به گزارش رکنا، در یکسال گذشته از سوی مسئولان سازمان محیط زیست کشور بارها آمار کمبود محیط بان اعلام شد. کمبودهای اقتصادی و حمایتی محیط بانان نیز بیان شد اما نتیجه فقط تکرار مکرر اعلام این کمبود ها بوده است تا جایی که چند روز بعد از تحویل لایحه بودجه 1402 نیز رئیس سازمان محیط زیست کشور با سمت معاون رئیس جمهور با از تعداد کمبود محیط بان گفته است. گفتن از کمبود ها و نیازها به رسانه ها اتفاق خوبی است اما بر طرف کردن این کمبودها به حتم به دست رسانه ها و مردم حل نمی شود و باید مسئولان حل کنند.

امروز ، سه روز بعد از تحویل لایحه بودجه 1402 سلاجقه در جمع خبرنگاران اعلام کرده است که هم‌اکنون تعداد محیط‌بان در کشور بسیار کم و معادل یک هشتم کمتر از استاندارد جهانی است.

این در حالی است که 12 آذر امسال یعنی قبل از تحویل لایحه بودجه 1402 نیز  علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط زیست کشور در خصوص کمبود تعداد محیط بانان کشور گفته بود: "در سال جاری 350 نفر در سازمان محیط زیست استخدام خواهند شد که 250 نفر از آنها محیط بان و 100 نفر کارشناس خواهد بود."

اما به نظر اقدامی برای تامین استخدام محیط بانان در لایحه 1402 صورت نگرفته است باردیگر رئیس سازمان محیط زیست کشور،کمبودنامه را مقابل خود قرار داده و از نداشته ها می گوید.

محیط‌بان ایران یک هشتم کمتر از استاندارد جهانی

علی سلاجقه که برای سفری یک روزه به استان اردبیل سفر کرده است، با اشاره به وسعت مناطق حفاظت شده استان اظهار کرد: هم‌اکنون تعداد محیط‌بان در کشور بسیار کم و معادل یک هشتم کمتر از استاندارد جهانی است.

وی افزود: برای جبران این کمبود برنامه‌ریزی شده که از سال آینده ۳۵۰ نفر طبق ضوابط در کشور استخدام شوند که ۲۵۰ نفر محیط‌بان و ۱۰۰ نفر کارشناس هستند و امیدواریم با تحقق این موضوع کمبود محیط بان به‌تدریج برطرف شود.

تعداد محیط بانان ایران یک شانزدهم استاندارد جهانی است

و اما 28 تیرماه سال جاری منوچهر فلاحی، جانشین فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور  اظهاراتی را درباره وضعیت نامناسب یگان محیط بانی، شرایط نامساعد حراست از مناطق چهارگانه تحت حفاظت سازمان محیط زیست و لزوم استفاده از جوامع محلی در حراست از عرصه های طبیعی با رونق گردشگری طبیعت ضابطه مند مطرح کرد که توجه به آنها خالی از لطف نیست.

فلاحی در ابتدای صحبت های خود درباره مساحت مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست توضیح داد: در مجموع 309 منطقه در سطح کشور به عنوان مناطق چهارگانه تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار دارد که از آنها با عناوینی نظیر منطقه حفاظت شده، اثر طبیعی ملی، پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده یاد می شود. این عناوین در سطح جهان رسمیت دارد و در تمام کشورهای دنیا مناطقی که یکی از این چهار عنوان برای آنها قید شده است، تحت حراست بالاترین نهاد محیط زیستی آن کشور قرار دارد.

جانشین فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور تاکید کرد: مساحت مناطق چهارگانه محیط زیست ایران حدود 19 میلیون و 100 هزار هکتار است. همچنین ما حدود 200 منطقه حفاظت شده پشتیبان داریم که از آنها با عنوان عرصه های شکار ممنوع یاد می شود. این مناطق به به انضمام بخش هایی از نوار مرزی کشور که حراست زیست محیطی آن برعهده سازمان محیط زیست قرار دارد، مجموعا شامل 13 میلیون و 500 هزار هکتار است. از مجموع این دو عدد هم می توان به این نتیجه رسید که یگان حفاظت محیط زیست کشور به صورت مستقیم مسئولیت حراست از بیش از 32.5 میلیون هکتار از مساحت ایران را برعهده دارد.

