راه اندازی دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترای مطالعات زنان در پژوهشگاه علوم انسانی

مدیر گروه مطالعات زنان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: ما با معاونت امور زنان و خانواده تفاهم‌نامه‌ داریم که براساس این تفاهم‌نامه قرار است در پروژه‌های تحقیقاتی و اجرایی مانند برنامه‌ها و نشست‌ها با آن‌ها تعاملاتی داشته باشیم. تفاهم‌نامه دیگر ما نیز با دانشگاه ادیان و مذاهب است که رابطه و تعامل آموزشی با این دانشگاه داریم. همکاری‌های مختلفی نیز با NGOهای مختلف در زمینه برگزاری برنامه‌ها، میزگردها و نشست‌های تخصصی داریم.

وی افزود: به دلیل اهمیت بحث رسانه در جهان امروز، یکی از حلقه‌های فعال ما حلقه رسانه است که به پژوهش‌های مربوط به رسانه زن و خانواده می‌پردازد. همچنین، حلقه مطالعات تاریخی را طراحی خواهیم کرد چون نویسندگان و گویندگان تاریخ همیشه مردان بودند و متأسفانه صدای زنان در تاریخ یا شنیده نشده یا اگر شنیده شده از زبان خودشان نبوده است. به‌طور کلی، با استفاده از همه این حلقه‌ها درصدد یک نوع نظریه‌پردازی برای مطالعات زنان به لحاظ بومی هستیم.

آمنه بختیاری، کارشناس مسؤول پژوهشی گروه مطالعات زنان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در رابطه با فعالیت‌های گروه مطالعات زنان این پژوهشگاه گفت: با توجه به شاخص‌های کشورهای توسعه‌یافته در نگاه کلان به کمیت و کیفیت جایگاه زنان و نیاز این حوزه پژوهشی به آسیب‌شناسی وضعیت زنان و به‌منظور ممانعت از فعالیت‌های موازی و همچنین اولویت‌سنجی نیازها و تحقق منزلت واقعی زن در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی از سویی و نیز برنامه‌ریزی منسجم در حل مشکلات ریشه‌ای در حوزه‌های یادشده، تأسیس گروه مطالعات زنان در پژوهشگاه علوم انسانی ضرورت پیدا کرد. به همین منظور گروه بررسی مسایل زنان که فعالیت‌های پژوهشی خود را از سال 64 آغاز کرده بود، در سال 72 با عنوان گروه پژوهشی مطالعات زنان در پژوهشگاه مورد تصویب وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری قرار گرفت.

اهداف گروه مطالعات زنان پژوهشگاه

او با اشاره به این‌که فعالیت‌های گروه مطالعات زنان پژوهشگاه در سه بعد اهداف اصلی، فرعی و تبعی قابل بررسی است، بیان داشت: اهداف اصلی گروه شامل مسأله‌شناسی زنان در جامعه ایرانی و اسلامی، ارتقای کمی و کیفی مطالعات و پژوهش‌های زنان در بستر زمینه‌ای مناسب، نهادینه‌سازی فرهنگی پژوهش در حوزه‌ها و رشته‌های مختلف مطالعات زنان و انجام مطالعات تطبیقی مربوط به زنان در سطح بین‌المللی می‌شود. اهداف فرعی مواردی مانند بررسی اسناد و کنوانسیون‌های متداول جهانی در حوزه زنان و بررسی شاخص‌های توسعه جهانی در حوزه جنسیت و براساس موازین و ارزش‌های الگوی ایرانی اسلامی را دربرمی‌گیرد. اهداف تبعی نیز انجام فعالیت‌های لازم برای توسعه آموزش‌های مرتبط با امور زنان و انجام مطالعات زنان در سه سطح بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای را شامل می‌شود.

بختیاری اظهار داشت: خط‌مشی‌های اصلی گروه در 6 محور قابل طبقه‌بندی است که شامل نیازمحوری و در جهت رفع مشکلات زنان، خط‌مشی‌های دارای هویت ایرانی اسلامی، نظریه‌پردازی و تولید علم، آینده‌نگری و ارزش‌محوری در علوم انسانی و جامعه و مأموریت‌گرایی و توسعه پژوهش در زمینه زنان و دستیابی به منابع نوین در زمینه یادشده، می‌شود.

