باقری: علت قطعی برق، بی توجهی دولت به قانون افزایش ظرفیت نیروگاهی / تلفات شبکه توزیع برق ایران ؛ بیش از 2 برابر متوسط جهانی

در روزهای اخیر قطعی برق در سراسر کشور منجر به بروز مشکلات متعددی برای بسیاری از مردم و کسب و کارها شده است. در این میان بخش زیادی از صنایع ایران نیز بر اثر قطعی برق زمین گیر شده اند و برخی شهروندان هم در گوشه و کنار کشور با برگزاری تجمعات گوناگون نسبت به قطعی برق اعتراض کرده اند. قطعی برق همچنین منجر به وخیم شدن شرایط جسمی بعضی بیماران در بیمارستان های تهران و شهرستان ها شده و اختلال شدید در شبکه اینترنت تلفن همراه را نیز به همراه داشته است. در این میان اما سوال اصلی این است که ریشه قطعی برق این روزهای کشور چیست؛ تولید بیت کوین، فرسودگی شبکه توزیع یا ظرفیت پایین نیروگاه های ایران؟

تولید بیت کوین چند درصد روی قطعی برق اثر می گذارد؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، این روزها مجددا قطعی برق در سراسر کشور، بخش زیادی از هموطنان را به ستوه آورده و موجب خشمگین شدن مردمان بسیاری شده است که نه در این گرمای طاقت فرسا تحمل خاموش بودن لوازم سرمایشی خود را دارند و نه در این شرایط دشوار معیشتی می توانند همزمان با کمبود واکسن کرونا، مشکل دیگری را تحمل کنند. اما در میان این اعتراضات مردمی نسبت به قطعی برق که در روزهای اخیر بعضا به کف خیابان نیز کشیده شده است، موضوع دیگری که از سوی کاربران فضای مجازی مطرح شده، احتمال تاثیر بالای استخراج رمزارزها بر قطعی های مکرر برق در ایران است.

این گمانه زنی های مجازی به این دلیل تا حدودی رنگ واقعیت به خود گرفته است که مسئولان وزارت نیرو در ماه های اخیر اظهارات متناقضی را درباره میزان مصرف برق مزارع مجاز و غیرمجاز تولید بیت کوین مطرح کرده اند؛ به نحوی که مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق در تاریخ 22 اردیبهشت در گفت و گو با فارس اعلام کرد که حدود یک هزار و 500 مگاوات از برق کشور توسط مزارع مجاز و غیرمجاز بیت کوین مصرف می شود، اما محمد حسن متولی زاده، مدیرعامل شرکت توانیر در تاریخ 3 خرداد در یک گفت‌وگوی تلوزیونی عنوان کرد که مزارع مجاز و غیرمجاز بیت کوین در مجموع حدود 2 هزار مگاوات برق مصرف می‌کنند.

مواجه صدن با این اظهارات متناقض ما را بر آن داشت تا سهم تولید رمزارزها از مصرف برق کور را از پیام باقری، نایب رئیس سندیکای صنعت برق ایران جویا شویم. او هم در ابتدا با اشاره به مراکز مجاز تولید رمزارز که از وزارت صمت و سایر نهادهای ذیربط مجوز فعالیت گرفته اند، به رکنا گفت: مجموع میزان مصرف مراکز مجاز تولید رمزارز در کشور در حدود ۳۲۰ مگاوات است که البته براساس بخشنامه وزارت نیرو، این مراکز از اول خرداد تا پایان پیک مصرف تابستانه فعالیت خود را متوقف کرده اند و بنابراین اکنون مراکز مجاز تولید رمزارز هیچ باری روی شبکه ندارند.

وی درباره آمار مصرف برق در مراکز غیرمجاز تولید رمزارز نیز توضیح داد: هیچ آمار قابل اتکایی درباره میزان مصرف این مراکز وجود ندارد، چون فعالیت این مراکز غیرقانونی است و هر کس ممکن است آمار متفاوتی را در این باره ارائه دهد. ولی آنچه که ما در سندیکای صنعت برق ایران به عنوان مصرف برق غیرمجاز برای تولید رمزارزها احصا کرده ایم، حدود هزار مگاوات است.

در این میان باید توجه داشت که براساس اظهارات سخنگوی صنعت برق، در پیک تابستانه مصرف برق در سال جاری، کشور به حدود ۶۶ هزار مگاوات برق نیاز دارد و این در حالی است که حداکثر توان تولید عملی برق در کشورمان تنها ۵۵ هزار مگاوات است. با تفاضل این دو رقم نیز می توان گفت کشورمان در شرایط کنونی حدود ۱۱ هزار مگاوات برق کم دارد و همین مساله منجر به بروز خاموشی های گسترده در سراسر ایران شده است.

