سرطان کاری در ساوه / فاجعه زیست محیطی در کشاورزی ساوه

دهم تیرماه ۹۷ بود که خبرگزاری ایسنا با انتشار گزارشی با عنوان "اینجا سرطان می‌کارند" از وقوع یک فاجعه زیست محیطی در کشاورزی ساوه در منطقه در منطقه باغ زرباف واقع در جنوب شرق ساوه که ناشی از آبیاری اراضی کشاورزی با پساب فاضلاب بود، پرده برداشت.

به گزارش رکنا، گرچه در همان موقع این گزارش با واکنش مسئولان سازمان محیط زیست کشور، وزارت بهداشت، وزارت جهادکشاورزی و حتی وزارت نیرو و مسئولان محلی برای جلوگیری از تداوم فاجعه زیست محیطی در حوزه کشاورزی ساوه همراه بود، اما کار به درستی به سرانجام نرسید و ایسنا مجددا اقدام به انتشار گزارشاتی مبنی بر سرطان کاری در جنوب شهر ساوه واقع در منطقه رودابان و نیز در پائین دست شهر صنعتی کاوه با عناوینی نظیر " این قصه سر دراز دارد؛ پای کاوه هم به سریال سرطان‌کاری در ساوه باز شد" و "هر دم از این باغ بری می‌رسد؛ رونمایی از فصل جدید سریال سرطان‌کاری در ساوه! " در روستای غازم آباد از توابع بخش نوبران، کرد.

داستان سرطان کاری در ساوه به همین جا ختم نشد و ایسنا پرده از یک فاجعه دیگر در کشاورزی ساوه برداشت و با انتشار گزارش "این‌بار بالاجبار سرطان می‌کارند! " در ۲۱ آبان ۹۸ از رهاسازی فاضلاب شهری در جنوب شهر ساوه و در منطقه‌ای موسوم به "رودابان" خبر داد، جایی که روان‌آب‌ها و فاضلاب شهر ساوه که از ابتدای جاده روستای الوسجرد از محدوده شهری خارج شده و مستقیما وارد اراضی کشاورزی می‌شوند و فاجعه دیگری در حوزه کشاورزی را به بار می‌آورند.

کشاورزان مدعی بودند این بار با ورود فاضلاب به اراضی کشاورزی به همراه زباله‌هایی که اغلب پلاستیکی هستند، ناخواسته اقدام به کشت سرطان می کنند که پیگیری ایسنا این ادعای کشاورزان رودابانی را تائید کرد و منجر به رسانه‌ای شدن معضل دیگری در شهر ساوه شد.

به لطف بارندگی‌های مطلوب در دو سال گذشته و کاهش تنش آبی و نیز پیگیری مسئولان مبنی بر جلوگیری از فاجعه در کشاورزی ساوه خوشبختانه سریال سرطان کاری در این شهرستان در مقطعی متوقف شد اما با کاهش نزولات آسمانی در سال آبی جاری و در جریان بازدیدهای میدانی و مستمر خبرنگار ایسنا از مزارع جنوب و جنوب شرق ساوه بار دیگر مشاهده شد که دوباره فصل سرطان کاری متاثر از کشت محصولات زراعی با فاضلاب در این شهرستان مجددا از سر گرفته شده است و بهره‌برداران به دلیل ترس از جمع آوری موتورهای آب و برخوردهای قانونی، اقدام به استتار و پوشاندن کامل موتورهای پمپاژ آب از کانال فاضلاب مجاور اراضی کشاورزی کرده و پس از اتمام آبیاری اقدام به جمع آوری آن می‌کنند.

