حفاظت از میراث فرهنگی در ایران شبیه دکورهای هالیوودی است/ استقبال مجلس از تشکیل معاونت آموزش در میراث‌ فرهنگی

پیگیری های رکنا از مسوولان کشور و صاحبنظران در حوزه میراث فرهنگی در مورد میزان تخریب ابنیه تاریخی در کشور نشان می‌دهد که دولت، مجلس و کارشناسان میراث فرهنگی ایجاد معاونت آموزش در وزارت میراث فرهنگی و تصحیح نگاه برنامه‌ای و بودجه‌ای دولت را راه حل اصلی و بنیادین برای حل معضل تخریب آثار تاریخی و فرهنگی در کشور می‌دانند.

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در روزهای اخیر تصاویر و ویدیوهای متعددی از تخریب آثار میراث فرهنگی در شهرهای مختلف کشور تا مرمت نادرست و غیرکارشناسی برخی از ابنیه های تاریخی که نماد و هویت فرهنگی و تاریخی کشور ما هستند، مشاهده شد. پیشتر عزت الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بارها در مناسبت‌های مختلف عنوان کرده بود که حفاظت از میراث فرهنگی اولویت اصلی این وزارتخانه است. اما اتفاقات روزهای گذشته و پخش تصاویری از مرمت غیراصولی مسجد جامع عباسی اصفهان تا کتیبه هزار ساله برج لاجیم در مازندران و سپردن یک محوطه تاریخی مربوط به دوره اشکانی به یک سرمایه گذار در حوزه صنعت در اردبیل نشان داد که "چه قدر فاصله دست و زبان است".

همینطور در روزهای اخیر اخبار متعددی از ایجاد شکاف در بنای تاریخی عباس آباد تا نفس‌های آخر حمام تاریخی قاجاریه در اردبیل منتشر شده که همه اینها گویای آشفتگی نسبی در این حوزه است و در صورت عدم رسیدگی به این وضع می‌تواند در آینده دامن‌گیر دیگر ابنیه‌ی تاریخی در سطح کشور باشد. اما کارشناسان و مسوولان دولتی عدم اختصاص بودجه مناسب برای میراث فرهنگی را دلیلی اصلی تخریب آثار تاریخی در کشور نمی‌دانند. بسیاری از کارشناسان و شخصیت‌های دانشگاهی در این حوزه معتقدند که عمده تخریب میراث فرهنگی کشور از سوی افراد ناآگاه صورت می‌گیرد و این نیازمند آموزش همگانی بلند مدت در سطح کشور است.

*لزوم تشکیل معاونت آموزش در وزارت میراث فرهنگی

در این باره علیرضا قلی‌نژاد پیربازاری، معاون فناوری و کاربردی‌سازی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری کشور در گفتگو با رکنا با اشاره به اینکه در کشوری مانند ایران که جز پنج کشور تمدن ساز دنیا و استمرار تاریخی آن منحصر به فرد است، افزود:  ما با کثرت آثار تاریخی در کشور مواجه هستیم و در طی دو دهه اخیر حوزه‌های شمول میراث فرهنگی نیز بسیار گسترده شده که این موضوع مساله حفاظت در کشور را با مشکل جدی مواجه کرده است.

وی گفت: ما تا دو دهه قبل چیزی به نام منظر فرهنگی نداشتیم و امروز حتی مفاهیمی به نام شهر تاریخی ایجاد شده و این یعنی اینکه دامنه حوزه هایی که شامل میراث فرهنگی می شود بسیار افزایش یافته است.

معاون پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور تاکید کرد: حمایت و صیانت از میراث فرهنگی در حدی گسترده است که یک وزارت خانه و دولت نمی‌تواند از آن حمایت کند و این به منزله رفع مسئولیت دولت نیست اما مفهوم میراث فرهنگی به قدری گسترش یافته است که اکنون دولت باید از کارگزاری در حوزه حفاظت از میراث فرهنگی به سوی فرهنگسازی و آموزش عمومی پیش برود.

