بهبودی؛ فراتر از پاکی / نقش کلیدی خانواده و درمانگر در بهبودی معتادان / مراحل بهبودی در درمان اعتیاد چیست؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، فرح زادی در ابتدا درباره چگونگی تعریف بهبودی برای خانواده معتادان صحبت کرد. وی تاکید کرد که توضیح مفهوم بهبودی در جلسه اول و در زمان تنظیم قرارداد درمانی انجام می شود و باید در کنار تفسیر روند درمان اعتیاد قرار بگیرد. در توضیحات باید به این نکته هم توجه شود که ممکن است مفهوم بهبودی در درمان و ترک اعتیاد برای هیچ دو بیماری مشابه یکدیگر نباشد. خانواده ها باید بدانند که بهبودی یک فرآیند مستمر است نه هدف! درواقع بهبودی چیزی بیشتر از تلاش برای رسیدن به پاکی است و در شرایط ایده آل، تنها بین 10 تا 20 درصد از بیماران قادر هستند که به پاکی کامل دست پیدا کنند.

افراد، خانواده ها و اجتماعاتی که از مصرف الکل و سایر مواد مخدر آسیب دیده اند و با مشکلات حاد مواجه هستند، بیشتر پشتوانه های داخلی و خارجی را به کار می گیرند تا بتوانند داوطلبانه این مشکلات را حل کنند. آنها بی وقفه در تلاش برای درمان آسیب های ناشی از سوءمصرف مواد مخدر، کنترل آسیب پذیری مداوم خود و در پیش گرفتن یک زندگی سالم و معنادار هستند. بنابراین مطالعات نشان می دهد که بهبودی نه تنها عدم مصرف مواد مخدر، بلکه ایجاد تغییرات داخلی و بیرونی در فرد است تا معتاد بتواند نگرش، افکار، احساسات، محیط اجتماعی و برداشتی که از دنیای پیرامون خود دارد را تغییر دهد و کیفیت زندگی خود را بهتر کند.

فرح زادی همچنین به این نکته اشاره کرد که خانواده بیمار باید فرآیند بهبود بیمار خود را براساس شرایط زندگی خودشان در نظر بگیرند. به همین دلیل پزشک متخصص باید کیفیت زندگی، رفتارهای پر خطر، سلامت روان، ارتباطات و ... بیمار را برای خانواده بیمار تشریح کند و سپس با توجه به این موارد، علاوه بر تجویز داروی مناسب، ابعاد مختلف زندگی بیمار را هم ارتقا ببخشد. موضوع مهم دیگر در رابطه با خانواده ها توصیف فراز و نشیب ها و نوسانات شاخص های مختلف بهبود بیمار است. به عنوان مثال نوسانات بروز رفتارهای پرخطر بیمار در قبل و بعد از شروع بهبودی و اعلام این نتایج به صورت مداوم و روتین به خانواده ها، می تواند بسیار مفید و امیدوارکننده باشد.

از سوی دیگر، کادر درمان مرکز درمانی باید به مفهوم بهبودی آگاهی کامل داشته باشند و با ابزار های سنجش بهبودی آشنا باشند. برنامه ریزی برای کادر درمان و روند بهبود هر بیمار یکی از مهم ترین وظایف متخصصان برای درمان معتادان است و اجرای درست و دقیق آن، می تواند روند درمان را التیام و سرعت ببخشد.

انواع بهبودی در درمان اعتیاد

اولین نوع بهبودی Relapse نام دارد که به معنای مصرف ماده مخدر در حین فرآیند بهبودی به علت تحمل دوری فرد از آن ماده است.

نوع دیگر بهبودی Recurrence نامیده می شود که در آن فرد برای چند سال کاملا پاک بوده و هیچ مواد مخدری مصرف نکرده اما بنا به دلایلی مجددا مصرف مواد را آغاز کرده و معتاد شده است.

از درمان بعدی با عنوان Stabilization یاد می شود. این نوع درمان به آن معناست که فرد را در یک حالت و به صورت ساکن نگه داریم. برای نمونه فردی را در نظر بگیرید که مصرف تدخینی مواد داشته و به تازگی به صورت تزریقی نیز به مصرف مواد پرداخته است. در این حالت هدف ما باید این باشد که فرد مصرف تزریقی مواد مخدر را کنار بگذارد و به همان مصرف تدخینی بازگردد. در این نوع درمان خانواده باید بدانند که همین که فرد از مصرف تدخینی به سوی تزریقی نرفته و در همان حالت مانده است، خودش نوعی بهبودی حساب می شود. باید از همان جلسات ابتدایی درمان به صورت مقطعی برای درمان پله پله بیمار هدف گذاری انجام گیرد و سپس هر هدف به خانواده بیمار اعلام شود.

بهبود بعدی به Early remission یا بهبودی اولیه معروف است. این نوع درمان یعنی فرد بین 3 تا 12 ماه هیچ علامتی از مصرف مواد مخدر در خود نداشته باشد.

بهبود بعدی به نام Sustained remission شناخته می شود. در این نوع درمان شخص معتاد بیش از 12 ماه مواد مخدری مصرف نمی کند و حتی اگر همچنان وسوسه استفاده از مواد در او وجود داشته باشد اما مصرفی انجام نداده باشد، در زمره این نوع درمان قرار می گیرد.

آخرین بهبود که بهترین نوع درمان است و ایده آلی است که همه به دنبال آن می گردند، Full remission است؛ یعنی فرد بیش از 12 ماه مواد مخدری مصرف نکند و وسوسه استفاده از مواد مخدر هم در او از بین رفته باشد.

مزایای توضیح انواع بهبودی به خانواده معتادان

آگاهی و آموزش بیمار و خانواده از روند بهبودی، عدم قطع درمان اعتیاد، توجه به تفاوت مداخلات دارویی و غیردارویی در هر یک از مراحل بهبودی توسط متخصص از فواید این بهبودی است.

جنبه های مختلف بهبود چیست؟

وی در پایان سمینار خود، جنبه های مختلف بهبود و درمان اعتیاد را برجسته کرد و کنترل مصرف مواد مخدر، بهبود سلامت جسمی، روانی و جنسی، بهبود کیفیت خواب و تغذیه، افزایش تحرک و فعالیت های بدنی، بهبود عملکرد اجتماعی و تاثیرگذاری بر جامعه، هدف گذاری معقول و مشخص و بهبود کیفیت زندگی از مهم ترین جنبه های مختلف بهبودی معتادان عنوان کرد. سوالاتی درباره این جنبه ها در پرسش نامه های مراکز درمان اعتیاد طرح شده است. هدف از طرح این سوالات این است که هر یک از این بخش ها مورد سنجش قرار گیرد و اثربخشی درمان بر آن ها اعلام شود.