جامعه پذیری چیست و چه کارکردهایی دارد؟
رکنا: اگرچه این روزها به عدم حضور فیزیکی در اجتماع توصیه می شود، اما حتی فضای مجازی هم یک جامعه محسوب می شود و "جامعه پذیری" هنوز مفهومی مهم است. جامعه‌پذیری یا اجتماعی شدن فرآیندی است که فرد در این مسیر با هنجارها و رفتارهای معقول اجتماعی آشنا می‌شود و یاد می‌گیرد که چگونه با جامعه خود سازگاری پیدا کند.
جامعه پذیری / به گزارش رکنا، جامعه‌پذیری مفهومی دارد که فرد در این فرآیند با ارزش‌ها و معیارهای درست یک زندگی اجتماعی سالم بیشتر آشنا می‌شود و رفتارهایش بر این اساس پایه‌ریزی می‌شود. جامعه‌پذیری در خانواده شروع می‌شود و آغاز شکل‌گیری این رفتار اجتماعی به عهده والدین و نظام تربیتی‌ای است که در خانواده قابل اجراست. از سوی دیگر بخش دیگر جامعه پذیری به عهده نهادهایی مانند مدرسه، دانشگاه و... است که هر کدام به فراخور وظایف خود فرد را تشویق می‌کنند تا رفتارهای سالم و سازنده‌ای از خود نشان دهند و سازگاری اجتماعی پیدا کنند.
افراد وقتی در گروه همسالان خود قرار می‌گیرند شخصیت‌شان تکامل یافته و اجتماعی‌تر به نظر می‌رسند. بنابراین عوامل مختلفی در شکل‌گیری و روند چامعه‌پذیری افراد نقش دارند که به فرد هویت گروهی و هویت فردی می‌بخشد. چنانچه این روند سالم اجتماعی در خانواده به خوبی صورت نگیرد فرد در ورود به جامعه احساس نامناسبی را تجربه خواهد کرد که همین موضوع باعث می‌شود تا رشد و ترقی لازم را در عرصه‌های اجتماعی نداشته باشند. بنابراین خانواده مهم‌ترین نقش را در جامعه‌پذیری افراد ایفا می‌کند. آن دسته از افرادی که در جامعه با باورهای اشتباه رو به رو می‌شوند و نگرش‌هایی متفاوت از هنجارهای اجتماعی دارند به این علت است که تحت‌تاثیر تربیت سالم اجتماعی رشد نکرده‌اند. از سوی دیگر از دیدگاه جامعه‌شناختی، جامعه‌پذیری همنوایی و همسازی با گروه‌های اجتماعی است تا گروه‌های سالم اجتماعی را رشد دهند که جامعه را به سوی پویایی هدایت می‌کند.
نقش خانواده در اجتماع پذیری
دکتر ابراهیم اندرخورا، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی رکنا می‌گوید: خانواده به گروهی از افراد تعریف می‌شود که در نتیجه پیوند زناشویی به هم پیوسته و دارای شرایطی است. نخست اینکه افراد باید نسبت به هم قبول تعهدات داشته باشند و نسبت به یکدیگر در چارچوب رابطه صمیمانه بین‌فردی وجود داشته باشد. همچنین مهم شمردن هویت گروهی به اندازه هویت فردی نیز حائز اهمیت است. از سوی دیگر قائل بودن به هویت مستقل خانواده و تعریف منطقی و آگاهانه آن با توجه به تعریف ارائه شده ویژگی مهم خانواده است که باعث ایجاد پایه‌های دوام و ادامه آن می‌شود. خانواده باید از ویژگی‌های ممتازی برخوردار باشد. وقتی به هر دلیل والدین در تحقق این ویژگی‌ها توفیق نداشته باشند رشد کودکان در نظام خانواده به خوبی شکل نمی‌گیرد و طبیعتا در جامعه‌پذیری دچار مشکل می‌شوند. سازگاری و شادکامی والدین، سبک و شیوه تربیت و کیفیت زندگی زناشویی همه در جامعه پذیری افراد تاثیر می‌گذارد. وقتی خانواده به هر دلیل به سمت خودکامگی و رفتار مستبدانه، توقع غیرمنطقی و همراه با نزاع‌طلبی و سهل‌انگاری، بی‌تفاوتی و از هم گسیختگی سوق پیدا می‌کند.
