چرا برخی از کالاهای دپو شده در گمرک فاسد می شود ؟

هم زمان با گرانی اکثر کالاهای اساسی و اقلام مصرفی مردم در بازار، شنیده می شود که حجم زیادی از این کالاها در گمرکات کشور دپو شده است و ترخیص نمی شود. دپو کالاهای اساسی در گمرکات کشور مساله حیاتی و مهمی است که بایستی از سوی وزارتخانه ها و مراجع مربوطه مورد توجه ویژه قرار بگیرد. زیرا به طور مستقیم با معاش و زندگی تولیدکنندگان و مردم در ارتباط است. معمولا ناهماهنگی دستگاه‌ های امر تجارت و واردات از جمله بانک مرکزی، وزارت صمت، سازمان ملی استاندار، وزارت بهداشت، وزارت جهاد کشاورزی، گمرک و سازمان های دیگر، عامل اصلی عدم ترخیص کالاهای اساسی و نهایتا دپو کالاهای اساسی در زمان بسیار طولانی در گمرکات کشور است. بررسی ها نشان می دهد حجم زیادی از این کالاهای اساسی مربوط به نهاده‌ های دامی و صنایع تولیدی است که با ارز 4200 تومانی وارد شده‌ اند و از سویی فشار حداکثری را بر تولیدکنندگان و مردم ایجاد کرده است.

به گزارش اقتصادی رکنا، بهار سال 1400ستاد تنظیم بازار به ریاست اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور وقت، سازمان بنادر و دریانوردی و گمرک ایران را مکلف به ترخیص 90 درصدی کالاهای اساسی بدون نیاز به دریافت برگه تسویه ارزی از سوی صاحبان کالا کرد.بر اساس این مصوبه، گمرک ایران و سازمان بنادر مجازند با دریافت تعهد ارزی از صاحب کالا (واردکننده) و همچنین مجوز از وزارت جهاد کشاورزی برای ذرت، کنجاله، جو، دانه‌های روغنی و همچنین اخذ مجوز از شرکت بازرگانی دولتی ایران (وزارت صمت) برای روغن خام و گندم، تا 90 درصد کالاهای اساسی موجود در انبارهای بنادر را ترخیص کنند.اما پس از تصویب این مصوبه هنوز شاهد دپو کالاهای اساسی در گمرکات و عدم ترخیص این کالاها هستیم. در این خصوص گفتگو رکنا با مهردادجمال ارونقی، معاون فنی و امور گمرکی گمرک کشور را بخوانید:

معاون فنی و امور گمرکی گمرک کشور، درباره روال ترخیص یک کالا در گمرکات کشور گفت: کالا یا تجاری است یا غیر تجاری. کالای غیرتجاری در حد نمونه ای است که به محض وارد شدن بلافاصله و در حداقل زمان ممکن ترخیص می شود و نیاز به تشریفات گمرکی یک کالای تجاری ندارد. روال ترخیص کالای تجاری مطابق متن قانون مقررات صادرات و واردات، که واردکنندگان کالا اعم از دولتی و غیر دولتی جهت اخذ مجوز ورود ثبت سفارش باید منحصرا به وزارت صمت مراجعه کنند و مجوز اولیه و مجوز ورود را اخذ کنند. متاسفانه این مورد رعایت نمی شود و البته زیرساخت لازم در وزارت صمت باید ایجاد شود. یعنی شخص برای ورود کالا معطل صدور مجوز از سوی وزارت صمت نباشد و بلافاصله بررسی شود که کالا مجاز است و مشکلی برای واردات ندارد یا مشروط است و باید با شرایط خاصی وارد کشور شود و یا ممنوع است که اجازه ورود کالا داده نمی شود.

