حال هوای تهران و اصفهان و اراک و تبریز و اهواز همین است؛ آسمانی تمیز و براق و درخشنده. اگر نگاهی به آمار سال‌های گذشته بیندازیم می‌بینیم که تعداد روزهای پاک، سالم و حتی بارانی نسبت به سال‌های گذشته افزایش چشمگیری داشته و به قول معروف اعداد و ارقام هم مشاهدات عینی ما را تأیید می‌کند.

به عنوان مثال تعداد روزهای پاک از ابتدای فروردین تا روز30 بهمن سال گذشته 13 روز بوده و به همین ترتیب، 217 روز سالم، 95 روز ناسالم برای گروه‌های حساس و هشت روز ناسالم بوده و این آمار به ترتیب در سال 97 برای روزهای پاک 24، سالم 251، ناسالم 59 است و این درحالی است که سال گذشته 8 روز ناسالم را تجربه کرده‌ایم ولی امسال 11 ماه را بدون هیچ روز ناسالمی به سلامت گذرانده‌ایم. اگر دقت کرده باشید مدارس تهران امسال هیچ روزی را به دلیل آلودگی هوا تعطیل نکردند.

قاعدتاً افزایش هوای خوب در کلانشهرها دلیل مهمی دارد؛ بارش‌های پی در پی باران و برف و وزش باد. اما موضوع صرفاً وزش باد نیست؛ توزیع بنزین‌ یورو 4 و یورو 5، اجباری شدن استفاده از کاتالیزور در اگزوز ماشین‌ها و پیشگیری از افزایش ساخت و سازها در کریدور غربی تهران که نقش بسیار مهمی در جریان‌سازی هوای این کلانشهر دارد.

هنوز خیلی از ما هوای سمی مهر و آبان سال 90 را فراموش نکرده‌ایم. آن زمان هوا آنقدر آلوده بود که به راحتی می‌شد بخار بنزین خام را به ریه کشید. بنزینی که به بنزین پتروشیمی معروف شد و هواپیماهای آبپاش به حرکت درآمدند تا در نمایشی ناموفق روی سر تهرانی‌ها آب بپاشند. در آن دوره که تهرانی‌ها چند روز پشت سر هم خانه‌نشین شدند ده‌ها شهروند با ایست قلبی از دنیا رفتند. آمارها حکایت از آن داشت 310 نفر بر اثر آلودگی هوا و بدون داشتن بیماری‌های قلبی و ریوی از دنیا رفته‌اند.

بنزین پتروشیمی که به جای طی کردن چرخه طبیعی تولید در برج تقطیر پالایشگاه، با مخلوط کردن انواع و اقسام مواد پتروشیمی ساخته می‌شد، بنزن بالایی داشت و مستقیماً روی سلامت شهروندان تأثیر می گذاشت چنانچه همان زمان توسط کارشناسان بسیاری نسبت به سونامی سرطان در سال‌های آینده هشدار داده شد که به جایگاه‌های عرضه سوخت، بنزین‌ باکیفیت‌تری عرضه کنید. ترکیب بنزین

یورو 4 با بنزین تولید داخل راه حل کوتاه مدتی بود که تا اندازه‌ای پرده از آسمان آبی کشید.

البته این تنها راه‌حل برای بازگرداندن آسمان آبی به تهران و کلانشهرهای دیگر نبود و معاینه فنی خودروها و استفاده از کاتالیزور هم باید در دستور کار قرار می‌گرفت. درحالی که سال 94 از میان بیش از 3 میلیون خودرو در تهران فقط 380 هزار خودرو برای گرفتن معاینه فنی اقدام کرده بودند به دلیل اخطار پلیس برای جریمه خودروهای فاقد معاینه فنی در سال 96 رکورد یک میلیون معاینه فنی شکسته شد.

نواب حسینی‌منش، مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی شهر تهران درباره آلودگی برخی از خودروهایی که هنوز هم در سطح شهر تردد دارند چنین می‌گوید: «کل خودروهای آلاینده‌ای که سال گذشته شناسایی شد 300 هزار بود و معاینه فنی برتر از بهمن ماه سال پیش آغاز شد و با این برنامه 150 هزار مالک خودرو موفق شدند با برطرف کردن عیوب خودروی خود معاینه فنی برتر دریافت کنند.»