رسانه‌ای شدن فاجعه در کشاورزی ساوه منجر به واکنش از سوی یکی از اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی و برخی مقامات وزارت‌خانه‌ای شد و پس از انتشار این گزارش با پیگیری فرماندار ساوه به منظور جلوگیری از تداوم فاجعه زیست محیطی، با صدور نامه‌ای، تکالیف و وظایف هر دستگاه برای جلوگیری از تداوم این معضل زیست محیطی مشخص شد و برای اجرایی شدن این تکالیف قانونی و عملیاتی شدن وظایف دستگاه‌های اجرایی، جلسه شورای پیشگیری از وقوع جرم شهرستان نیز تشکیل شد و دادستان عمومی و انقلاب شهرستان ساوه نیز از مسئولان مربوطه خواست که در یک بازه زمانی مشخص ضمن عمل به تکالیف قانونی خود کوتاهی‌های صورت گرفته در حوزه آلودگی منابع آبی کشاورزی در مناطق زرباف و رودابان را جبران کنند.

دادستان ساوه همچنین خواستار نظارت و برخورد قانونی دانشکده علوم پزشکی، محیط زیست، امور منابع آب و جهادکشاورزی و دیگر دستگاه‌های متولی با کشاورزانی شد که اقدام به کشت محصولات کشاوزی با استفاده از فاضلاب می‌کنند.

در حال حاضر، اما با وجود الزام مسئولان از سوی مقام عالی دولت و دستگاه قضائی در ساوه مبنی بر جلوگیری از این معضل زیست محیطی، اما متاسفانه مشاهدات خبرنگار ایسنا نشان از کوتاهی و یا بی توجهی متولیان امر به تکالیف قانونی دارد موضوعی که مدیرکل محیط زیست استان مرکزی نیز بدان تاکید دارد.

در همین رابطه مدیر کل محیط زیست استان مرکزی در گفت‌وگو با ایسنا، با تاکید بر اینکه سازمان محیط زیست یک دستگاه نظارتی است، گفت: هرگونه اختلال در حوزه محیط زیست باید از سوی دستگاه‌های ذیربط به این سازمان منعکس شود و سازمان محیط زیست اقدام به پیگیری و برخورد قانونی با متخلفین کند.

رضا میرزایی در ادامه، متولی اصلی پیشگیری از کشت با فاضلاب را جهادکشاورزی و امور منابع آب دانست و افزود: جهادکشاورزی نباید اجازه استفاده از فاضلاب را برای آبیاری اراضی کشاورزی بدهد و از هر گونه خدمات حوزه کشاورزی به افرادی که اقدام به کشت‌های این چنینی می‌کنند خودداری کند. در کنار آن امور منابع آب نیز مکلف است نسبت به جمع آوری موتورهای پمپاژ آب و هرگونه تجهیزاتی که بواسطه آن کار آبیاری مزارع با فاضلاب صورت می‌گیرد، اقدام کند.

وی بیان کرد: اراضی کشاورزی در هر شهرستانی جزو شناسنامه‌های جهادکشاورزی است و کارشناسان و بازرسان این مجموعه، به لحاظ وظیفه نظارتی که بر عملکرد حوزه کشاورزی باید داشته باشند اشراف کافی به نوع کشت و آبیاری اراضی دارند و دقیقا مطلع هستند که کدام زمین کشاورزی به چه صورت آبیاری شده و منابع آبی مورد نیاز خود را از کجا تامین می‌کند.

مدیر کل محیط زیست استان مرکزی تصریح کرد: جهادکشاورزی و امور منابع آب باید هر گونه اقدامی که بر خلاف شاخص‌های زیست محیطی از سوی بهره‌برداران کشاورزی نظیر آبیاری با فاضلاب انجام می شود به همراه اسامی متخلفین به محیط زیست اعلام کنند تا بتوان با اقامه دعوی و طرح شکایت از طریق دستگاه قضایی مطابق قانون با خاطیان برخورد شود.

وی همچنین خطاب به اداره آب و فاضلاب و نیز شهرداری ساوه گفت: اداره آب فاضلاب وظیفه دارد نسبت به برخورد با افرادی که با رهاسازی فاضلاب خانگی در کوچه و خیابان معضل زیست محیطی رقم می‌زنند اقدام کند و شهرداری ساوه نیز مکلف است نسبت به مدیریت و عدم تجمیع فاضلاب شهری در محدوده جنوب و جنوب شرقی ساوه اقدام کند و اجازه ندهد فاضلاب شهری وارد محدوده اراضی کشاورزی شود تا بهره‌برداران اقدام به آبیاری اراضی با فاضلاب کنند.