روال ترخیص کالای تجاری چیست؟

وی در ادامه افزود: چون ممکن است در بحث صدور مجوزها علی الخصوص برخی کالاها روند طولانی شود، صاحبان کالا، کالای خود را خریداری می کنند و به گمرکات، بنادر، مناطق ویژه و مناطق آزاد می رسانند و این باعث می شود چون کالا بدون مجوز وارد این مناطق شده است، دپو شود و در برخی مواقع امکان ترخیص و صدور مجوز را نداشته باشند و رسوب کند و به اسم گمرک تمام شود، که فلان کالا با فلان ارزش در گمرک است. در صورتی که این کالا نه هنوز به گمرک ارسال شده و نه ثبت سفارش و مجوز دارد. چون فرآیند تجارت خارجی کشور نیاز به بازنگری دارد، این موضوع وجود دارد و بعضی اوقات باعث سوءاستفاده می شود.

ارونقی تاکید کرد: اگر به صورت عادی روند واردات یک کالا را در نظر بگیریم، اولین مرحله این است که شخص تاجر به وزارت صمت مراجعه کند و مجوز ورود یا ثبت سفارش کالا را اخذ کند. در این حالت با یکی از این موارد مواجه خواهد شد. یا کالا مجاز است و اجازه ورود و مجوز ثبت سفارش صادر می شود. یا کالا مشروط است، مثل برنج که اعلام می کنند زمانی که کالا رسید مجوز قرنطینه نباتی را از وزارت جهاد کشاورزی و سازمان استاندارد اخذ کنید و شرطی را برای آن در نظر می گیرند. این کالا مشروط است و شرط آن باید در گمرک مرتفع شود. سوم کالاهایی که ممنوع الورود است. اول، ممنوعه شرعی مثل مشروبات الکلی که قابل ورود به کشور نیست. دوم، ممنوعه های قانونی مثل مواد مخدر، اسلحه و مهمات که تاجری هم به دنبال وارد کردن آن نیست و اگر شخصی هم کالایی گمراه کننده مثل دستگاه های استراق سمع وارد کند مجوز داده نمی شود، به این دلیل که این کالا ممنوع الورود است. سوم ، ممنوعه های دولتی است که از سمت دولت در یک مقتضیات زمانی و مکانی خاصی وضع می شود. مثل خودرو که یک سالی ممنوع می شود و در یک سال دیگر ممکن است ممنوعیت آن برداشته شود و یا کالای مجاز مشروط یا کالای مجاز شود.

وی ادامه داد: در نتیجه زمانی که ثبت سفارش صادر می شود، قبل از ثبت سفارش تاجر منبع تجاری خود را پیدا کرده است و پیش فاکتوری را از منبع خارجی دریافت کرده است. براساس آن ثبت سفارش می گیرد و زمانی که ثبت سفارش برای کالا صادر شد، کالا را خریداری می کند. کالا به بنادر و گمرکات کشور حمل می شود و با اسناد و مدارکی که در نظر گرفته شده و در قانون مصرح است ،شخص مراجعه می کند به گمرک و تشریفات گمرکی را انجام داده و کالای خود را به گمرک ارسال می کند و حقوق ورودی را پرداخت کرده و مجوزهای لازم را اخذ و به گمرک ارائه می کند. پس از این که تشریفات گمرکی انجام شد، شخص می تواند به عنوان صاحب کالا پروانه کالا را از گمرک دریافت کرده و مبادرت به خروج کالا و ترخیص از گمرک کند که وارد چرخه تولید یا چرخه مصرفی شود. برای کالای تجاری باید حتما این پروسه طی شود.