کمبود شدید نیرو و تجهیزات یگان حفاظت محیط زیست ایران

فلاحی با تاکید بر فاصله شدید تعداد محیط بانان کشورمان با استانداردهای جهانی گفت: در استانداردهای جهانی حفاظت از محیط زیست تاکید شده است که به ازای هر هزار هکتار عرصه حفاظت شده، باید یک نفر محیط بان فعالیت کند. این در حالی است که تعداد نیروهای یگان حفاظت محیط زیست کشورمان مجموعا به 4 هزار نفر می رسد که از این تعداد حدود 3 هزار نفر از نیروها در عرصه اجرایی فعالیت می کنند و با توجه به نوع شیفت بندی نیروهای محیط بانی، در هر لحظه حداکثر دو سوم این نیروها در مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست مشغول فعالیت هستند.

جانشین فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور ادامه داد: اگر در بهترین حالت برآورد کنیم که در هر لحظه حدود 2 هزار محیط بان در مناطق تحت مدیریت یگان حفاظت محیط زیست مشغول فعالیت هستند، می توان گفت هر محیط بان کشور در هر لحظه باید از 16 هزار هکتار از عرصه های طبیعی کشور حفاظت کند. به عبارت دیگر، هر محیط بان ایرانی، 16 برابر استانداردهای جهانی فعالیت می کند یا به بیان ساده تر می توان گفت تعداد محیط بانان ایران، یک شانزدهم استانداردهای جهانی است.

وی در ادامه تاکید کرد: یگان محیط بانی کشور نه تنها با کمبود شدید نیرو مواجه است، بلکه تجهیزات ما نیز به هیچ وجه متناسب با نیازهای طبیعت ایران نیست؛ به نحوی که در آیین نامه های ما تاکید شده است که خودروهای یگان حفاظت محیط زیست بعد از 5 سال و موتورسیکلت های ما بعد از 6 سال فرسوده محسوب می شوند. این در حالی است که متاسفانه اکنون خودروها و موتورسیکلت هایی در یگان حفاظت محیط زیست کشور وجود دارد که بیش از 10 سال از عمر آنها می گذرد، ولی ما هنوز ناچار به استفاده از آنها هستیم؛ زیرا ما با کمبود شدید اعتبارات برای به‌روزرسانی ناوگان حمل و نقل یگان حفاظت محیط زیست کشور مواجه هستیم.

با رونق گردشگری طبیعت، جوامع محلی باید درگیر حفاظت از محیط زیست شوند

فلاحی در بخش دیگری از اظهاراتش بر لزوم استفاده از جوامع محلی در حراست از محیط زیست کشور گفت: وقتی یگان حفاظت و سازمان محیط زیست کشور به شدت با کمبود نیرو و امکانات مواجه است، ما چاره ای نداریم جز این که جوامع محلی را درگیر حفاظت از محیط زیست کنیم. آموزش جوامع محلی نیز فقط یکی از راهکارهای موجود در این زمینه است و ما باید همزمان با اجرای این راهکار، شرایط را برای توسعه گردشگری باضابطه و قاعده مند در عرصه های حفاظت شده فراهم کنیم تا جوامع محلی اطراف این عرصه ها از حضور گردشگران نفع ببرند و تمایل داشته باشند برای منافع خودشان هم که شده، از مناطق چهارگانه محیط زیست حراست کنند.

جانشین فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور ادامه داد: متاسفانه ما اکنون با روشی کاملا سنتی مشغول حراست از محیط زیست کشورمان هستیم، به نحوی که می توان گفت ما اکنون به همان روشی از مناطق چهارگانه محیط زیست حفاظت می کنیم که قبل از انقلاب و حتی در بدو تشکیل سازمان محیط زیست در سال 1350 نیز مناطق چهارگانه به همین شکل حفاظت می شد. خروجی این روش هم این است که جوامع محلی نه تنها درگیر حراست از مناطق حفاظت شده نمی شوند، بلکه نسبت به حفظ محیط زیست کشور به شدت بی توجهی می کنند.

وی در ادامه تاکید کرد: در اطراف عمده مناطق چهارگانه محیط زیست تعداد زیادی روستا وجود دارد، ولی چون ما روشی سنتی را برای حفاظت از محیط زیست در پیش گرفته ایم، جوامع محلی به هیچ وجه درگیر حفاظت از طبیعت نمی شوند. در چنین شرایطی، روستاییان اطراف مناطق چهارگانه نه تنها هیچ توجهی به حراست از عرصه های محیط زیست ندارند، بلکه با بعضا با نیروهای محیط بانی تعارض پیدا می کنند.

