجموعه تاریخی ارگ تهران، عمارت رادیو، کاخ دادگستری، قسمت اصلی کاخ دارایی، سر در قورخانه، ساختمان دارالفنون، ساختمان کلانتری ارگ، بانک ملی شعبه بازار، مسجد ارگ و ساختمان سابق وزارت کشور است.

عکس از«آنتوان سوروگین»- 1910-1880 میلادی

موزه ملی آمستردام

منبع : هستان