10 درصد از جامعه کارت اهدای عضو دارند/داروی داخلی بیماران پیوندی کیفیت ندارد داروی خارجی یا کم است یا بسیار گران/ تنها 15 درصد قلب افراد مرگ مغزی اهدا می شود

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، با وجود اینکه ایران از جمله کشورهایی است که در زمینه اهدای عضو نقش تاثیر گذاری در جهان داشته است؛ در سال های اخیر وضعیت اهدای عضو با چالش های زیادی مواجه بوده است. نبود تجهیزات و تشکیلات مناسب در خصوص اهدای عضو به موقع و صحیح، کمبود دارو و عدم کیفیت مناسب داروی داخلی، عدم حمایت لازم از جانب نظام سلامت از جمله عواملی بوده است، که موجب رشد کند اهدای عضو در ایران بوده است. این دلایل موجب شده است که تنها یک الی دو درصد ریه ها و 10 الی 15 درصد قلب بیماران مرگ مغزی اهدا شود؛ همچنین گفته می شود نیاز بیش از 75 درصد بیماران لیست انتظار اهدای عضو، کلیه است.

سال گذشته حدود سه هزار فوتی ناشی از مرگ مغزی با قابلیت اهدای عضو داشته ایم

دکتر امید قبادی نایب‌ رییس انجمن اهدای عضو ایران، در گفت و گو با رکنا، در خصوص فراز و نشیب های اهدای عضو در ایران، گفت: از سال 1368 که با فتوای امام خمینی (ره) پیوند عضو از افراد مرگ مغزی آغاز شد، تاکنون وضعیت اهدای عضو شیب صعودی داشته است. با این حال روند رشد اهدای عضو در ایران کند پیش می رود. درحالی که سال گذشته حدود سه هزار فوتی ناشی از مرگ مغزی با قابلیت اهدای عضو داشته ایم، تنها هزار نفر از آن ها اهدای عضو شده اند؛ به این معنا که اهدای عضو تنها برای یک سوم افراد مرگ مغزی انجام شده است. دو دلیل عمده در جلوگیری از اهدای عضو وجود دارد که شامل عدم رضایت خانواده ها به دلیل امید به زندگی مجدد عزیزشان و عدم اطلاع از رضایت فرد فوت شده از اهدای عضو می شود. به همین دلیل داشتن کارت اهدای عضو می تواند سردرگمی خانواده ها را برای رضایت به اهدای عضو تا  80 درصد و بیشتر از آن جلب کند. به دلیل اینکه اعضای بدن فرد مرگ مغری به صورت روزانه از بین می روند، به این معنا که ریه تنها 24 ساعت و قلب بین 48 تا 72 ساعت قابلیت اهدا دارند، تاخیر در روند اهدای عضو قابل قبول نیست؛ چرا که نمی توان بعد از زمان مشخص شده اعضای بدن را اهدا کرد.

سالانه 16 تا 20 هزار نفر بر اثر تصادفات جاده ای میمیرند که پنج هزار نفر از آن ها به علت مرگ مغزی است

وی افزود: در ایران تمام 6 عضو حیاتی بدن با خروجی بسیار عالی پیوند داده می شوند. ایران رتبه اول جهان، در پیوند کبد را دارد و رتبه بسیار عالی در زمینه اهدای عضو آسیا را شامل می شود. با وجود این پیشرفت ها به علت عدم حمایت ها و نبود تجهیزات و امکانات لازم پیش بینی می شود رتبه ما در زمینه اهدای عضو در آینده با تغییر همراه باشد. بیماران مرگ مغزی مهم ترین منبع نجات بیماران نیازمند عضو هستند. سالانه 16 تا 20 هزار نفر بر اثر تصادفات جاده ای میمیرند که پنج هزار نفر از آن ها به علت مرگ مغزی است و از میان آن ها سه هزار نفرشان قابلیت اهدای عضو دارند، اما تنها از میان این سه هزار نفر هزار نفر اهدای عضو می شوند. هیچ بیماری نباید در لیست انتظار فوت کند و برای این کار نیاز به افزایش فرهنگ سازی و ارتقای تجهیزات اهدای عضو هستیم. در حال حاضرمهم ترین دلیل پیشرفت  اهدای عضو در ایران به دلیل تلاش نهادهای اهدای عضو و از خودگذشتگی های برخی از پرسنل بیمارستان ها است، به همین دلیل رشد به صورت لاک پشتی بوده است و نیازمند حمایت های مسئولین نظام سلامت کشور است.