فعالیت‌های گروه در حوزه‌های پژوهشی، آموزشی و نشر تولیدات علمی

کارشناس مسؤول پژوهشی گروه مطالعات زنان با اشاره به این‌که این گروه در حوزه‌های پژوهشی، آموزشی و نشر تولیدات علمی فعالیت می‌کند، عنوان داشت: در بخش پژوهشی، طرح‌های تحقیقاتی با محوریت زنان در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی انجام می‌شود. تهیه و تدوین مقالات علمی پژوهشی توسط کارشناسان و اعضای هیأت علمی گروه، تهیه بانک اطلاعاتی از پژوهش‌های حوزه زنان، اولویت‌سنجی پژوهش‌ها و طرح‌های حوزه زنان و انجام پروژه‌های بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای پیرامون مسایل زنان از دیگر فعالیت‌هایی است که در این حوزه انجام می‌گیرد.

درصدد راه‌اندازی دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترای مطالعات زنان در گروه هستیم

او در رابطه با بخش آموزشی گروه بیان داشت: گروه پژوهشی مطالعات زنان تا قبل از سال 89 به‌طور مستقل در پژوهشگاه علوم انسانی فعالیت داشت اما از چند سال گذشته این گروه در چارت سازمانی زیرمجموعه پژوهشکده مطالعات اجتماعی قرار گرفته است. به این منظور درصدد راه‌اندازی دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترای مطالعات زنان در گروه هستیم و کلید این کار هم زده شده است. از دیگر فعالیت‌های بخش آموزشی می‌توان به برگزاری دوره‌های آموزشی به منظور فراهم‌سازی زمینه حضور زنان در سطوح تصمیم‌گیری و مدیریت، برگزاری گردهمایی‌ها، نشست‌ها، کارگاه‌های آموزشی و سخنرانی‌های متعدد نیز اشاره کرد که فایل‌های صوتی و تصویری این نشست‌ها روی سایت پژوهشگاه قرار می‌گیرد.

بختیاری در خصوص فعالیت‌های گروه در حوزه نشر تولیدات علمی گفت: گروه دارای پژوهش‌نامه علمی پژوهشی زنان است که مقالات محققین فعال در این حوزه را در رشته‌های مختلف مانند حقوق، ادبیات، مطالعات زنان، رسانه و... به چاپ می‌رساند.

فعالیت‌های پژوهشی گروه مطالعات زنان

کارشناس مسؤول پژوهشی گروه مطالعات زنان با اشاره به دستاوردهای این گروه عنوان داشت: حدود 15 پروژه تحقیقاتی در حوزه‌های متعدد فقهی، فلسفی، جامعه‌شناسی و روان‌شناسی توسط اعضای هیأت علمی و کارشناسان گروه در حال انجام است یا برخی از آن‌ها به پایان رسیده است. کارگاه‌های متعددی نیز با محوریت بحث زنان و در ابعاد مختلف روان‌شناسی، حقوقی و فلسفی برگزار شده و در حال انجام است. ما هر ساله حدود 5 کارگاه آموزشی، سخنرانی‌های متعدد، نشست‌های علمی و حتی نقد فیلم و نقد کتاب در برنامه‌هایمان داریم که فایل آن‌ها روی سایت پژوهشگاه موجود است.

او در رابطه با تفاوت فعالیت‌های گروه مطالعات زنان پژوهشگاه علوم انسانی با سایر گروه‌های مطالعات زنان در پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌ها بیان داشت: گروه پژوهشی مطالعات زنان پژوهشگاه جزو اولین گروه‌های مطالعات زنان بود که توسط دکتر ثریا مکنون فعالیت خود را آغاز کرد و به دنبال آن سایر دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها نیز این گروه‌ را راه‌اندازی کردند. در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها معمولاً بحث‌های آموزشی پررنگ‌تر از بحث‌های پژوهشی دیده می‌شود اما در گروه مطالعات زنان پژوهشگاه علوم انسانی مباحث پژوهشی پررنگ‌تر است. همچنین، گروه، همکاری نزدیکی با دانشگاه‌ها و اساتید دانشگاه‌های مختلف از جمله دانشگاه تهران، علامه طباطبایی و دانشگاه ادیان و مذاهب قم دارد. به‌طور کلی، گروه مطالعات زنان فعالیت‌های زیادی در بخش آموزش و پژوهش دارد اما محور اصلی فعالیت‌های گروه در زمینه پروژه‌های تحقیقاتی است.

تفاهم‌نامه با معاونت امور زنان و خانواده و دانشگاه ادیان و مذاهب

بختیاری در خصوص تفاهم‌نامه‌های گروه مطالعات زنان پژوهشگاه با سایر نهادها گفت: ما با معاونت امور زنان و خانواده تفاهم‌نامه‌ داریم که براساس این تفاهم‌نامه قرار است در پروژه‌های تحقیقاتی و اجرایی مانند برنامه‌ها و نشست‌ها با آن‌ها تعاملاتی داشته باشیم. تفاهم‌نامه دیگر ما نیز با دانشگاه ادیان و مذاهب است که رابطه و تعامل آموزشی با این دانشگاه داریم. همکاری‌های مختلفی نیز با NGOهای مختلف در زمینه برگزاری برنامه‌ها، میزگردها و نشست‌های تخصصی داریم.