حال براساس آمارهایی که نایب رئیس سندیکای صنعت برق ارائه داد، می توان گفت مجموع مصرف برق مراکز مجاز و غیرمجاز حدود یک هزار و ۳۲۰ مگاوات است و اکنون که مراکز مجاز فعالیت خود را متوقف کرده اند، تنها در حدود یک هزار مگاوات یعنی حدود ۹ درصد کسری ۱۱ هزار مگاواتی برق کشور در شرایط اوج مصرف توسط تولیدکنندگان رمزارز مصرف می شود.

بر این اساس می توان گفت، با وجود این که نمی توان از تاثیر مراکز مجاز و غیرمجاز تولید رمزارز بر خاموشی های کنونی چشم پوشی کرد، اما بازهم باید یه این نکته توجه داشت که طبق آمارهای باقری، تولید رمزارز تاثیر چشمگیری بر قطعی برق در شرایط کنونی ندارد.

آیا استخراج بیت کوین توسط چینی ها منجر به قطعی برق ایران شده است؟

با وجود آن که مسئولان دولتی تا کنون هیچ آمار شفافی از میزان استخراج رمزارز توسط چینی ها در ایران ارائه نداده اند، اما از میان گزارش رسانه های رسمی داخلی و صحبت های مقاماتی چون علی بخشی، رئیس سندیکای صنعت برق ایران و مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین می توان به این نکته پی برد که قطعا برخی شرکت های خارجی بخصوص شرکت های چینی یا بعضی گروه های سرمایه گذاری مشترک ایرانی و چینی مجوز استخراج بیت کوین در ایران را دریافت کرده اند.

نکته ای که البته نایب رئیس سندیکای صنعت برق نیز آن را تایید کرد و گفت: تمام شرکت هایی که مجوز استخراج رمزارز دریافت کرده اند، چه شرکت های داخلی و چه شرکت های خارجی، حتما مدارک معتبری به وزارت صمت ارائه داده اند که براساس آن، پروانه بهره برداری برایشان صادر شده است. نکته مهم هم اما این است که خارجی هایی که در ایران به تولید رمزارز می پردازند، حتما مجوزهای قانونی را از نهادهای ذیربط دریافت کرده اند و در چارچوب قوانین کشور فعالیت می کنند.

وی در ادامه تاکید کرد: البته شرکت های خارجی استخراج کننده رمزارز در ایران نیز عملا جزو شرکت های مجازی هستند که مجموع مصرف برق آنها صرفا در حدود 320 مگاوات است. این شرکت ها هم طبق بشخنامه وزارت نیرو از اول خرداد تا پایان پیک تابستانه حق مصرف برق را ندارند و فعالیت خود را متوقف کرده اند.

کمتر از 65 درصد ظرفیت اسمی نیروگاه های برق به مصرف کننده می رسد

براساس آمارهای وزارت نیرو، ظرفیت اسمی یا همان ظرفیت نصب شده تولید برق در ایران 85 هزار و 313 مگاوات است و سخنگوی صنعت برق کشور نیز اخیرا اعلام کرده است که حداکثر توان تولید عملی برق در کشورمان در شرایط کنونی تنها در حدود ۵۵ هزار مگاوات است؛ یعنی در حال حاضر عملا میزان برقی که در کشورمان به دست مصرف کننده می رسد، کمتر از 65 درصد ظرفیت اسمی تمام نیروگاه های ایران است.

البته نایب رئیس سندیکای صنعت برق ایران این نکته را به آمارهای بالا اضافه کرد که در شرایط عادی از حدود 85 هزار مگاوات ظرفیت نصب شده برق در ایران، تنها چیزی در حدود 60 هزار مگاوات آن، امکان وارد شدن به مدار را دارد، اما امسال چون به دلیل بروز شرایط خشکسالی، حجم ورودی سدها 60 درصد کمتر شده است، نیروگاه های برق آبی نمی توانند با تمام توان خود وارد شبکه شوند و به همین خاطر، در سال جاری بین 3 هزار تا 3 هزار و 500 مگاوات از توان تولید عملی برق ایران کاهش یافته است و اکنون این توان را باید چیزی در حدود 57 هزار مگاوات در نظر گرفت.

باقری ضمن ارائه این آمارها تاکید کرد که به دلیل عوامل مختلفی که روی کاهش راندمان نیروگاه ها و میزان اتلاف برق در شبکه توزیع اثر می گذارد و به این علت که اساسا متوسط راندمان نیروگاه های ایران در حدود 39 درصد و میانگین راندمان نیروگاه های جهان در حدود 42 درصد است، نه در ایران و نه در هیچ کشور دیگری، هیچ گاه نمی توان تمام ظرفیت اسمی نیروگاه ها را وارد شبکه کرد و همواره فاصله ای بین توان عملی و ظرفیت اسمی تولید برق ایجاد می شود.