پروسه ترخیص کالا چقدر زمانبر است؟

ارونقی درباره زمان پروسه ترخیص یک کالا در گمرک گفت: برای کالاهای مختلف متفاوت است. کالایی که به صورت نرمال و مجاز و بدون هیچگونه مجوزی وارد می شود از یک روز تا یک هفته زمان می برد. برای کالای مجاز مشروط، شرط ها مهم است که برآورده شود و آن هم مختلف و متفاوت است. برای مثال استاندارد یک کالایی را اعلام کرده است که حتما باید مجوز استاندارد اجباری اخذ شود و کالا به گمرک ارسال می شود و سازمان استاندارد می تواند با یک دوگانگی با این کالا رفتار کند. اگر گواهی بازرسی استاندارد به گمرک ارائه شود، ظرف یک روز مجوز صادر می شود. ولی در صورتی که گواهی بازرسی را نداشته باشد که به گمرک ارائه کند، استاندارد مجبور است که از کالا نمونه برداری کند که در این مورد زمان ترخیص آن افزایش پیدا می کند و تا مجوز استاندارد صادر نشده کالا در گمرک است و جزو تشریفات گمرکی به نحوی حساب می شود.بعضی کالاها هم چند مجوز مختلف می خواهند. برای مثال کالایی هست که هم مجوز استاندارد می خواهد، هم قرنطینه نباتی می خواهد و هم مجوز بهداشت و همه این ها مستلزم روندی است که توسط مرجع مربوطه باید طی شود و به یک نحوی این مدت زمان بگذرد و این آزمون ها انجام شود. طی شدن این فرآیند امکان دارد از یک هفته، تا چند ماه طول بکشد.

معاون فنی و امور گمرکی گمرک کشور افزود: در کنار این پروسه برای تمام کالاها از سال 97 مقرر شده که باید منشاء ارزی که به کالاها اختصاص داده شده و از کشور خارج شده و یا تراکنش انجام شده حتما بررسی شود. پس از دریافت کد رهگیری بانک و تایید منشاء ارزی که نهایتا کد ساتا صادر می شود، گمرک را ملزم کردند که این مورد را پیگیری کند. در حال حاضر زمان پیگیری منشاء ارز نیز به مدت زمان ترخیص کالا اضافه می شود. برخی کالاها در کمترین زمان ممکن منشاء ارز آن تامین و یا ارز نیمایی به آن اختصاص داده می شود و برخی کالاها هم چند ماهی در صف تخصیص و تامین ارز قرار می گیرند که همه این موارد منتج می شود به این که کالا در گمرک بماند. البته مصوبات مختلفی هم برای ترخیص درصدی این کالاها داشتیم.

کالای ممنوعه وارد گمرک می شود، اما وارد کشور نمی شود

وی در پاسخ به این سوال که آیا کالاهای ممنوعه وارد گمرک می شود؟ گفت: امکان این که کالای ممنوعه به گمرک برسد وجود دارد، اما قابلیت ترخیص و اظهار ندارد. معمولا کسی درخصوص ورود کالاهای ممنوعه شرعی و قانونی مبادرت به وارد کردن این نوع کالاها نمی کند. در مورد کالاهای ممنوعه قانونی امکان دارد این کالا به گمرک برسد یا حتی ترخیص شود و گمرک متوجه نشود. مثل این که یک کالای چینی در حجم تجاری خریداری و به گمرک برسد و فرآیند ترخیص انجام می شود. اما در یک مقطعی در بازرسی های فیزیکی گمرک مشاهده می شود که بر روی آن کالا عبارتی به غیر از کشور چین نوشته شده است. که این علامت اغفال کننده و این کالا ممنوعه قانونی است. در قانون امور گمرکی صراحتا آمده است که هر عبارت و علامت و هر کلمه ای که به هر نحوی اغفال مشتری را در بر داشته باشد، ممنوعه قانونی می شود. اگر قابل امحاء است باید امحاء شود و یا مرجوع شود. گمرک به صاحب کالا اعلام می کند که ظرف 3 ماه این کالا را از گمرک به خارج از کشور مرجوع کند. اگر ظرف 3 ماه این کالا مرجوع نشود، دولت کالا را ضبط می کند و صاحب کالا باید فرآیند را از طریق دادگاه طی کند.