کارکردهای جامعه پذیری
این جامعه شناس در ادامه می گوید: از این رو کودکان در محیطی به دور از تعهد، صمیمت و هویت‌پذیری رشد می‌کنند که یکی از طبیعی‌ترین نتایج چنین فضایی مقاومت و دوری از جامعه و پناه بردن به انزواست. درون‌گرایی افراطی، خودمشغولی و... به روش‌های مختلفی چون پناه بردن به تکنولوژی و خلوت‌گزینی و زندگی در اتاق‌های دربسته و به دور از روابط اجتماعی منطبق به هنجارها از آسیب‌های جدی چنین رفتارها و روابطی است. با نگاه کردن به مهم‌ترین کارکردهای جامعه‌پذیری که عبارتند از فراهم کردن بستر لازم برای انتقال فرهنگ جامعه از یک نسل به نسل دیگر، شکل‌گیری شخصیت و گرایش به تعالی تعریف مناسب هنجارهای فردی، برقراری ارتباط منطقی بین نیازهای فردی و شیوه‌های پذیرفته شده زندگی نهادینه شدن ارزش‌ها و باورهای اساسی اجتماعی و در نهایت یادگیری و پذیرش فرهنگ اجتماعی بیشتر به این موضوع پی می‌بریم که اهمیت خانواده و نقش تاثیرگذار آن انکارناپذیر است.
دکتر اندرخورا می‌افزاید: ظرفیت درک روابط اجتماعی و پذیرش افکار، مقاصد و هیجانات و رفتارهای اجتماعی مناسب به منزله شناخت اجتماعی است که یقینا در شرایط بهینه جامعه‌پذیری محقق می‌شود عوامل و متغیرهای مختلفی که بر جامعه‌پذیری به صورت غیرمستقیم و مستقیم تاثیرگذار هستند عبارتند از خانواده، نظام آموزشی رسانه به ویژه رسانه‌های دیداری، فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی و سازمان‌های متولی فرهنگ و در نهایت باورها و نگرش‌های نهادینه شده فردی. اما بین این متغیرها و افرادی که از آن تاثیر می‌پذیرند سبک‌ها، شیوه‌ها و روش‌های متفاوتی شکل می‌گیرد که با توجه به شرایط جغرافیایی، اقتصادی و فرهنگی اهمیت هر یک از موارد یاد شده کم و زیاد می‌شود. به هر حال جدای از اینکه چه عاملی موجب می‌شود که جامعه‌پذیری در حوزه‌های مختلف شکل نگیرد عوارض عدم پذیرش جامعه در سطوح مختلف نتایجی را به همراه دارد که بررسی آن نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
چرخه اجتماعی ناسالم
این مدرس دانشگاه در ادامه می‌گوید: ناامیدی، سرخوردگی، افسردگی، اضطراب، پرخاشگری، قانون‌شکنی، قانون‌گریزی و مشکلات عدیده ارتباطی در تعامل با خود، خانواده، سازمان‌های ذی‌ربط و چرخه اجتماعی از جمله مصادیق جامعه‌گریزی و دوری کردن از پذیرش نقش‌های اجتماعی است که به صورت جدی جامعه را تهدید می‌کند. همانطور که خانواده، مراکز آموزشی و رسانه‌ها و سازمان‌های متولی در شکل‌گیری پذیرش منطقی، آگاهانه و معقول هنجارهای اجتماعی نقش دارند، برای حل مشکل و بحران آن نیز این چرخه تعریف شده می‌بایست نقش مشترک و بابرنامه ایفا کند. مسئله‌ای که در سال‌های گذشته کمتر شاهد آن بوده‌ایم و حتی در خصوص مصادیق یک فرهنگ پویا وقتی منابع را بررسی می‌کنیم شاخص‌هایی به چشم می‌خورد که الزاما باید برای رسیدن به آن یک برنامه هدفمند، متعهدانه و معقول و آگاهانه شکل بگیرد تا بتوان در سال‌های آتی تاثیر آن را بررسی کرد. شایسته‌سالاری، تقوا، وجدان، عدالت، قانون‌گرایی، شفافیت، تعلق، فداکاری، ایثار، تعاون و مشارکت، خلاقیت و نوآوری و در نهایت رشد و تعالی چند نشانه یک فرهنگ است که برای رسیدن به جامعه‌پذیری مطلوب در سطح ملی باید به آن توجه ویژه‌ای معطوف داشت تا برای مثال در 5 سال آینده شاهد تغییرات و تاثیرات مثبت آن باشیم.
دکتر اندرخورا، جامعه‌شناس، تصریح می‌کند: وجود آسیب‌های جدی اجتماعی مانند اعتیاد (الکل، مواد مخدر و داروهای مخدر)، عادت‌ها و چالش‌های پیش روی خانواده چون ازدواج تعریف نشده، تربیت و طلاق عاطفی و رسمی، بیکاری، ناامیدی، بدبینی، سوء‌ظن و... پیام‌هایی بسیار جدی را برای جامعه ارسال می‌کنند که محصول آن می‌بایست همدلی و اتفاق‌نظر جمعی برای حل مشکلات باشد و نرسیدن به این آرمان بزرگ تشدید و افزایش سرعت همه‌گیر شدن آسیب‌ها و دور شدن از جامعه پذیری منطقی و آگاهانه است.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.
ارسال نظر