تلاش برای به فعلیت‌ رساندن قابلیت‌های وجودی زنان

دکتر مریم صانع‌پور، مدیر گروه مطالعات زنان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نیز در رابطه با چشم‌اندازهای آینده فعالیت‌های این گروه به خبرنگار مهرخانه گفت: ما درصدد گفتمان‌سازی در حوزه مطالعات زنان هستیم؛ گفتمانی که شامل زمینه‌های نظریه‌پردازی بومی از مطالعات زنان باشد و همچنین تأکید آن روی زنان توانمند صورت گیرد. هدف ما به فعلیت‌ رساندن قابلیت‌های وجودی زنان است زیرا تعداد زنان توانمند در جامعه ما بسیار زیاد است.

او با اشاره به حضور پرتعداد زنان در دانشگاه‌ها و در رشته‌های مختلف بیان داشت: در گذشته می‌گفتند زنان به اندازه مردان نمی‌توانند انتزاع کلیات داشته باشند اما می‌بینیم که زنان وارد رشته‌های مختلفی از جمله ریاضیات و فلسفه شده و با موفقیت از این رشته‌ها فارغ‌التحصیل می‌شوند. البته، پس از فارغ‌التحصیلی برخی موانع اجتماعی و نوع باورهای نهادینه‌شده‌ای که توانایی عقلی زنان را کمتر از مردان می‌داند موجب می‌شود زنان به اندازه کافی از قابلیت‌های خود استفاده نکنند.

صانع‌پور با اشاره به توانایی مدیریتی زنان گفت: زنان علاوه بر ابعاد علمی به لحاظ عملی هم در سطوح مختلف مدیریتی قدرت اجرایی خود را نشان داده‌اند؛ به‌طوری که نیاز به یک کار آماری جدی در این حوزه وجود دارد. درست است که باید مشکلات زنان ضعیف را ببینیم اما این‌که زنان در جامعه مشکلات عدیده‌ای دارند و در موضع ضعف قرار گرفته‌اند، به دلیل عدم توانایی آن‌ها نیست.

استراتژی کلی گروه مطالعات زنان، برجسته‌سازی توانمندی‌های زنان است

مدیر گروه مطالعات زنان پژوهشگاه علوم انسانی در ادامه بیان داشت: استراتژی کلی گروه مطالعات زنان این است که توانمندی‌های زنان را برجسته کنیم و به جامعه نشان دهیم. چون وقتی زنان به توانایی‌های خود واقف شوند، مسلماً خودشان را به جسمشان تقلیل نمی‌دهند و صرفاً به فکر زیبایی‌های جسمی خود نخواهند بود. متأسفانه در برخی از گفتمان‌های رسانه‌ای که از غرب به جامعه ما می‌آید و حتی برخی از گفتمان‌های سنتی که به اسم اسلام به خورد جامعه داده می‌شود، هویت زن به شأن غریزی او تقلیل داده شده است. این مسأله موجب شده زنان جامعه ما، چه زنان سنتی و چه زنان مدرن، بیشتر به بعد زیبایی ظاهری و جسمی خود توجه داشته باشند و از توانایی‌هایی انسانی خود غافل شوند. هدف ما این است که به لحاظ گفتمانی، توانایی‌های زنان و زنان موفق را نشان دهیم و در همین راستا درصدد راه‌اندازی برخی حلقه‌های مطالعاتی هستیم.

بازخوانی قرآن با موضوعیت زن در حلقه قرآنی

او با اشاره به این‌که یکی از حلقه‌های مطالعاتی گروه، حلقه قرآنی است اظهار داشت: یک سلسله کارگاه‌های آموزشی در رابطه با بازخوانی قرآن با موضوعیت زن ترتیب داده‌ایم. در این کارگاه‌ها قرآن را به لحاظ زبان‌شناسانه بازخوانی می‌کنیم و به مفاهیمی که در پس واژه‌ها وجود دارد می‌پردازیم.

موثق بودن احادیث مربوط به زنان را در حلقه حدیثی- روایی بررسی می‌کنیم

صانع‌پور خاطرنشان کرد: حلقه حدیثی- روایی را نیز طراحی کردیم تا با استفاده از روش تاریخ‌گذاری، موثق بودن برخی از احادیث و روایاتی را که خیلی هم در جامعه مطرح است مورد بررسی قرار دهیم. مثلاً احادیثی از این دست مطرح می‌شود که "وای به حال جامعه‌ای که زن در موضع تصمیم‌گیری‌های سیاسی یا قضاوت Judgment قرار بگیرد" که نیاز است موثق بودن این احادیث بررسی شود. در این رابطه کارگاهی برگزار کردیم و تصمیم داریم این موضوع را به صورت طرح ارایه کنیم تا اجرایی شود.