ارونقی افزود: ممکن است یک کالای ممنوعه قانونی توسط گمرک شناسایی نشود و وارد کشور شود. اما در هر مقطعی قابل پیگیری و از مصادیق قاچاق کالا است و باید توقیف و از کشور خارج شود.درنتیجه ممکن است کالای ممنوعه وارد گمرک شود و از گمرک ترخیص شود. برای نمونه درباره واردات کالای ممنوعه دولتی، زمانی که ورود خودرو به کشور ممنوع شد، چند صد دستگاه خودرو بعد از آن به گمرک رسیده است و در انبارهای مناطق ویژه و مناطق آزاد مانده است. گمرک نمی تواند در حال حاضر جلوی ورود کالای ممنوعه دولتی را بگیرد. اما گمرک از لحظه اظهار می تواند آن را ترخیص نکند و تشریفات ترخیص کالا را انجام ندهد.یعنی در واقع ورود کالا به انبارهای مرجع تحویل گیرنده به معنی ترخیص کالا نیست.ممکن است در این صورت کالای مورد نظر در انبارهای گمرک بماند، رسوب کند و فاسد شده و یا از بین برود.

6/5 میلیون تن کالای اساسی در گمرکات کشور دپو شده است

ارونقی در پاسخ به این سوال که چرا کالاهای دپو شده اساسی پیش از رسوب و فاسد شدن تعیین تکلیف نمی شوند؟ گفت: در حال حاضر شش و نیم میلیون تن کالای اساسی در گمرکات داخلی و بنادر کشور موجود است. نسبت به قبل ظرف دو سه ماه اخیر بسیار روند واردات و ترخیص کالاها افزایش یافته است و روان تر شده است. اگر پیش از این در ماه 30 هزار تن کالای اساسی توسط کامیون ترخیص می شد، حالا به 70 هزار تن و در کل گمرکات به 100 هزار تن می رسد. این نرم بسیار خوبی برای ترخیص کالاهای اساسی است. الان تقریبا وضعیت آرام و روان تری نسبت به قبل شده است. قبلا اعلام می شد یک نهاده ای وجود ندارد یا ترخیص نشده، اما حالا بحران فروکش کرده و الان نمی گویم وضعیت مطلوب است اما وضعیت نسبت به قبل روانتر شده است. کالاهای اساسی ارز 4200 تومانی ترجیحی را دریافت می کنند و تازمانی که این ارز تامین نشود، این کالا قابلیت ترخیص از گمرک را نخواهد داشت. اگر هم اعتباری و به اعتبار صاحب کالا وارد بنادر گمرکات شده است، صاحب کالا حتما معطل است که ارز این کالا تعیین تکلیف شود. یا این کالا توسط دولت تعیین تکلیف می شود و یا این که صاحب کالا آن را ترخیص کرده و با نرخ مصوب می فروشد تا دولت تصمیم دیگری در این مورد داشته باشد. در نتیجه اغلب صاحبان کالا ترجیح می دهند که تا زمان تعیین تکلیف تامین ارز کالا را نگهداری کنند و پس از آن نسبت به واردات به کشور اقدام کنند.

70 هزار کالای کانتینری در گمرکات کشور دپو شده است

وی در ادامه افزود: بعضی از کالاها، کالاهای غیراساسی هستند که میزان آنها به حدود سه ونیم میلیون تن در بنادر و گمرکات کشور می رسد. 85 درصد این کالاها هم مرتبط به تولید و در رابطه با نهاده های تولید، اعم از مواد اولیه مواد مصرفی و ماشین آلاتی هستند که به نحوی به تولید مرتبط است. در حال حاضر گمرک ظرفیت و مصوبه ای را اخذ کرده و پیشنهاد داده است که در حال حاضر 90 درصد این کالاها امکان ترخیص دارند و مشکل خاصی در این زمینه نیست.

