واقعی کردن قیمت بنزین برای همه دردناک است/ باید نفت خام را با بنزین مبادله کنیم

به گزارش رکنا، فریدون حسنوند، رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درخصوص ناترازی در حوزه انرژی در صفحه شخصی خود در توئیتر، نوشت: «نبود سرمایه‌گذاری در سال‌های گذشته و تحریم جدی حوزه صنعت نفت و نبود منابع مالی و سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی منجر شده است که کشور با شرایط ناترازی روبه‌رو شود، اگر مجلس در برنامه هفتم توسعه و بودجه سال ۱۴۰۲ و پس از آن فکر جدی نکند با بحران‌هایی بیش از پیش روبه‌رو خواهیم شد. امیدواریم در نشست سران قوا موضوع ناترازی‌ها مطرح شود تا همه قوا بدانند ناترازی‌ها تهدید هستند و در صورت مدیریت نشدن، به بحران‌های امنیتی تبدیل می‌شوند.»

چندی پیش نیز عبدالعلی رحیمی مظفری، نماینده مجلس با بیان اینکه روند کنونی تولید و مصرف بنزین در کشور مناسب نیست، اظهار داشت: "اگر مصرف مدیریت نشود به مشکل برخورد می‌کنیم، باید به سمت سوخت جایگزین و کاهش مصرف سوخت برویم."

جواد اوجی وزیر نفت نیز بهمن‌ ماه سال گذشته در برنامه نگاه یک شبکه اول سیما با اشاره به منفی شدن تراز بنزین کشور گفت: در دو تا سه سال آینده با توجه به روند مصرف بنزین و نفت گاز (گازوئیل) در کشور جزو کشورهای واردکننده فرآورده‌های نفت گاز و بنزین خواهیم شد.

آنچه مشخص است این است که در کشور ناترازی انرژی وجود دارد و درخصوص بنزین اولین راهکاری که به ذهن مسئولین می رسد افزایش قیمت بنزین است تا مصرف کاهش یابد. در دوره های قبل دیده شده که این تصمیم در شرایط تورمی می تواند ریسک پذیر باشد. ایران در حال حاضر در شرایط تحریم است، پالایشگاه ها نیاز به اورهال دارند و امکان راه اندازی پالایشگاه های جدید وجود ندارد، خودروهای داخلی از استانداردهای لازم برخوردار نیستند و به میزان زیادی سوخت مصرف می کنند. حال چه باید کرد؟

در این خصوص گفتگوی رکنا با سعید میرترابی، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی ، کارشناس انرژی را بخوانید:

سعید میرترابی درخصوص ناترازی مصرف و تولید بنزین در کشور گفت: به چند دلیل روند مصرف سوخت در ایران فزاینده است. عامل اول میزان بالای مصرف سوخت خودروهای داخلی است که براساس آمار متوسط استاندارد مصرف سوخت جهانی نصف میزان مصرف سوخت در داخل ایران است. حجم خودروهای وارداتی نیز به میزان تقاضایی که در داخل وجود دارد  نیست.

عامل دیگر قیمت است. در ایران قیمت ها یارانه ای است و با این که چندین بار اصلاح قیمت انجام شده است به دلیل تورمی که هر سال وجود دارد، اصلاح قیمت  وضعیت واقعی را از دست می دهد و قیمت بنزین در کشور با قیمت های بازار جهانی بسیار متفاوت است. مساله مهم برای یک فعال اقتصادی این است که می تواند باتوجه به قیمت نهاده و کالاهای مصرفی، مدیریت مصرف داشته باشد. در ایران با توجه به تفاوت زیاد قیمت بنزین داخل با قیمت بین المللی، مدیریت مصرف انجام نمی شود.

ساخت پالایشگاه پرهزینه است

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در ادامه گفت: از عوامل دیگر می توان به فرهنگ مصرف و تاثیر استفاده از خودرو برای انواع کارها اشاره کرد. در ایران به دلیل اینکه شبکه حمل و نقل عمومی گسترش لازم را ندارد و از سوی دیگر میزان مصرف خودروها بالا و میزان تولید خودرو پایین است، گرایش زیادی به رشد مصرف وجود دارد.

از طرفی به دلیل محدودیت ها و پرهزینه بودن ساخت پالایشگاه ها، رشد طبیعی تولید به میزانی که بتواند هم تراز با رشد مصرف باشد، وجود ندارد. این عوامل باعث شده است که میزان مصرف و تولید بنزین در کشور هم تراز نیست.

در حوزه سرمایه گذاری در بخش گاز، انرژی و پالایشگاه ها عقب مانده ایم

میرترابی درخصوص فرسودگی تجهیزات پالایشگاه ها و امکان راه اندازی پالایشگاه در کشور گفت: بخش مهم توانایی فنی راه اندازی پالایشگاه در کشور وجود دارد، اما معمولا راه اندازی پالایشگاه ها در صنعت نفت (در بخش بالادست و بخش پایین دست) پرهزینه است و صنعتی پرهزینه و سرمایه بر محسوب می شود. در دوره دولت محمود احمدی نژاد به دلیل درآمدهای بالای ارزی امکان تزریق پول ارزی و ریالی برای پیشرفت پروژه ها وجود داشت.

اکنون به دلیل محدودیت در منابع ارزی و ریالی و از سوی دیگر تحریم ها به طور کلی سرمایه گذاری در زیرساخت های مختلف در بخش گاز، انرژی و پالایشگاه ها رو به کاهش بوده است. این مساله باعث شده است که امکان سرمایه گذاری داخلی و خارجی کاهش یافته است و در این حوزه عقب مانده ایم.

