اجرای طرح «پخش سیلاب» راهی برای کاهش خسارات و تغذیه سفره‌های آبی زیرزمینی

ایرنا نوشت:ایران سرزمین شگفتی هاست، از سازه های آبی گرفته تا قلعه های سرسبزی که توان تغذیه هزاران نفر را در مدت طولانی داشتند، به هر بخشی از ایران نگاه کنی آثاری خارق العاده از اجدادمان بر جای مانده که نگاه دنیای امروز و مدرن را به سمت خود کشیده اند، ایران از لحاظ جغرافیایی کشوری خشک و نیمه خشک است و همواره با خشکسالی و کم بارشی دست و پنجه نرم می کرد، این روند موجب شد تا نیاکان ما به فکر چاره باشند تا بتوانند از شرایط کم آبی عبور کنند، حاصل آن فناوری حفر قنات و احداث سازه شگفت انگیز آبی شوشتر است؛ البته اینها گوشه ای از نبوغ ایرانیان است از اینها در ایران زیاد است از جمله نحوه تقسیم بندی آب زاینده رود در شهر اصفهان در زمان شیخ بهایی و یا احداث پل خواجو و ۳۳ پل که میزان آب را تقسیم شده راهی پایین دست می کرد.

اجدادمان به این آگاهی رسیده بودند که کشورمان خشک و کم آب است بنابراین باید از داشته هایشان به خوبی محافظت می کردند تا آبادانی سرزمین حفظ شود، اینگونه شد که سازه های آبی شوشتر شکل گرفت، تاریخ ساخت این سازه های خارق العاده به دوران هخامنشیان بر می گردد اما برنامه های نوسازی و توسعه آن در قرن سوم میلادی و در دوران ساسانیان انجام شده است، به نقل از تاریخ، فرمانروای ساسانی دستور داد با نیروی کار سربازان اسیر ‌رومی که در جنگ والرین از شاپور یکم شکست خورده بودند، سازه آبیاری عظیمی با یک آبراهه و ۲ بند بنا شود تا با استفاده از آن، جریان آب آن سرزمین ‌کنترل شود.

اجرای طرح «پخش سیلاب» راهی برای کاهش خسارات و تغذیه سفره‌های آبی زیرزمینی

اینطور شد که سازه های آبی شوشتر شکل گرفت و اکنون بعد از گذشت ۲ هزار سال همچنان جدال خشت و آب ادامه دارد و به یکی از شناخته شده ترین سازه های ایران در جهان تبدیل شده است، درکنار این اما فناوری قنات هم چشم دنیا به ایران دوخت که به دوره هخامنشی بر می گردد، قنات نماد تمدن بشر در ایران باستان و یکی از شاهکارهای تاریخی ساخت دست بشر در زمینه مهندسی آبرسانی است، در این میان قنات گناباد یا کاریز گناباد کهن‌ترین و پرعمق‌ترین قنات دنیا است که افسانه‌های مختلفی درباره نحوه ساخت این قنات پر رمز و راز روایت شده که به علت عمیق بودن گفته می شود که به دست دیوها ساخته شده است.

تاریخچه ساخت این کاریز با جنگ کیخسرو که به عنوان بزرگ‌ترین جنگ در تاریخ ایران از آن یاد می‌شود ارتباط دارد. البته ناگفته نماند که روایات متعددی درباره تاریخچه ساخت قنات قصبه وجود دارد و برخی احداث این شاهکار تاریخی را به بهمن، پسر اسفندیار، نسبت می‌دهند.

اینها را گفتم تا به اینجا برسیم که ما ایرانیان با این قدمت تاریخی و اقدامات مفید در راستای حفظ منابع آبی چرا این روزها و در عصری که علم تا حد بسیار زیادی پیشرفت کرده قادر به حفظ منابع آبی خود نیستیم، در حالیکه هزاران سال پیش پدرانمان توانستند آبشارهای مصنوعی بسازند تا آسیاب ها را به حرکت درآورند ، سیستم آبرسانی شهر را تامین و آب مورد نیاز کشاورزی را به آسانی و بدون تنش جاری می کردند، حالا چه شده است که هر روز از گوشه و کنار خبرهایی از خشک شدن تالاب ها ، فرونشست زمین، سیلاب های مخرب و از بین رفتن منابع آبی به گوش می رسد.

در همین یک ماه گذشته شاهد بروز چند مورد سیل در استان های شمالی کشور بودیم که خسارات جانی و مالی زیادی به همراه داشت این در حالیست که به علت موقعیت جغرافیایی شمال، اصلا نباید در آن سرزمین شاهد وقوع سیل باشیم چون دریا در پایین دست قرار دارد و با توجه به شیب منطقه به سمت دریا، باید هر آبی به دریا برسد اما عملا این اتفاق نمی افتد چون به حدی در مسیر سیلاب سازه های غیرقانونی ساخته شده که دیگر راهی برای حرکت آب باقی نمی گذارد، یا به حدی ساختمان سازی و جاده سازی انجام شده که مجالی برای فرو رفتن آب به منابع زیرزمینی نمی ماند، از طرفی جنگل ها در بالادست از بین رفته اند و این خود فرسایش خاک را افزایش داده و با هر بارشی حجم زیادی خاک به پایین دست سرازیر می شود، از این رو هر بارشی با حجم زیادی گل و لای به سیلی مخرب تبدیل می شود.

اما به نظر می رسد در کشور اقداماتی برای کنترل سیلاب آغاز شده است، بر این اساس در بند چ ماده ۳۸ نظام مدیریت یکپارچه منابع آب آمده که وزارت نیرو با همکاری دستگاه های ذیربط طرح جامع پیشگیری و کنترل سیلاب را با اولویت حوضه های آبخیز با خطرپذیری بالا انجام دهد که در لایحه برنامه هفتم هم آمده است.

مدیر کل حفاظت و مدیریت زیست محیطی آب و خاک سازمان محیط زیست گفت: در ایران قدیم هزاران سال پیش آبخیزداری سنتی را در کشور داشتیم اما به مرور به سمت سدسازی پیش رفت و سازه محور شد، در حالیکه که با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور، طرح آبخیزداری نباید به این سمت کشیده می شد، باید از دانش های بومی خود بهره کافی را ببریم.