وی در همین زمینه درباره عواملی که موجب کاهش راندمان نیروگاه ها بخصوص نیروگاه های گازی می شود، توضیح داد: دما و ارتفاع مهمترین عواملی هستند که روی راندمان نیروگاه های برق در کشورمان اثر می گذارند؛ به نحوی که از دمای 15 درجه سانتی گراد به بالا، هر یک درجه افزایش دمای هوا موجب کاهش 0.7 درصدی بازده نیروگاه برق می شود. همچنین هر 100 متر ارتفاع از سطح دریا، افت یک درصدی راندمان نیروگاه را به همراه دارد.

11 درصد برق در شبکه توزیع به هدر می رود

هدر رفتن برق در شبکه توزیع نیز از جمله دیگر عوامل مهمی است که در کشورمان منجر به ایجاد فاصله حدودا 30 هزار مگاواتی بین ظرفیت اسمی و توان عملی تولید برق شده است. عامل اصلی وجود تلفات در شبکه توزیع نیز استفاده از فناوری های و ابزارهای قدیمی برای انتقال برق است که بخش زیادی از آنها در آستانه فرسودگی قرار دارند؛ موضوعی که از نظر برخی کارشناسان صنعت برق ریشه اصلی آن به عدم سرمایه گذاری مناسب دولت در نوسازی خطوط و ایستگاه های انتقال برق بازمی‌گردد که خود این مساله نیز در مشکلات اقتصادی عدیده کشور در سال های اخیر ریشه دارد.

نایب رئیس سندیکای صنعت برق ضمن پذیرش این موضوع با اشاره به آخرین آمارهای مربوط به تلفات شبکه توزیع برق در ایران گفت: تلفات شبکه توزیع برق در کشورمان حدود 11 درصد است که این رقم البته از دو برابر متوسط جهانی نیز بیشتر است؛ زیرا متوسط میزان هدر رفت برق در شبکه توزیع در سراسر جهان حدود 5 درصد است.

آن طور که باقری توضیح داد، مقصود از آمار 11 درصدی تلفات در شبکه توزیع برق این است که اگر این تلفات وجود نداشت، توان عملی تولید برق در ایران در شرایط کنونی به جای 57 هزار مگاوات، حدود 63 هزار مگاوات بود و عملا بیش از نیمی از مشکل کسری برق در ایران برطرف می شد.

البته در صنعت برق جهان هیچ گاه نمی توان تلفات شبکه توزیع را به صفر رساند، اما بازهم می توان با نزدیکتر کردن میزان هدر رفت برق در خطوط و ایستگاه های انتقال ایران به استانداردهای جهانی، بخشی از مشکل کسری برق در شرایط پیک مصرف در کشورمان را برطرف کرد.

اضافه نشدن ظرفیت جدید نیروگاهی ؛ عامل اصلی قطعی برق 

تنها راه حل کاهش میزان تلفات در شبکه توزیع برق، انجام سرمایه گذاری های بیشتر دولتی در زمینه نوسازی این شبکه است. با این حال، باقری تاکید دارد که مشکل اصلی که منجر به بروز خاموشی های گسترده در شرایط کنونی شده است، نه استخراج بیش از حد رمزارز توسط ماینرهای داخلی و خارجی در ایران است و نه بالا بودن میزان تلفات در شبکه برق، بلکه معضل اصلی آن است که دولت به وظیفه تعریف شده در برنامه ششم توسعه برای توسعه شبکه نیروگاهی کشور عمل نکرده و اکنون هم با بالا رفتن میزان مصرف برق در کشور، ظرفیت نیروگاهی ایران دیگر پاسخگوی نیاز کنونی تمام مشترکان خانگی، تجاری، صنعتی، کشاورزی و ... نیست.

نایب رئیس سندیکای صنعت برق در توضیح بیشتر این مساله گفت: براساس قانون برنامه ششم توسعه، دولت باید سالانه بیش از 5 هزار مگاوات ظرفیت جدید نیروگاهی به شبکه برق کشور اضافه می کرد، اما در چهار سال ابتدایی این قانون، به طور متوسط سالانه حدود 2 هزار و 200 مگاوات ظرفیت جدید نصب شده است و این مساله نشان می دهد عمل نکردن دولت به تکلیف قانونی خود در زمینه توسعه ظرفیت نیروگاهی کشور منجر به خاموشی های گسترده کنونی شده است.

این کارشناس صنعت برق البته در پایان صحبت هایش تاکید کرد که ریشه اصلی کمتر بودن ظرفیت نصب شده نیروگاهی در ایران نسبت به تکلیف قانونی در سال های گذشته، به کمبود منابع مالی وزارت نیرو بازمی‌گردد و به عبارت صریح تر، دولت به دلیل شرایط جنگ اقتصادی نتوانسته است به توسعه صنعت برق کشور در سال های اخیر بپردازد و همین مساله از جمله مهمترین عواملی است که قطعی سراسری برق در کشورمان را به همراه داشته است.