 سند فرهنگی اهدای عضو با گذشت دو سال از نوشتنش، همچنان ابلاغ نشده است

قبادی با اشاره به کشورهای موفق در زمینه اهدای عضو، افزود: کشورهای موفق در زمینه اهدای عضو در دو زمینه بیشتر کار کرده اند اول نهادینه کردن این مسئله که مرگ مغزی مساوی است با مرگ و مورد بعدی افزایش نرخ کارت اهدای عضو در جامعه، که مشخص کننده رضایت فرد از این اقدام است، بوده است. بر اساس کارت های اهدای عضو موجود، نرخ تمایل به اهدای عضو در ایران حدود 10 درصد است.مهم ترین علت آن مسائل فرهنگی است و نیاز است سازمان های فرهنگی مثل وزارت فرهنگ و ارشاد، صدا و سیما، و نام آوران فرهنگ و هنر در کنار نظام سلامت برای افزایش کارت های اهدای عضو تلاش کنند. یکی از مشکلات ما نبود سند فرهنگی در زمینه اهدای عضو است، که با وجود گذشت دو سال از نوشتن آن، هنوز ابلاغ نشده. ابلاغ این سند فرهنگی باعث می شود تمام سازمان و نهادها خود را موظف فرهنگ سازی در خصوص اهدای عضو بدانند.

 کمبود تجهیزات تایید مرگ مغزی و وسایل انتقال عضوهای بیمار مرگ مغزی داریم

نایب‌رییس انجمن اهدای عضو ایران با انتقاد از تجهیزات و تشکیلات اهدای عضو در ایران، گفت: برای ارتقای اهدای عضو نیازمند یک تشکل منسجم و حرفه ای هستیم، که در سازمان برنامه و بودجه کشور تعریف شده باشد. در حال حاضر یک مرکز مدیریت پیوند و بیماری های خاص در وزارت بهداشت تشکیل شده است و زیر مجموعه آن در دانشگاه های علوم پزشکی یک اداره پیوند و بیماری های خاص به وجود آمده است، اما  برای این اداره زیر مجموعه دیگری صورت نگرفته است. این درحالی است که به دنبال افزودن بخش جدیدی در یک بیمارستان باید پرسنل، تجهیزات و... جدیدی برای این بخش تعریف شود. در خصوص اهدای عضو تعریفی برای پرسنل جدید صورت نگرفته است و این کار را افرادی با نام هماهنگ کننده (کوردیناتور)، درحالی که وظایف زیاد دیگری در بیمارستان ها دارند، با از خودگذشتگی انجام می دهند. برخلاف ایران در کشورهای پیشرفت پرسنل و تجهیزات اهدای عضو به صورت خاص تعریف شده است و این مسئله نیازمند تصمیمی جمعی در هیئت دولت است که بر این اساس اهدا و پیوند اعضا در سازمان برنامه و بودجه و وزارت بهداشت تعریف شود. برخی از تجهیزاتی که در آن کمبود داریم شامل تجهیزات تایید مرگ مغزی و وسایل انتقال عضوهای بیمار مرگ مغزی است.

حداقل کاری که می توان انجام داد داشتن حداقل یک جت شخصی برای انتقال عضو است

برخی از عضوهای فرد اهدا کننده، مثل قلب و ریه، تنها دو ساعت زمان اهدا دارند و برای انتقال عضو از شهری به شهر دیگر تنها باید از جت اختصاصی استفاده شود. بر همین اساس از سال 1394 که برنامه انتقال عضو با حمایت های مرکز فوریت های وزارت بهداشت نوشته شد، تا کنون انتقال عضو از طریق جت های سپاه و ارتش انجام شده است. به دلیل عدم افزایش و ارتقای تجهیزات و تشکیلات پزشکی تنها یک الی دو درصد ریه های افراد مرگ مغزی و 10 الی 15 درصد قلب این افراد اهدا می شود و مابقی به خاک سپرده می شوند. حداقل کاری که می توان برای ارتقای اهدای عضو در ایران انجام داد داشتن حداقل یک جت شخصی برای انتقال عضو است.

داروی داخلی بیماران پیوندی کیفیت ندارد، داروی خارجی یا کم است یا بسیار گران

وی با اشاره به کمبود های دارویی و عدم کیفیت داروهای ایرانی، گفت: بیماران بعد از اهدای عضو باید تا پایان عمر از مراقبت های دارویی بهره مند شوند. در کشوری که داروی مراقبتی برای افرادی که پیوند عضو انجام داده اند، وجود ندارد  و سازمان غذا و دارو برای تامین این داروها تلاشی نکند، عملیات پیوند عضو بی معنا خواهد بود؛ چرا که عملیات اهدای عضو برای حفظ جان بیمار است، اما بعد از اهدا دارویی برای زنده ماندن بیمار وجود ندارد.

