ایران در محاصره خشکسالی 20 ساله! / آیا امیدی به خروج از بحران آب هست؟

به گزارش رکنا، طبق گزارش دفتر اطلاعات و داده‌ های آب کشور، کشور ایران بیش از 20 سال است که در یک دوره‌ خشک قرار گرفته است و در 5 سال اخیر نیز با کاهش بارش جدی نسبت به شرایط نرمال مواجه بوده است. کاهش بارندگی‌ ها در کشور نشانه‌ ای از خشکسالی شدید است که تأمین آب شرب و کشاورزی را با چالش مواجه کرده است.

سخنگوی صنعت آب کشور اخیرا در نشست خبری اعلام کرد که با وجود بارش‌ های اخیر، کمبود تجمعی منابع آبی جبران نشده و میانگین بارش کشور 37 درصد کمتر از حد نرمال است. برخی استان‌ ها با کاهش بارش بیش از 50 درصدی مواجه‌اند و تنها گیلان، مازندران و زنجان بارندگی نرمال دارند. وضعیت سدها بحرانی است و ذخایر آنها نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. برای مثال، سدهای تأمین‌کننده آب تهران با کاهش 46 درصدی بارش روبه‌رو هستند. همچنین خشکسالی 5  سال متوالی، بحران آب را تشدید کرده و مدیریت منابع را خصوصا در تابستان 1404 دشوارتر ساخته است.

وضعیت آبی سدهای مهم کشور و استان تهران

میزان ورودی آب به مخازن سدهای کشور در سال آبی جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته 28 درصد کاهش یافته است. درحالی ورودی آب به سدها در سال گذشته 13.26 میلیارد مترمکعب بود، این رقم امسال به 9.58 میلیارد مترمکعب رسیده است. این در حالی است که میزان خروجی آب از سدها تقریبا مشابه سال گذشته بوده است.

همچنین، حجم آب موجود در مخازن سدهای کشور تا 21 اسفند امسال با 5 درصد کاهش نسبت به سال گذشته، به 44 درصد رسیده است. برخی سدهای مهم در 10 استان کشور، شامل تهران، البرز، اصفهان، خراسان رضوی، حوضه قمرود، هرمزگان، زنجان، کرمان، فارس و مرکزی، کمتر از 15 درصد آب دارند.

سدهای تهران نیز وضعیت مناسبی ندارند، به طوری که سد امیرکبیر تنها 6 درصد، سد لار کمتر از یک درصد، سدهای لتیان و ماملو هر کدام 11 درصد پرشدگی دارند. در سایر استان‌ ها سد زاینده‌ رود 11 درصد، سد دوستی خراسان رضوی 10 درصد، سد طرق خراسان رضوی 12 درصد، سد پانزده خرداد حوضه قمرود 11 درصد، سد استقلال هرمزگان 8 درصد، سد شمیل و نیان هرمزگان 3 درصد، سد تهم زنجان 13 درصد، سد تنگوئیه سیرجان کرمان 8 درصد، سد رودبال داراب 3 درصد و سد ساوه مرکزی 9 درصد پرشدگی دارند.

گزارش ها حاکی از آن است که بارش‌ ها در سال آبی جاری نسبت به میانگین بلندمدت 36 درصد کاهش یافته است. در 5 استان کشور، کاهش بارش‌ ها بیش از 50  درصد بوده است. استان تهران نیز با کاهش 38 درصدی بارش نسبت به شرایط نرمال مواجه شده و رتبه بارش کشور در بین 57 سال آماری، در جایگاه 53 قرار دارد که نشان دهنده شرایط بسیار خشک است.

ایران دو دهه در خشکسالی

فیروز قاسم‌زاده ،مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور در این خصوص با اشاره به تأثیر گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی بر منابع آبی ایران اظهار داشت: گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی به‌عنوان یک چالش عظیم، گریبانگیر ساکنین کرۀ زمین شده است. امروزه تمام دولت‌ها درجه‌ای از آثار تغییرات اقلیمی را درک می‌کنند و در برنامه‌های کوتاه مدت و بلند مدت خود به دنبال مقابله با آثار آن و یا سازگاری با شرایط جدید هستند.

وی، وقوع خشکسالی و کاهش آب در دسترس را از ملموس‌ترین آثار گرمایش زمین خواند و افزود: این نتایج ناشی از آن است که بخش عمده‌ای از آب موجود در چرخه هیدرولوژیکی به‌صورت بخار در جو باقی مانده و تبدیل به بارش نمی‌شود تا ساکنین زمین از آن بهره‌مند شوند.

ایران بیش از ۲۰ سال است که در دوره‌ خشک قرار گرفته است

قاسم‌زاده با بیان اینکه آثار این اتفاق در کشور ایران در سال‌های اخیر مشهود بوده است، گفت: براساس شاخص خشکسالی بلندمدت، کشور ایران بیش از ۲۰ سال است که در یک دوره‌ خشک قرار گرفته است و در ۵ سال اخیر نیز با کاهش بارش جدی نسبت به شرایط نرمال مواجه بوده است.

مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور اضافه کرد: آنچه که شرایط را سخت کرده، وقوع خشکسالی هیدرولوژیکی است؛ به طوری که به‌دلیل کاهش بارش، رواناب رودخانه‌ها و نفوذ به آبخوان‌های زیرزمینی کاهش یافته، رودخانه‌ها خشک شده‌اند و تراز آب زیرزمینی به طور مداوم در حال کاهش است و به نوعی کاهش بارش‌ها منجر به کاهش در آب تجدیدپذیر شده است.

قاسم‌زاده، کاهش ذخایر سدها و کاهش آبدهی آبخوان‌ها را از جمله نتایج خشکسالی هیدرولوژیکی خواند که منجر به وقوع تنش در بخش‌های مختلف مصرف از جمله شرب، کشاورزی و محیط زیست شده است.

ورودی مخازن نسبت به متوسط ۵ سال گذشته دارای ۴۳ درصد کاهش است

وی افزود: به عنوان یک شاخص، مقایسه ورودی به مخازن سد‌های کشور نشانگر این است که در سال آبی جاری تاکنون، ورودی مخازن نسبت به متوسط ۵ سال گذشته دارای ۴۳ درصد کاهش است. این در شرایطی است که سال‌های گذشته نیز سال‌های خشکی محسوب می‌شوند.

مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور با تأکید بر اینکه خروج از شرایط خشکسالی هیدرولوژیکی منوط به جبران نقصان ایجاد شده در پیکره‌های آبی است، خاطرنشان کرد: این اتفاق زمانی می‌افتد که چندین سال متمادی، بارش‌های نرمال و فرانرمال اتفاق بیفتد و از طرفی برداشت از منابع آبی از طریق مدیریت مصرف در بخش‌های مختلف کاهش یابد.

قاسم‌زاده تأکید کرد: در چنین شرایطی، سازگاری با شرایط کم آبی و کاهش مصارف امری ضروری است، تا در کنار نزولات آسمانی مناسب، باعث بهبود شرایط آب در کشور شود.