قلی نژاد بیان کرد: این مساله سلب مسئولیت حاکمیت از وظیفه ذاتی خود در این حوزه نیست اما باید توجه داشته باشیم که اگر روش حفاظت را به سمت آموزش محور تغییر ندهیم، قطعا در بحث حفاظت از میراث فرهنگی کشور با شکست مواجه خواهیم شد.

این مقام مسوول در پژوهشگاه میراث فرهنگی ادامه داد: دولت باید سرمایه‌گذاری خود را به سمت و سویی هدایت کند تا فرهنگ مردم نسبت به صیانت از میراث فرهنگی افزایش پیدا کند و سرمایه‌گذاری و اختصاص بودجه در این حوزه می‌تواند حفاظت از تاریخ و تمدن این کشور را در آینده تضمین کند.

وی اضافه کرد: میراث فرهنگی به عنوان متولی اموال فرهنگی کشور وظایفی در قبال دارایی‌های تاریخی و فرهنگی دارد که باید به آنها عمل کند اما باید توجه داشته باشیم که جایگاه این مساله در نظام هم‌پیوند برنامه‌ای و بودجه‌ای کشور در کجا قرار دارد که جایگاه مناسبی نیست.

معاون پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور افزود: رسانه‌ها نباید نگاه حادثه‌ای به موضوعات زیربنایی و ریشه‌ای از جمله میراث‌فرهنگی و مقوله تاریخ و فرهنگ در کشور داشته باشند زیرا میراث‌فرهنگی و موضوعات اینچنینی یک امر تزیینی و سطحی نیست و تغییر مثبت در این زمینه نیازمند عزم جدی دولت و همکاری مردم به ویژه همراهی رسانه‌ها در بلند مدت است.

قلی نژاد تصریح کرد: ما باید توجه داشته باشیم که میراث فرهنگی بحث این دولت و آن دولت و این وزیر و آن وزیر نیست اگر فرهنگ و تاریخ ما آسیب ببیند همه ما آسیب می بینیم.

وی گفت: تمامی اسناد بین‌المللی در حوزه میراث‌فرهنگی یک ترجیع بند دارد و به این نکته اشاره می‌کند که آموزش مقدم‌ترین اقدام است که این کار باید از سطح کودکان و نوجوانان انجام شود و وزارت میراث فرهنگی در حال حاضر معاونتی به نام آموزش و ترویج ندارد و این پاشنه آشیل حفاظت از میراث فرهنگی در کشور است.

معاون پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور با ذکر مثالی عنوان کرد: در حوزه محیط‌زیست ما معاونت آموزش داریم و این می‌تواند نمونه موفقی قلمداد شود زیرا در سالهای گذشته شاهد افزایش حساسیت جامعه و تاثیرگذاری موضوعات مرتبط با محیط‌زیست در جامعه هستیم که این اتفاق می‌تواند در حوزه میراث‌فرهنگی نیز رخ دهد.

حفاظت از میراث فرهنگی در ایران شبیه دکورهای هالیوودی است

شهاب الدین ارفعی، معمار برجسته ایرانی در گفتگو با رکنا تاکید کرد: معتقدم که میراث فرهنگی در کشور قبل از اینکه نیازمند اعطای بودجه برای حفاظت باشد نیازمند برنامه‌ریزی و آموزش بهره‌برداران است. به این مفهوم که بهره‌برداران بومی و سرمایه‌گذاران که در جوار یک بنای تاریخی زندگی می‌کنند باید آموزش ببینند که در چه مکان ارزشمندی زندگی می‌کنند و برای این ارزش چه مقدار ضرورت دارد که اقدامات حفاظتی انجام دهند.

وی گفت: بسیاری از اقدامات حفاظتی ما در کشور مانند دکورهای هالیوودی تنها عامل تفاخر ما هستند و در عمل اقدامی فرهنگی و اجتماعی در قالب آموزش بومیان یا بهره‌برداران برای حفاظت از آنها انجام نگرفته است.

