اگر شخص رهبری نبودند، صندوق توسعه ملی امروز 1 دلار هم نداشت

به گزارش رکنا، ذبیح‌الله خداییان رئیس سازمان بازرسی کشور در سومین همایش صندوق توسعه ملی با اشاره به شوک‌های نفتی و نقش صندوق توسعه ملی گفت: همواره یکی از معضلات کشورهای نفتی، شوک‌ها و نوسانات قیمت نفت است.

وی افزود: همان‌طور که رهبری فرمودند، یکی از مشکلات کشور ما وابستگی بودجه به نفت است و این در حالی است که قیمت نفت در دست تولیدکنندگان نیست و ما قیمت آن را تعیین نمی‌کنیم.

خداییان اضافه کرد: در چنین کشورهایی، ما شاهد منابع ناپایدار نفتی هستیم در مقابل مصارف و هزینه‌های پایدار دولتی را داریم، بنابراین به‌محض افزایش قیمت‌ها، ما دچار بیمار هلندی می‌شویم و کاهش قیمت نفت سبب کسری بودجه و افزایش استقراض از بانک مرکزی و اخذ مالیات بیشتر و… می‌شود.

صندوق‌های ثروت ملی راهی برای تعدیل نوسانات قیمت نفت

رئیس سازمان بازرسی با اشاره به نقش صندوق توسعه ملی گفت: در خیلی از کشورهای دنیا، چنین صندوق‌هایی وجود دارد و امری بسیار رایج است، در سال 79 ما نیز در کشور خودمان صندوقی تأسیس کردیم که در واقع به‌نوعی صندوق تثبیت ارزی بود که وظیفه آن تعدیل نوسانات قیمت نفت بود، البته سال 89 صندوق توسعه ملی در واقع صندوق تکمیل‌شدۀ همان صندوق بود که قرار شد بخشی از منابع نفتی و گاز به آن واریز شود.

هدف از صندوق توسعه نباید صرفاً تثبیتی باشد

خداییان گفت: برخی تصور می‌کنند صندوق توسعه ملی صرفاً باید نقش تثبیتی در اقتصاد ایفا کند و صرفاً در تنش‌های ارزی با استفاده از منابع آن بازار ارز را مدیریت کرد، این دیدگاه اشتباه است بلکه این صندوق نقش توسعه‌ای دارد و باید با سرمایه‌گذاری مقدمات پیشرفت و رشد اقتصاد را فراهم کند همچنین نقش صیانتی نیز دارد به این معنا که باید این سرمایه را به نسل‌های بعدی انتقال دهد.

چرا صندوق توسعه ملی موفق نبوده است؟

وی ادامه داد: اولین نکته‌ای که صندوق توسعه ملی را تا کنون صندوق موفقی نشان نداده است، این است که صندوق‌ توسعه ملی شفافیت لازم را ندارد، اگر ما منابعی را به پروژه‌ای اختصاص می‌دهیم باید مردم بدانند، یا به‌عنوان مثال اگر دولت‌ها برای پوشش کسری‌ها دست به منابع صندوق دراز می‌کنند باید مشخص باشد و همه از آن مطلع باشند. نکته دیگر این است که هدف از صندوق نباید تثبیتی باشد، صندوق توسعه ملی خزانه دوم دولت نیست.

وی افزود: متأسفانه امروز از 150 میلیارد دلار منابع صندوق، تا کنون حدود 100 میلیارد دلار آن را دولت‌ها برداشته‌اند. نمی‌شود که دولت‌ها برای هر موضوعی مثل کرونا و زلزله و… که به مشکل می‌خورند سریع به رهبری نامه می‌زنند که از صندوق توسعه ملی استفاده کنند، مشخصاً اگر شخص رهبری نبودند تا کنون 1 دلار هم در صندوق نمانده بود.

عدم‌واریز کامل منابع به صندوق توسعه ملی

رئیس سازمان بازرسی خاطرنشان کرد: میانگین میزانی که باید به صندوق طبق قانون اختصاص داده شود، اختصاص داده نمی‌شود. صندوق باید سرمایه‌ای برای آینده‌ها باشد، در حالی که تبدیل به تهدیدی برای آینده شده‌اند. همان‌طور که رهبری معتقدند، هر مبلغی که دولت از صندوق برداشت می‌کند باید به‌صورت تسهیلات باشد، نه مبلغی که دولت آن را بردارد و پرداخت نکند.

وی ادامه داد: بیش از 400 بار از صندوق امهال گرفتند، یا از طرفی دوره‌های بازپرداخت 8ساله به 14 سال افزایش پیدا می‌کند، مشخص است با این شرایط این صندوق هیچ پیشرفتی نمی‌کند.

جایگاه صندوق توسعه با بانک‌ها عوض شده است

خداییان گفت: صندوق توسعه ملی وسیله‌ای برای سرمایه‌گذاری است نباید نقش بانک‌ها را ایفا کند و همه به‌دنبال اخذ تسهیلات از آن باشند.

وی اضافه کرد: همچنین دیگر نکته‌ای که باید گفت این است که صندوق توسعه ملی باید مستقل باشد، در شرایط فعلی دبیرخانه صندوق در سازمان برنامه و بودجه است، مشخص است که دغدغه سازمان صرفاً تدوین و تنظیم بودجه کشور است و دغدغه‌ای در خصوص منابع صندوق توسعه ندارد.

وی با اشاره به طرح‌هایی که صندوق توسعه ملی به آن تسهیلات می‌دهد، گفت: صندوق هیچ نقشی در بررسی پروژه‌ای که تسهیلات می‌دهد ندارد که؛ آیا این پروژه توجیه اقتصادی دارد؟ بازگشت سرمایه آن چطور است؟ و…؟ از دیگر معضلات صندوق توسعه ملی این است که شاهد عدم مدیریت منابع ارزی صندوق در بانک مرکزی، هستیم. صندوق توسعه ملی 8 حساب ارزی دارد، که بعضی از این ارزها دائماً ارزش آن‌ها در مقابل دلار کاسته می‌شود اما صندوق چون مدیریتی بر آن‌ها ندارد، حدود 8 میلیارد دلار از سرمایه صندوق در همین بین و به‌واسطۀ کاهش ارزش برابری نرخ بعضی ارزها در مقابل دلار، آب شده است.