باید ویژگی مادرانگی زن را از حوزه خصوصی به حوزه عمومی تسری دهیم

مدیر گروه مطالعات زنان پژوهشگاه علوم انسانی اظهار داشت: احادیثی از این دست وجود دارند که مهم‌ترین خصوصیت زن بودن، مادرانگی است و مادرانگی نیز برابر با امنیت‌بخشی، مهرآفرینی، وحدت‌بخشی و دیگرخواهی است. اما متأسفانه هم در فرهنگ مدرن و هم در فرهنگ سنتی این ویژگی‌ها و خصوصیات فقط به حوزه خصوصی و خانه اختصاص پیدا کرده و جامعه از حضور مادرانه زنان در تصمیم‌گیری‌های مختلف از جمله سیاست داخلی و خارجی و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و فرهنگی محروم شده است. هدف ما این است که مادرانگی را هم در حوزه خصوصی یعنی در خانواده تقویت کنیم و هم آن را از حوزه خصوصی به حوزه عمومی یعنی جامعه تسری دهیم.

او جامعه ملی و جهانی را به خانه بزرگی تشبیه کرد که تنها پدر آن را اداره می‌کند و از داشتن مادر محروم است و در ادامه گفت: این استراتژی را دنبال می‌کنیم تا جامعه ملی و جهانی از حضور زنان هم برخوردار شود و مانند خانه‌ای باشد که پدر و مادر در کنار هم و مکمل هم آن را اداره می‌کنند. همان‌طور که در داخل خانه، حضور مادر وحدت‌بخش است، حضور زنان در عرصه‌ مدیریت جامعه نیز موجب تبدیل تقابل، خشونت و جنگ به تعامل می‌شود. به‌طور کلی، در این حلقه حدیثی و روایی، جعلی‌بودن این احادیث اثبات می‌شود.

تلاش برای یافتن راهکار در حلقه اقتصادی و اشتغال

صانع‌پور در خصوص پیش‌بینی تشکیل حلقه اقتصادی و اشتغال گفت: در این حلقه، بررسی می‌شود که زنان توانمند کجای جریان اقتصادی کشور هستند و چقدر به‌کار گرفته می‌شوند. چراکه متأسفانه زنانی که توانا نیستند و به حاشیه رانده شدند، مشکلات اقتصادی عدیده‌ای دارند و حتی امروزه با گسترش زنان کارتن‌خواب مواجه هستیم. ازاین‌رو، در نظر داریم در این حلقه برای حل این مشکلات به لحاظ نظریه‌پردازانه راهکار پیدا کنیم.

حلقه مطالعات زنان در غرب و حلقه مطالعات زنان در جهان عرب

مدیر گروه مطالعات زنان پژوهشگاه علوم انسانی در رابطه با تشکیل حلقه مطالعات زنان در غرب و حلقه مطالعات زنان در جهان عرب عنوان داشت: تا هنگامی که ضعف‌ها و قوت‌های رشته مطالعات زنان در جهان را نشناسیم، خودمان نمی‌توانیم به نحو احسن عمل کنیم. ما نباید خودمان را از اندیشه جهانی در کشورهای مختلف بی‌نیاز ببینیم یا نگاه سلبی و نقضی داشته باشیم. در این دوره، باید به جای تخطئه یکدیگر، از هم یاد بگیریم و سعی در شناسایی کژی‌ها و اشتباهات و درستی‌ها داشته باشیم تا بتوانیم نکات مثبتی که در دنیا وجود دارد را بگیریم و با فرهنگ خودمان هم‌افزایی کنیم.

درصدد نظریه‌پردازی برای مطالعات زنان به لحاظ بومی هستیم

او در پایان خاطرنشان کرد: یکی دیگر از حلقه‌های گروه مطالعات زنان، حلقه مطالعات فلسفی است. از سوی دیگر، به دلیل اهمیت بحث رسانه در جهان امروز، یکی از حلقه‌های فعال ما حلقه رسانه است که به پژوهش‌های مربوط به رسانه زن و خانواده می‌پردازد. همچنین، حلقه مطالعات تاریخی را نیز طراحی خواهیم کرد چون نویسندگان و گویندگان تاریخ همیشه مردان بودند و متأسفانه صدای زنان در تاریخ یا شنیده نشده یا اگر شنیده شده از زبان خودشان نبوده است. به‌طور کلی، با استفاده از همه این حلقه‌ها درصدد یک نوع نظریه‌پردازی برای مطالعات زنان به لحاظ بومی هستیم. برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.