این کارشناس صاحب‌نظر کشور در حوزه معماری بیان کرد: اقدام زیربنایی در حوزه آموزش و حفاظت از بناهای تاریخی زمانی می‌تواند به صورت کامل شکل بگیرد که نکات و پیشینه ارزشمند آن اثر شناسایی شده و آن نکات طوری به مخاطبان هدف معرفی شود که آنها با اتکا به آن ارزش‌ها بتوانند موقعیت زندگی خود را به لحاظ اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی بهبود ببخشند.

ارفعی اضافه کرد: ما باید امیدوار باشیم که با تشکیل معاونت آموزش در وزارت میراث فرهنگی بتوان بخش قابل توجهی از این مشکلات را حل کرد اما این در صورتی است که درگیر بروکراسی و تنها برای رفع مسئولیت نباشد. اما این مساله می تواند به عنوان قدم اول بسیار مهم و تاثیرگذار باشد.

معمار برجسته ایرانی افزود: موسسات مردم نهاد در این زمینه نقش بسیار مهم و تاثیرگذاری دارند و می‌توانند در اشاعه آگاهی عمومی در این حوزه موثرتر از نهادهای دولتی عمل کنند.

وی ادامه داد: ممکن است بسیار از ابنیه تاریخی ما حتی بهره اقتصادی کافی نداشته باشند و نتواند پاسخگوی نیازهای مادی و اجتماعی ما باشد اما آنها فارغ از رسوماتی که جامعه مدرن برای ارزشیابی کیفیت زندگی به آنها استناد می کنند می‌توانند بخشی از تاریخ و هویت ما را از گذشته به ما و به آینده انتقال دهند و ما نباید مانع این روند باشیم.

ارفعی با اشاره به برخی از مرمت‌های غیراصولی انجام شده در برخی از ابنیه تاریخی کشور تصریح کرد: عوامل مرمت بناهای تاریخی ما در کشور باید بهره برداران و خود مردم باشند و نظارت در این زمینه باید به عهده دولت باشد تا روند انجام کار به صورت اصولی پیش رود.

مجلس از تشکیل معاونت آموزش در وزارت میراث‌فرهنگی استقبال می‌کند

علیرضا نظری، نماینده مردم خمین در مجلس شورای اسلامی در این خصوص به خبرنگار رکنا گفت: با توجه به تجربه فروش نفت در طی دو سال گذشته در سطح کشور دولت به این نتیجه رسیده است باید روش های دیگری را برای داشتن درآمد ارزی به کار ببندد که یکی از آنها درآمد حاصله از حوزه گردشگری است.

وی حفاظت از ابنیه تاریخی را جز اولویت‌های اساسی در این حوزه دانست و افزود: دستورالعمل و سیاست کلی کشور تقویت ظرفیت‌های مراکز گردشگری از طریق حفاظت و احیای ابنیه تاریخی است و مجلس یازدهم به صورت ویژه از این مساله حمات می‌کند.

عضو فراکسیون گردشگری و میراث فرهنگی کشور ادامه داد: جاذبه های تاریخی کشور ما به قدری است که می‌‌تواند حتی چند برابر بیشتر از کشورهای تاریخی اروپایی از جمله ایتالیا ماندگاری گردشگران خارجی را در ایران تضمین کند اما عدم معرفی درست و برخی مسایل دیگر باعث شده تا این ظرفیت مسکوت بماند.

نظری تاکید کرد: تجربه نشان داده است که کارهای دولتی بسیار کم بهره و پرهزینه هستند اما اگر کار را در این حوزه به بخش خصوصی واگذار کنیم می توانیم انتظار پیشرفت داشته باشیم به همین دلیل به نظر می‌رسد ما در این زمینه هم باید از بخش خصوصی کمک بگیریم.

وی افزود: اگر وزارت میراث فرهنگی برنامه ای برای تشکیل معاونت آموزش در این وزارتخانه باشد ما و همکارانمان در مجلس با آن موافقت خواهیم کرد زیرا آن را اقدامی زیربنایی برای برگرداندن جایگاه ایران به نقطه اصلی خود در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری در سطح بین المللی می‌دانیم و از این مساله حمایت می کنیم.

خبرنگار: مسعود لاهوت