میرزایی از دستگاههای اجرایی متولی امر خواست تا نسبت به جمع آوری شبکه فاضلاب رهاسازی شده در سطح شهر و نیز انتقال آن به اراضی کشاورزی اقدام عاجل صورت دهند و نسبت به استانداردسازی و تصفیه فاضلاب خروجی شهری ساوه اقدام تا در صورت آبیاری اراضی از یک آب تصفیه شده و استاندارد صورت گیرد.

وی بیان کرد: باید متولیان امر پاسخ دهند که چرا کل شهرستان ساوه تحت پوشش شبکه فاضلاب قرار نگرفته است و جهادکشاورزی نیز باید به عنوان رئیس کارگروه پسماند کشاورزی شهرستان مکلف است با بازدیدهای مستمر اجازه کشت با فاضلاب ندهند و در صورت مشاهده هرگونه تخلف، به محیط زیست استان گزارش دهد تا از طریق مراجع قضایی رسیدگی شود.

او گفت: هیچ کس حق ندارد اراضی کشاورزی را آلوده کند و تبعات زیست محیطی از خود برجای بگذارد و محیط زیست مطالبه ساماندهی این معضل را با عمل به تکالیف قانونی هر دستگاهی بطور مشخص انجام می دهد. باید جهادکشاورزی، امور منابع آب و آب و فاضلاب متخلفین را به معرفی تا محیط زیس برابر قانون با آنها برخورد کند.

بدیهی است پایان دادن به سریال سرطان کاری در ساوه عزم جدی با مشارکت همه جانبه دستگاههای متولی امر نظیر امور منابع آب، محیط زیست، جهادکشاورزی، آب و فاصلاب، دانشکده علوم پزشکی، شهرداری و ... را می‌طلبد تا برای همیشه به موضوع کشت با فاضلاب پایان داده شود.

قطعا صرف گزارش دادن‌ها یا بازدید کردن‌ها مشکلات را رفع نکرده و مانع ورود فاضلاب به کانال ‌های کشاورزی یا مانع استفاده از فاضلاب در تولید محصولات کشاورزی نمی‌شود و باید اقدامات را بویژه وقتی پای سلامت مردم در میان است به فوریت انجام داد تا تولید چنین محصولی به بازار نرسیده متوقف شود.

آلودگی‌های زیست محیطی تاثیرگذار بر کیفیت محصولات کشاورزی همواره دغدغه متولیان سلامت در تمامی جوامع است و در این میان آبیاری زمین‌های کشاورزی بوسیله فاضلاب تصفیه نشده شاید از نگاه مردم و دغدغه ‌مندان حوزه سلامت گناهی نابخشودنی محسوب شود، گناهی که چندی است در مزارع جنوب و جنوب شرق ساوه بوقوع می ‌پیوندد.

فاضلابی که در این منطقه مورد استفاده کشاورزان قرار می ‌گیرد، حاصل تجمیع روان‌آب‌های شهری است که پس از تجمیع از طریق جوی‌هایی به این کانال می ‌ریزد که آلودگی آن بسیار بالاست.  

مسئولان مربوطه گفته‌اند که این موضوع را پیگیری کرده ‌اند یا می ‌کنند اما آنچه در حال حاضر در حال اتفاق افتادن است، جریان فاضلابی است که همچنان در میان محصولات کشاورزی روان است.

یادآوری می‌شود، نتیجه آبیاری محصولات کشاورزی با پساب‌های صنعتی و فاضلاب، آلوده شدن محصول به فلزات سنگینی نظیر سرب، نیترات، کادمیوم و ... است و بخش زیادی از مصرف کنندگان اینگونه محصولات را در معرض ابتلا به سرطان، نازایی، بیماری ‌های ریوی و میکروبی قرار می ‌دهد./ایسنا