وارث زنان خانواده
قانون ارث در ایران از جمله قوانین آمره است. قوانین آمره به آن دسته از قوانین و مقررات گفته میشود که حتی توافق برخلاف آن‌ها مجاز نبوده و اعمالی که مشمول آن قانون قرار گیرند، لزوما باید با دستورات یاد شده مطابقت داشته باشند.
برای مثال در حقوق ایران تنها می‌توان نسبت به یک سوم از اموال وصیت نمود و مازاد بر یک سوم، حتی اگر متوفی وصیت هم کرده باشد، مطابق با احکام قانون ارث تعیین تکلیف میشود مگر آن که دیگر وراث به وصیت متوفی رضایت دهند.
یکی از موضوعاتی که در قانون ارث ایران بیان شده است، و اتفاقا احکام کامل با جزئیات بسیار و پیچیدگی‌های قابل توجهی را در‌بر‌دارد، شامل تعیین وراث هر شخص و درصدی است که هر ورثه از وارث خود دریافت می‌نماید.
برای مثال مطلبی که به عنوان دو برابر بودن ارث پسر نسبت به دختر بیان میشود، به همین نکته درصدبندی میزان ارث هر ورثه باز‌می‌گردد و اتفاقا در همه جا نیز جاری نیست.
پس با توجه به اینکه چه شخصی فوت نموده باشد، وصیت‌نامه معتبری از خود باقی گذاشته باشد یا خیر، چه اشخاص و اقوامی در زمان وفات نامبرده از وی به جا مانده باشند، مقررات ارث و اطلاعات حقوقی با تفاوت‌های خاص خود مواجه خواهد شد.
از میان انواع حالت‌ها در این نوشته قصد داریم به حالتی بپردازیم که متوفی جنسیت مونث داشته باشد. در اینجا باید ذکر شود که احکام ارث، چنانچه متوفی وصیت‌نامه معتبر داشته باشد بر مازاد ثلث اموال وی جاری خواهد بود و در صورتی که وصیت‌نامه‌ای در کار نباشد، بر کلیه اموال وی حاکم میشود.
- نکته اول آن که در قانون ایران تنها اقوام نسبی، یعنی اشخاصی که از طریق خون با هم خویشاوند هستند، از هم ارث می‌برند و تنها استثنا بر این حکم به زوج و زوجه باز‌می‌گردد. یعنی زن و شوهر، چنانچه به طریق عقد دائم، در زمان وفات متوفی با هم رابطه زناشویی داشته باشند از هم ارث می‌برند.
در مقابل چنانچه رابطه زناشویی پیش از وفات متوفی خاتمه یافته باشد، یا آن که رابطه ازدواج از نوع موقت باشد، هیچ یک از آن‌ها از دیگری ارث نخواهد برد.
- نکته دیگر آن که اقوام نسبی هر شخص، به سه طبقه تقسیم می‌شوند و هر طبقه نیز به درجات مختلف تقسیم می‌گردد.
در ارث‌بری، هر طبقه نسبت به طبقه بعدی اولویت دارد و نیز هر درجه از هر طبقه نیز نسبت به طبقه دیگر اولویت دارد.
در نتیجه در یک پرونده ارث، در مرکز آن متوفی قرار دارد، سپس طبقات ارث‌بری نسبی از متوفی منتج میشود و هر طبقه نیز درجات خود را دارد. مادامی که از طبقه اول از وراث، حتی یک شخص باقی مانده باشد، صرف نظر از آن که در کدام درجه قرار داشته باشد، نوبت به طبقه دوم از وراث نمی‌رسد. و همچنان است اولویت طبقه دوم ارث نسبت به طبقه سوم از آن.
همچنین هر درجه از هر طبقه نیز نسبت به درجه بعدی اولویت دارد، پس چنانچه از درجه اول از طبقه اول ارث، شخصی موجود باشد، نوبت به اشخاص درجه دوم از طبقه اول نخواهد رسید.
همچنین اشاره کنیم که طبقات و درجات ارث برای کلیه اشخاص اعم از زن و مرد، طفل و بزرگسال، متاهل و مجرد یکسان هستند.
- نکته دیگر آن درصدهایی از ارث که به هر کدام از وراث در طبقات و درجات مختلف تعلق می‌گیرد با تغییر متوفی تغییر نمی‌کند، به عبارت ساده‌تر، در ارث بردن از زن هم پسر دو برابر دختر سهم دارد و دیگر اشخاص از ورثه نیز احکام قانونی را دنبال می‌کنند.
حال ببینیم در هر یک از طبقات و در هر درجه از خویشاوندان نسبی زن چه اشخاصی قرار دارند.
ماده 862 از قانون مدنی، طبقات ارث را که شامل 3 طبقه هستند بیان داشته است:
- در طبقه اول، پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد قرار دارند.
- در طبقه دوم اجداد و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها قرار می‌گیرند.
- در طبقه سوم، عمه‌ها، عموها، خاله‌ها و داییها و اولاد ایشان قرار دارند.
همچنین باید اشاره کنیم که زوج و زوجه، با هر کدام از طبقات ارث جمع می‌شوند. یعنی صرف نظر از اینکه وارث نسبی کدام شخص از کدام طبقه باشد، زوج و زوجه، چنانچه در زمان فوت متوفی در قید حیات باشند، سهم الارث خود را خواهند داشت.
پس همانطور که مشاهده میشود در طبقه اول از ارث پدر و مادر و اولاد قرار دارند. در نتیجه چنانچه زن در زمان وفات، پدر و مادر یا اولاد یا نوادگانی در قید حیات داشته باشد، به هر کدام از آن‌ها درصدی از ارث تعلق خواهد گرفت.
در اینجا باید اشاره کنیم که هر کدام از این اشخاص، نسبت خاصی از ارث را دریافت می‌کنند، به نحوی که چنانچه بیش از یک ورثه از یک طبقه و یک درجه در زمان وفات متوفی در قید حیات باشد، اموال متوفی به نسبت مقرر قانونی بین آن‌ها تقسیم خواهد شد.
اما در مقابل چنانچه تنها یک ورثه در آن طبقه و آن درجه وجود داشته باشد، کل اموال متوفی به همان یک وارث واحد تعلق می‌گیرد.
همچنین در طبقه اول پدر و مادر و فرزندان متوفی هر کدام به نسبت مقرر ارث می‌برند، لیکن اولاد اولاد، به عنوان درجه دوم از طبقه اول هستند که در نتیجه تنها در حالتی ارث خواهند برد که هیچ یک از پدر و مادر و اولاد برای متوفی در زمان فوت وجود نداشته باشد.
حال چنانچه هیچ یک از اشخاص یاد شده در طبقه اول از وراث زن نباشد، اعم از درجه اول، دوم، سوم یا مازاد وجود نداشته باشد، نوبت به طبقه دوم از ارث می‌رسد.
در طبقه دوم، همانگونه که اشاره کردیم، نوبت به اجداد و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها می‌رسد. در این طبقه نیز درجه اول شامل اجداد و برادر و خواهر است و اولاد خواهر و برادر یا اجداد دورتر در درجه دوم به بعد قرار می‌گیرند.
همچنین چنانچه متوفی در زمان وفات هم اجداد داشته باشد و هم خواهر و برادر، هر کدام سهم الارث خاص خود را از ارث زن خواهند داشت. درصدهای مقرر قانونی برای هر کدام در وضعیت‌های مختلف متفاوت است که در قانون با جزئیات کامل بیان شده است و در این نوشتار تاب پرداختن به همه جزئیات وجود ندارد.
حال در فرضی که در طبقه دوم از ورثه زن، از هیچ یک از درجات آن، هیچ ورثه‌ای در زمان وفات زن وجود نداشته باشد، ارث زن به طبقه سوم از خویشاوندان وی خواهد رسید.
در طبقه سوم از ارث زن نیز دانستیم که عمه‌ها، عموها، خاله‌ها و داییها و اولاد ایشان قرار دارند. در این طبقه نیز درجه اول تنها شامل عمه‌ها، عموها، خاله‌ها و داییهای مستقیم متوفی است و در درجه دوم نوبت به فرزندان ایشان می‌رسد.
چنانچه بیش از یک ورثه در این طبقه وجود داشته باشد، ارث زن بین تمام آن ها تقسیم خواهد شد لیکن چنانچه از یک درجه از این طبقه تنها یک ورثه باقی باشد، تمام ارث زن به وی خواهد رسید.
همچنین در نظر داشته باشیم که ارث زوج از زن، با تمام طبقات یاد شده جمع میشود و اتفاقا اولا سهم الارث زوج تعیین شده و مازاد بر آن است که با توجه به طبقه و درجه ارث تعیین تکلیف میشود.
برای دریافت اطلاعات بیشتر می‌توانید از بنیاد وکلا و متخصصان ما کمک بگیرید.
ارسال نظر