گره های کوری در حوزه انرژی کشور وجود دارد

این کارشناس انرژی در پاسخ به این سوال که راهکار چیست و آیا افزایش قیمت بنزین می تواند در بلند مدت کمبود بنزین در کشور را حل کند، گفت: در این راستا چند حوزه را می توان به طور همزمان مدیریت کرد تا این مشکل به صورت منطقی در یک بازه 5 ساله حل شود. در حوزه انرژی گره های کوری در اقتصاد کشور وجود دارد که از قدیم الایام باقی مانده است و به شکل منطقی حل نشده است.

ابتدا در بحث کلان باید ارتباطات بین المللی را افزایش و فشار تحریم ها را کاهش دهیم تا مانند سابق دولت بتواند میزان فروش نفت را افزایش دهد و درآمدهای ارزی بیشتری به دست آورد. از سوی دیگر امکان جلب سرمایه گذار وجود داشته باشد و مانند گذشته روال طبیعی تری شکل بگیرد زیرا در گذشته سرمایه گذاری در حوزه صنعت نفت و گاز شرایط خوبی داشت و دست دولت نیز به همان میزان باز بوده است. علت هم این بود که تحریم ها به شدت سال های اخیر نبود.

نفت خام را با بنزین مبادله کنیم

وی در ادامه گفت: در گام بعدی باید اصلاح قیمت انجام شود. ساختار خودروهای داخلی کشور پرمصرف است و یک شبه نمی توان بیش از 30 میلیون خودرو در کشور را اصلاح کرد. در شرایطی که تورم مهار شده باشد، می توان طرحی که ترکیبی از اصلاح قیمت و سهمیه سوخت باشد را ارائه کرد تا بتوانیم میزانی از مصرف داخلی را کنترل کنیم. زیرا در حال حاضر بسیار غیربهینه در کشور سوخت مصرف می شود.

در گام بعدی باید همکاری های بیشتری با جهان داشته باشیم. در حال حاضر همکاری هایی با ونزوئلا در تولید بنزین انجام می شود. در ادامه باید با کشورهایی همکاری داشته باشیم که بتوانیم نفت خام را با بنزین مبادله کنیم. با این سازوکارها می توان مصرف بنزین در آینده را پیش بینی و تامین کرد.

به تصمیم های سخت نیاز داریم

میرترابی با بیان اینکه به طور کلی باید مجموعه ای از سازوکارها باشد تا به سمت وضعیت بهتر حرکت کنیم، گفت: از سوی دیگر باید در حوزه خودروسازی نیز اصلاحات لازم انجام شود. به طور کلی تصمیم های سختی باید گرفته شود و نیاز به اراده ای برای انجام آنها لازم است.

اگر بتوانیم حتی 10 درصد میزان مصرف بنزین را در کشور کاهش دهیم، می تواند بخش زیادی از رشد مصرف را مهار کند. این تغییرات جنبه زیرساختی دارد و به تدریج نشانه های آن نمایان می شود. اگر بتوانیم به طور هم زمان در چند حوزه حرکت کنیم می توانیم مدیریت موثرتری داشته باشیم و ناترازی در حوزه سوخت را کنترل کنیم.

شرایط برای شوک واقعی کردن قیمت بنزین مهیا نیست

این کارشناس انرژی درخصوص طرح سهمیه بنزین برای هر ایرانی گفت: لازمه این طرح این است که قیمت بنزین واقعی شود. قیمت بنزین باید تقریبا 10 برابر افزایش یابد. سپس به هر ایرانی سهمیه بنزین تعلق گیرد. در این طرح بحث عدالت مطرح است، زیرا به این کالا یارانه تعلق گرفته است و کسانی هستند که بنزین مصرف نمی کنند. پرمصرف ها، بیشتر مصرف می کنند و کم مصرف ها نیز کمتر مصرف می کنند. البته این نوع طرح ها از دقتی که باید برخوردار نیست، زیرا کسی که صاحب خودرو نیست، از خودروهای حمل و نقل عمومی استفاده می کند و هزینه بیشتری درقالب کرایه پرداخت می کند.

به طور کلی در حال حاضر شرایط برای شوک واقعی کردن قیمت بنزین به لحاظ اجتماعی و سیاسی مهیا نیست. سابقه افزایش قیمت بنزین در ایران نشان می دهد که این مساله همیشه با بار روانی همراه بوده است. بنزین در بخش حمل و نقل استفاده می شود و شهرها بسیار متکی به حمل و نقل هستند. اساسا دو سوم سوخت در دنیا در حوزه حمل و نقل مصرف می شود و اثر زیادی در اقتصاد می گذارد و هم دارای بار روانی است.

افزایش قیمت بنزین یک تا دو برابر / اصلاح اساسی در دستور کار نیست

وی در ادامه تاکید کرد: بنابراین دولت باید شرایط را بسنجد و اگر شرایط ملتهب باشد، افزایش قیمت بنزین به صلاح نیست، اما در شرایط باثبات همراه با پرداخت های تشویقی می توان به میزانی قیمت بنزین را اصلاح کرد. به طور کلی بعید می دانم که بتوانیم قیمت بنزین را در مقایسه با قیمت فوب خلیج فارس، واقعی کنیم. زیرا تورم سنگینی را به همراه خواهد داشت.

بنزین در ایران بسیار ارزان است و یکی از مهم ترین راهکارها برای مدیریت مصرف، واقعی کردن قیمت بنزین است. این مساله برای همه اقشار جامعه دردناک خواهد بود و چون اصلاحات دردناک است باید در زمان و مکان درست انجام شود و تا آن زمان به نظر می رسد یک تا دو برابر افزایش قیمت خواهیم داشت و اصلاح اساسی باتوجه به میزان تورم و التهاب هایی که وجود دارد، بعید است در دستور کار وجود داشته باشد.