ارونقی ادامه داد: کالاهای کانتینری سومین بخش است که حاوی کالاهای اساسی مثل برنج و کالاهای غیراساسی در بنادر کشور که به 60 تا 70 هزار کانتینر می رسد که روند مخصوص به خود را طی می کنند. کالاهای اساسی که مشمول ارز ترجیحی می شوند شامل 6 قلم کالا است، که مربوط به وزارت صمت و وزارت جهاد کشاورزی است. (بخشی از داروها هم شامل ارز ترجیحی می شوند) این 6 قلم شامل گندم، جو، ذرت، کنجاله سویا، دانه های روغنی و روغن خام است که ارز 4200 تومانی را دریافت می کند. در نتیجه این کالاها با کانتینر وارد نمی شوند و به صورت فله ای به گمرکات می رسند. برنج هم کالای اساسی است که ارز نیمایی دریافت می کند و بانک عامل ارز نیمایی را برای این کالا تامین می کند. این کالاها در کانتینر است و چند ماه است که به دلایل مختلف از جمله عدم تامین ارز و اخذ مجوزهای قانونی و یا دلایل دیگر در گمرکات کشور دپو شده است.

وی در ادامه گفت: چهارمین دسته کالاهایی که در بنادر کشور است، کالاهای ممنوعه دولتی است که هنوز تشریفات ترخیص این کالاها انجام نشده و صاحبان کالاها به هر ترتیب نتوانستند این کالاها را ترخیص کنند. با این حال که صاحبان کالا به دلیل حقوق مکتسبه ای هم که دارند و بعد از ممنوعیت با پیگیری هایی که از سوی آنها و مراجع مربوطه مثل دیوان عدالت اداری انجام شده، هنوز این کالاها تعیین تکلیف نشده است. بحث دیگر هم مربوط به کالاهای 27 است که بازهم حقوق مکتسبه برای صاحبان کالا ایجاد شده و در گمرکات و بنادر مانده است.(گروه کالایی ۲۷ گروهی با اولویت ارزی غیرفعال است که برخی‌ها از آن، تحت عنوان «کالاهای ممنوعه» یاد می‌کنند.لوازم آرایشی و بهداشتی، لوازم التحریر، سیستم تهویه هوا، کیسه فیلتر صنعتی، پارچه رومبلی، ماشین آلات راه سازی، وسایل ورزشی، وسایل جانبی لوازم خانگی، تجهیزات و لباس ایمنی، میوه موز و کمپوت آناناس برخی اقلام گروه ۲۷ است.)

90 درصد کالاهای سلامت محور قبل از فاسد شدن، ترخیص و تعیین تکلیف می شود

معاون فنی و امور گمرکی گمرک کشور درخصوص کالاهای سلامت محور دپو شده در گمرکات تاکید کرد: وظیفه گمرک درخصوص کالاهایی که سلامت محور و فساد پذیر است و در زمان مقرر نتوانسته اند مجوزهای لازم را برای ترخیص از گمرک اخذ کنند، این است که کالا را متروکه اعلام کرده و به سازمان جمع آوری و فروش اموال تملیکی اعلام کند. بعضی از مواقع سازمان جمع آوری و فروش اموال تملیکی پس از بررسی اعلام می کند که کالای متروکه ارزشی نداشته و حتی کفاف هزینه های مرتبط با این موضوع را نمی دهد. مثل سرمی که 5 سال از تاریخ تولید آن گذشته و قابل مزایده گذاشتن هم نیست، چون مجوز وزارت بهداشت را برای بحث مصرف نخواهد داشت که در این صورت امحاء می شود. بعضی از عوامل و علل باعث رسوب این کالاها در بنادر و حتی خراب و فاسد شدن آنها می شود. ولی بیش از 90 درصد کالاها در موعد مقرر و قبل از این که فاسد شود و از بین برود ترخیص و تعیین تکلیف می شود.