علاوه بر کمبود کمیت دارو، کیفیت داروی ایرانی مناسب نیست. اعلام می شود که برخی از داروهای ایرانی توسط متخصصین داخلی تولید شده است و در اختیار مردم قرار گرفته است بر این اساس بیمه ی داروهای خارجی برداشته شده و به صورت آزاد حساب می شوند. متخصصین پیوند کیفیت داروی ایرانی را نمی پذیرند و نسخه داروی خارجی می نویسند به همین علت بیمار پیوندی باید برای یک داروی تزریقی 20 میلیون تومان هزینه کند. این یکی از مشکلاتی است که می بایست با هم اندیشی متخصصین پیوند و وزارت بهداشت بر طرف شود به این معنا که اگر متخصصین داروی ایرانی را قبول دارند در جلسه ای جمع و طی بیانیه ای داروی تولید داخلی را تایید کنند و در صورت عدم تایید دارو، سازمان غذا و دارو، داروی داخلی را اصلاح کنند یا کنار گذارند و داروی خارجی را مورد پوشش بیمه قرار دهند؛ تا فشار مالی برروی بیمار پیوندی وارد نشود. سال های زیادی است که یکی از مشکلات ما در زمینه اهدای عضو وضعیت دارو و کیفیت آن ها بوده است و روند کمبود و عدم کیفیت دارو در دو الی سه سال اخیر با شدت بیشتری ادامه داشته است.

به جای هزینه های زیاد در واردات تجهیزات دیالیز بر افزایش کیفیت روند اهدای عضو تمرکز کنید

قبادی با انتقاد بر اینکه بیشتر هزینه ها در زمینه اهدای عضو برای تجهیزات دیالیز صورت می گیرد، گفت: هزینه دیالیز در ایران هفت برابر هزینه پیوند عضو کلیه برآورد شده است. لازم است نظام سلامت به جای هزینه های گزاف در زمینه تجهیزات دیالیز آن هم در شرایطی که تحریم هستیم و واردات با مشکلات زیادی روبرو است، امکانات و بودجه خود را در زمینه اهدای عضو کلیه که 75 درصد بیماران لیست انتظار را تشکیل می دهند، صرف کند. بیمار دیالیزی شرایط زندگی بسیار سختی را می گذراند و سه الی 4 روز در هفته باید حدالقل 5 ساعت (با در نظر گرفتن زمان رفت و آمد) روی تخت دیالیز باشد، در صورتی که با اهدای عضو می تواند مثل یک فرد عادی به زندگی خود ادامه دهد. نیاز است هزینه و برنامه ریزی بیشتری بر  اهدای عضو و ارتقای این روند صورت گیرد. با به کار گیری تصمیمات صحیح و کارآمد، هزینه های نظام سلامت در زمینه اهدای عضو تا یک هفتم کاهش پیدا کرده و نرخ بهره وری افزایش پیدا می کند.

هر سه ساعت یک بیمار نیازمند اهدای عضو جان خود را از دست می دهد

او با ابراز تاسف در خصوص تعدادکم واحد های اهدای عضو فعال، گفت: به صورت کلی 68 واحد اهدای عضو و شناسایی در ایران وجود دارد که کمتر از 20 واحد از میان آن ها فعال است. فعال نبودن و عمکلرد ضعیف سایر واحد ها به دلیل عدم تعریف تشکیلات و نبود نظارت و بازرسی به ویژه در دوسال  اخیر بوده است. ارتقای واحد های اهدای عضو زحمت چندانی ندارد چرا که با توجه به بیش از 30 سال تجربه کاری مشخص است مشکل و ضعف واحدها از کجا است و باید در خصوص آن چه روشی به کار گرفت. مشکل اصلی ما در کمبودها، نبود فرد دلسوز و مسئولیت پذیر است. مشکلات اهدای عضو دست به دست هم داده اند و شرایط را به گونه ای کرده اند که هر دو الی سه ساعت یک بیمار نیازمند عضو فوت می کند، به این معنا که روزانه حدود هفت الی 10 نفر و سالانه حدود دو هزار نفر به علت عدم اهدای عضو جان خود را از دست می دهند.