مناطق چهارگانه محیط زیست سالانه کمتر از 500 هزار گردشگر دارد

فلاحی با تاکید بر لزوم الگوگیری از کشورهای پیشرفته برای درگیر کردن جوامع محلی جهت حراست از مناطق حفاظت شده گفت: عناوین مناطق چهارگانه محیط زیست در ایران همان عناوین جهانی است، ولی روشی که ما برای حفاظت از این مناطق در پیش گرفته ایم، هیچ تناسبی با استانداردهای  جهانی ندارد. به طور مثال، پارک ملی Yellowstone در آمریکا یکی از قدیمی ترین پارک های ملی جهان است که ارزش های زیست محیطی فراوانی دارد، اما مسئولان حفاظت از محیط زیست ایالات متحده آن قدر برای رونق گردشگری طبیعت در این پارک ملی اهمیت قائل بوده اند که اکنون Yellowstone سالانه بیش از 3.5 میلیون نفر بازدیدکننده دارد.

جانشین فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور ادامه داد: در شرایطی که فقط یکی از پارک های ملی آمریکا سالانه 3.5 میلیون نفر گردشگر می پذیرد، تمام 309 منطقه چهارگانه تحت مدیریت سازمان محیط زیست در ایران با مساحت بیش از 19 میلیون هکتار، سالانه کمتر از 500 هزار نفر گردشگر دارد. این در حالی است که ما می توانیم با توسعه گردشگری طبیعت البته به صورت قاعده مند، از مناطق چهارگانه محیط زیست درآمد داشته باشیم و این درآمد را برای خرید تجهیزات و استخدام نیروهای انسانی بیشتر در همین مناطق هزینه کنیم.

وی در پایان تصریح کرد: وقتی ما گردشگری طبیعت را به صورت باضابطه در مناطق چهارگانه محیط زیست توسعه دهیم، اولا گردشگرانی که از این مناطق بازدید می کنند با ارزش های طبیعت ایران بیشتر آشنا خواهند شد و برای حفظ محیط زیست بیشتر تلاش می کنند و ثانیا جوامع محلی می توانند با استفاده از رونق گردشگری در منطقه خود به کسب درآمد از حاشیه مناطق حفاظت شده بپردازند. در چنین شرایطی، قطعا ساکنان حاشیه مناطق چهارگانه بیش از پیش یگان حفاظت محیط زیست کشور را در حراست از این عرصه ها یاری خواهند کرد.

از  سال قبل، به‌کارگیری محیط بان طرحی ممنوع شد

سرهنگ جمشید محبت خانی ، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور نیز در گفت و گو با رکنا گفته بود: محیط بانان طرحی - شرکتی افرادی هستند که ابتدا برای کمک به اجرای طرح های مختلف توسط ادارت کل محیط زیست استان ها یا شرکت های طرف قرارداد آنها به کار گرفته شده اند و بعدا به علت کمبود نیروی انسانی به جمع محیط بانان پیوسته اند. البته از حدود 5 سال قبل، به‌کارگیری محیط بان طرحی ممنوع شده، اما برای محیط بانان طرحی فعلی هنوز مراحل گزینش محیط بانی طی نشده است. با توجه به وضعیت نامناسب درآمدی این افراد، ما از سال ها قبل به شکل مکرر پیگیری کردیم که بتوانیم این افراد را به صورت پیمانی استخدام کنیم، اما متاسفانه هنوز موفق نشده ایم.

محبت خانی با اذعان به ناکافی بودن حقوق محیط بانان کشور گفت: متاسفانه با وجود این که محیط بان ها هم خودشان مسلح هستند و هم افراد معارض آنها یعنی شکارچیان غیرمجاز همگی سلاح در اختیار دارند، اما این افراد  به عنوان کارمند استخدام می شوند و پرداختی ها و مزایایی که به آنها ارائه می شود، مانند نیروهای کشوری است. این در حالی است که محیط بانان برخلاف کارمندان در تمام تعطیلات به صورت شیفتی فعالیت می کنند و قطعا وظایف محیط بانان شامل گشت و مراقبت و پایش مسلحانه مناطق چهارگانه محیط زیست را نمی توان با مشاغل کشوری مقایسه کرد.