چرا کالاهای دپو شده قبل از فاسد شدن تعیین تکلیف نمی شود؟

وی در پاسخ به این سوال که چرا در این شرایط سخت تحریم و کرونا، تعیین تکلیف کالاها پیش از فاسد شدن انجام نمی گیردگفت: کالایی که به بنادر گمرکات کشور می رسد و مراجع تحویل گیرنده کالا آن را تحویل می گیرند، باید پس از گذشت موعد مقرر برای ترخیص که 2 ماه است به گمرک اعلام کند تا گمرک به سازمان اموال تملیکی اعلام و نهایتا براساس کالای متروکه با آن رفتار شود. وظایف دومینووار بهم مرتبط هستند. باید ببینیم که یک کالا وقتی ترخیص نمی شود در کدام یک از این چرخه قصور شده است. زیرا مفاد قانونی و الزامات قانونی هم وجود دارد که کالا بلافاصله باید تعیین تکلیف شود. حتی وقتی صاحب کالا اختیار و قدرت ترخیص آن را ندارد، دولت باید آن را تعیین تکلیف کند. باید به طور موردی هر کدام بررسی شود که قصور و کوتاهی از سوی کدام سازمان بوده است. آیا مرجع تحویل گیرنده در موعد مقرر این موضوع را به گمرک اعلام نکرده است یا گمرک کوتاهی کرده و در فرصت مقتضی به سازمان جمع آوری و فروش اموال تملیکی اعلام نکرده است. و یا سازمان فروش اموال تملیکی در فرصت مقتضی اقدامات لازم را در این خصوص انجام نداده است.

تعیین تکلیف کالاهای دپو شده از جمله کالاهای سلامت محور

ارونقی درباره دپو کالاهای سلامت محور در گمرک گفت: درباره دپو کالاهای سلامت محور باید گفت به دلیل ناهماهنگی های قبلی باعث شد که مصوباتی گرفته شده بود، اجرایی نشود، از 4 ماه پیش از دادستانی محترم درخواست کردیم به قضیه ورود کند. از گمرکات بازدیدهایی صورت پذیرفت. با ورود دادستانی و پیگیری هایی که از سوی وزیر محترم اقتصاد و دارایی و گمرک صورت می گیرد، و با دستوراتی که اخیرا وزیر محترم اقتصاد صادر کردند برای تعیین تکلیف کالاهای دپو شده علی الخصوص داروهایی که در گمرکات کشور و گمرکات تهران، جلسات مختلف و خوبی برگزار شده است. در این زمینه با هماهنگی های سازمان های مربوطه نسبت به قبل پیشرفت داشتیم. نهایتا ظرف یکی دو ماه آینده باید کالاهایی که دپو شده اند و یا رسوب پیدا کرده اند تعیین تکلیف شوند.یا از بین برود، یا مرجوع شود و یا وارد کشور شود و یا این که صاحب کالا عمدا آن را نگهداری کرده باشد، باید تکلیف این کالاها مشخص شود.

وی در آخر درباره هزینه نگهداری و امحاء کالاهایی که صاحب ندارد، گفت: اگر کالایی صاحب نداشته باشد سازمان اموال تملیکی با هماهنگی مراجع ذیربط از دادستانی دستور لازم را می گیرد و نسبت به معدوم کردن آن اقدام می کند. هزینه ها و اعتباراتی برای این منظور در نظر گرفته شده است. اگر کالا قابلیت فروش و شرکت در مزایده داشته باشد، هزینه ها از آن محل تامین می شود.اگر از محل فروش مصرف ثانویه داشته باشد مثل این که یک نهاده دامی را می توانند نهایتا از آن الکل استخراج کنند و در غیر این صورت اعتبارات لازم با هماهنگی مراجع ذی ربط، در نظر گرفته می شود.

بخش های دیگر این مصاحبه را در لینک های زیر بخوانید:

20 میلیون جوجه را خاک کردند و گفتند نهاده مرغی نداریم/ نهاده های مرغی در گمرک دپو شده بود !

می گفتند برای واکسن دلار نداریم ولی موبایل وارد کردند !

ماجرای دپو 6 هزار کامیون در گمرکات کشور / دو سال است نان کامیون داران آجر شده است !