در این میان از آلودگی فزاینده اتوبوس‌های شهری هم نباید گذشت. همانطور که محمد حسین مقیمی، استاندار سابق تهران هم درباره این مشکل گلایه دارد. او در کارگروهی که چند هفته پیش از تودیع وی برگزار شده بود عنوان کرد: «هرچند که تاکسی‌ها و خودروهای سواری نیز آلودگی دارند اما آلودگی فصل زمستان مربوط به اتوبوس‌ها و کامیون‌هاست. 3 هزار اتوبوسی که آلودگی دارند و متعلق به شرکت واحدند و باید از رده خارج شوند. علاوه بر این درباره اتوبوس‌هایی که سرویس کارخانجات هستند هم این مشکل هست که باید معاینه فنی دریافت کنند. درباره کامیون‌ها هم همین‌طور است و باید برای تردد در شهر تهران معاینه فنی داشته باشند.»

۸ هزار واحد صنعتی مستقر در تهران سهم بزرگی در آلودگی این شهر دارند، ولی ۸۸ درصد آلودگی این شهر ناشی از آلایندگی وسایل نقلیه‌ شخصی است که حتی برای چند روز هم راضی نمی‌شویم کاری به کارشان نداشته باشیم. مصرف سوخت خودروهای فرسوده 3 برابر خودروهای جدید و میزان آلایندگی‌شان نیز چندین برابر آنهاست. از سوی دیگر برخی از خودروهای تولید داخلی با اینکه نو هستند، اما هنوز از استانداردهای لازم و به روز برخوردار نیستند. بیشترین آلاینده‌ها در کلانشهری مثل تهران مربوط به اکسیدهای گوگرد با انتشار ۶۹۵ تن در روز است که بعد از آن به ترتیب اکسیدهای نیتروژن، منوکسیدکربن و هیدروکربن‌های سوخته نشده عمده آلاینده‌های هوای تهران محسوب می‌شوند.

بخش دیگری از منشأ آلودگی‌های تهران به ساخت و ساز در غرب این شهر بویژه منطقه چیتگر مربوط است که حتی رهبری در سخنرانی سال 94 به آن اشاره کردند. ایشان پدیده زمین خواری و کوه‌خواری و ساخت و ساز در ارتفاعات را از دیگر مسائل رنج آور و اسفبار آلودگی هوا و محیط زیست دانستند و تأکید کردند: «باید در قانون، این گونه اقدامات جرم تلقی شوند و افراد سوءاستفاده کننده بی‌هیچ اغماضی مورد تعقیب قضایی قرار گیرند و اگر در دستگاه‌ها نیز کوتاهی انجام گیرد باید با عوامل این کوتاهی هم بشدت برخورد شود. مسأله محیط زیست، مسأله این دولت یا آن دولت، مسأله‌ این شخص یا آن شخص و مسأله این جریان و یا آن جریان نیست بلکه موضوعی کشوری و ملی است که باید برای حل مشکلات مرتبط با آن، همه دست به دست یکدیگر دهند.»

همان طور که می‌دانید زمستان به دلیل وارونگی دما همواره آلوده‌تر از تابستان است که هوا راحت‌تر جریان پیدا می‌کند. با این همه همان طور که عنوان شد امسال هیچ روزی به دلیل وارونگی و آلوده بودن هوا تعطیل نشد. یعنی هم آسمان با ما مهربان‌تر بوده و هم با بالا رفتن کیفیت بنزین تولید داخل و مدیریت بهتری در زمینه کنترل و برخورد با خودروهای آلاینده، هوای خوبی تنفس کرده‌ایم. از این مهمتر آنکه حتی در شرایط آلودگی هوا خیالمان می‌تواند راحت باشد که آلودگی ناشی از بنزن و مواد شیمیایی خطرناک نیست.

با این همه هنوز با هوای پاک و سالم فاصله داریم. آمارهای منتشرشده از سوی پروژه جهانی کربن نشان می‌دهد کشورمان سالانه پنج هزار و 414 میلیون تن دی‌اکسید کربن در هوا منتشر می‌کند و بدین ترتیب نقش مهمی در تخریب محیط زیست و گرم شدن هوا دارد! این را هم باید بگویم که تهرانی‌ها بیشترین دود را می‌بلعند؛ یعنی روزی 114 گرم.

امسال را به سلامت گذراندیم نه هوای وارونه زمستانی چنان گنبدی از دود روبرای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.

حمید حاجی‌پور

اخبار وبگردی را در اینجا بخوانید: