آیا یک زن می تواند رئیس جمهور ۱۴۰۰ شود؟

انتخابات / به گزارش رکنا، انتخابات 1400 می‌تواند منحصربه‌فردترین انتخابات ریاست‌جمهوری بعد از انقلاب باشد و برای اولین‌بار یک زن وارد پاستور شود. درحالی‌که زنان متهم به عدم سیاست‌ورزی و نداشتن تجربه لازم برای ورود به پاستور می‌شوند با نگاهی به نامزد‌های مرد هر دوره انتخابات به‌راحتی می‌توان تفسیر واژه سیاست‌ورزی را در ایران با چالش جدی مواجه کرد.

از افرادی که به چشم ارتقای مقام و منصب خود با شهرت نامزدی ریاست‌جمهوری وارد عرصه انتخابات می‌شوند گرفته تا مردانی که حتی یک برنامه مدون قابل ارائه به مردم در زمان رقابت‌های انتخاباتی ندارند، اما خود را شایسته ریاست‌جمهوری می‌دانند.

در این میان «رجل سیاسی»؛ این پر مناقشه‌ترین واژه‌ای است که در جریان انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران وجود دارد و بیش از ۴ دهه است که تعریف و روشن کردن مصادیق آن معطل مانده است؛ هر چند در تمام طول این سال‌ها وحدت کلمه در یک جمله بوده و آن اینکه «رجل، به معنای مرد نیست و زنان هم می‌توانند کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری شوند» اما تا به امروز حتی یک زن هم از فیلتر شورای نگهبان نتوانسته است عبور کند و خود را به کارزار انتخابات برساند. «اعظم طالقانی» دختر آیت‌الله طالقانی، نماینده مجلس اول و مبارز انقلابی که سالها زندان رژیم پهلوی را در کارنامه‌اش داشت نخستین زنی بود که سال ۷۶ خود را به ساختمان وزارت کشور رساند تا در انتخابات نام نویسی کند و به قول خودش این تفسیر دو پهلو از «رجل سیاسی» را به محک بگذارد؛ اما او نه سال ۷۶ و نه هیچ دوره دیگری نتوانست نظر موافق شورای نگهبان را به خود جلب کند.

۱۴۰۰ با رئیس‌جمهور زن

بنابر نوشته شرق؛ زنان در مقام و مناصب مهمی، چون نمایندگی مردم در مجلس شورای اسلامی، عضویت در شورای شهر، فرمانداری و... خوش درخشیده‌اند و اگر داشتن سابقه وزارت ملاک سیاست‌ورزی باشد که محمود احمدی‌نژاد هم این تجربه را نداشت و بماند که اگر جز دستجردی وزیر زن دیگری نداشته‌ایم، دلیلش نگاه مردانه رئیس‌جمهور‌ها و عدم همراهی برخی علمای قم با انتخاب وزیر زن است.

وگرنه زنان ناتوان از اداره یک وزارتخانه نیستند و به جرئت می‌توان گفت مدیریت زنان از برخی وزرای فعلی و همچنین وزرای سابق بهتر می‌توانست باشد. اینکه زنان نادیده انگاشته می‌شوند بیش از آنکه به عملکرد زنان بازگردد به نگرانی مردان از پذیرش قدرت زنان مربوط می‌شود. اما زنان این روز‌های ایران متفاوت از سال‌های گذشته از حضور رقابت انتخاباتی سخن می‌گویند و می‌دانند اگر شورای نگهبان تن به تأیید صلاحیت یک نامزد زن بدهد، شرایط رقابت برای مردان بسیار سخت خواهد شد.

در میان انبوه ناامیدی از حضور در انتخابات و احتمال مشارکت حداقلی واجدین شرایط رأی‌دادن در انتخابات ریاست‌جمهوری حضور یک کاندیدای زن بارقه‌ای از امید خواهد بود برای دیده‌شدن و شنیده‌شدن زنان در جامعه مردسالاری که تا به امروز تن به مدیریت عالی زنان نداده است. هرچند تا‌کنون رجل سیاسی به مردبودن نامزد انتخابات تعبیر شده و زنان از رقابت باز‌مانده‌اند، اما عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان، امکان داشتن یک رئیس‌جمهور زن در آینده را تأیید کرده است که شاید نشان از آن باشد که قرار نیست زنان به دلیل جنسیت رد صلاحیت شوند.

موانع حضور زنان در انتخابات ریاست جمهوری

در همین رابطه طیبه سیاوشی، نماینده سابق مجلس، با بیان اینکه موانع فرهنگی برای حضور زنان در انتخابات را حاکمیت باید از بین ببرد، گفت: علاوه بر موانع فرهنگی‌ای که سخنگوی شورای نگهبان اعلام کرده، موانع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نیز برای حضور زنان در انتخابات وجود دارد.

او به اصل ۱۱۵ قانون اساسی اشاره کرد و گفت: مرجع تفسیر رجل سیاسی شورای نگهبان است و هنوز هم شورای نگهبان یک تعریف دقیق جنسیتی از این موضوع ارائه نداده است و فقط شورای اعلام کرده که رجل سیاسی کسی است که شایستگی‌هایی را در مناصب حاکمیتی و دولتی داشته و قبلا سمت مهمی را در کشور احراز کرده باشد؛ بنابراین هیچ‌گاه بحث جنسیتی مطرح نشده و هر زمانی که مرحوم خانم طالقانی ثبت‌نام می‌کردند، دلیل رد صلاحیتشان، جنسیت نبوده است.

این نماینده سابق مجلس اظهار کرد: سخنگوی شورای نگهبان اعلام کرده‌اند که زنان می‌توانند کاندیدا شوند، اما ایشان اشاره می‌کنند که موانع فرهنگی وجود دارد، به نظر می‌رسد این موانع فرهنگی را حاکمیت باید از بین ببرد؛ یعنی آموزش‌ها و پست‌ها و سمت‌ها در جهت عدالت جنسیتی باشد؛ متأسفانه در کشور ما تعداد زنان ایرانی واجد شرایط به دلیل همین موانع موجود که صرفا هم موانع فرهنگی نبوده بلکه موانع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نیز هست، بسیار کم است و افراد بسیاری نتوانسته‌اند این صفت را احراز کنند. او ادامه داد: کسانی که شرایط رجل سیاسی را دارند، از مراحل اجازه همسر و مسائل این‌چنینی عبور کرده‌اند و این مراحل را رد کرده‌اند؛ بنابراین این اشخاص می‌توانند نقش مهم تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری را در کشور ایفا کنند.

احتمال کاندیداتوری زهرا نژادبهرام در انتخابات 1400

محمدرضا خباز، عضو حزب اعتمادملی، نیز درباره حضور زنان در رقابت‌های انتخاباتی گفته است: بنده معتقدم زنان فعال در عرصه‌های مختلف اجرائی کشور اگر برتری‌ای نسبت به مردان نداشته باشند، قطعا هیچ کاستی‌ای نسبت به ایشان ندارند. امیداورم شورای نگهبان مفهوم رجل سیاسی را به‌عنوان فرد سیاسی مورد بررسی قرار دهد و از طریق آن اجازه حضور زنان را نیز برای کاندیداتوری انتخابات ۱۴۰۰ صادر کند.

او ادامه داد: کشور ما پیش از این شاهد حضور یک وزیر خانم بود که ایشان عملکرد بسیار مثبتی از خود به جا گذاشتند و امروز نیز بسیاری از زنان در این کشور حضور دارند که به دلیل همین تفسیر غلط از عبارت «رجل سیاسی» پا به عرصه خدمت نمی‌گذارند. بنده به‌صورت مصداقی به هیچ‌کدام از بانوان اشاره نمی‌کنم، اما با اطمینان می‌گویم که بانوان لایق پست ریاست‌جمهوری در کشور کم نیستند. درحالی‌که سخن‌گفتن از نامزد‌های زن محدود به چند اسم تکراری میان زنان است، اما این‌بار نژادبهرام از آمادگی خود برای نامزدی انتخابات سخن گفته است.

زهرا نژادبهرام، فعال حوزه زنان و عضو هیئت‌رئیسه شورای شهر تهران نیز در پاسخ به این پرسش که اگر شرایط مناسب باشد شما نامزد ریاست‌جمهوری می‌شوید؟ تأکید کرده است: من بخواهم به‌عنوان یک فرد کاندیدای ریاست‌جمهوری شوم، شخصی است. اما اگر در جریان سیاسی و حزبی که به آن متعلق هستم، به این نتیجه برسند دستورالعمل می‌شود. اگر حزب تصمیم بگیرد نامزد ریاست‌جمهوری می‌شوم، چون با آن‌ها ارتباط سیاسی دارم و حزب است که تصمیم می‌گیرد. من در تجربه در معرض رأی مردم قرارگرفتن را داشتم و افتخار می‌کنم که مردم به من اعتماد کردند. او افزوده است: فکر می‌کنم از اول نیز برای ریاست‌جمهوری زنان مشکل نداشتیم، اما خوانش‌های متفاوتی از قانون صورت گرفته بود و با این موضوع که کلمه «رجل» مفهوم مردانه دارد، سعی می‌شد مراکز رسمی از کاندیداتوری زنان استقبال نکنند. درحالی‌که در متن مجلس ابتدای انقلاب این مفهوم را نمی‌رساند.

افرادی که در آن زمان عضو مجلس بودند این مفهوم (رجل به معنی مرد) را قبول نداشتند و اگر می‌خواستند حتما از کلمه «مرد» استفاده می‌کردند. او با اشاره به اینکه از نظر پایه‌ای این موضوع زیر سؤال بود، افزود: در قانون اساسی ایران بر حقوق زنان، مردان و شهروندان تأکید شده و در انتخابات تفکیکی قائل نشده است. کلمه «رجل» ابهاماتی ایجاد کرده بود که عده‌ای معتقد بودند باید متن مذاکرات مجلس در آن زمان بررسی شود. متن مذاکرات مبنی‌بر این بود که کلمه «رجل» عام است و قرار نیست به جای کلمه مرد استفاده شود.

رجل به معنای فردی است که کارکرد سیاسی دارد. با این نقطه نظری که سخنگوی شورای نگهبان مطرح کرده‌اند این ابهام و سوءتفاهم یا همان نگرش و خوانش خاص را تغییریافته دیدیم.

نژادبهرام با بیان اینکه در گذشته نیز زنانی را داشتیم که علاقه‌مند و کاندیدای ریاست‌جمهوری شده بودند، گفت: شاخص زنانی که برای تغییر خوانش «رجل» تلاش کردند، مرحوم اعظم طالقانی است که زندانی رژیم سابق، زنی توانمند و آشنا با مسائل سیاسی بود. این تغییر خوانش مسئله خوبی است، اما به معنای این نیست که مسئله جدیدی به وقوع پیوسته است. ظرفیت حضور زنان در انتخابات ریاست‌جمهوری در قانون اساسی وجود دارد.

البته اصولگرایان که خود را برنده پیش از انتخابات می‌دانند و روی یک نامزد مرد نمی‌توانند اجماع کنند، بعید است یک نامزد زن برای انتخابات معرفی کنند، اما در مقابل اصلاح‌طلبان می‌توانند میدان نبرد را تغییر دهند و با اجماع بر کاندیدای زن، فضای رقابت را تغییر دهند. هرچند تأیید صلاحیت نامزد‌های اصلاح‌طلب خود چالشی مهم خواهد بود، اما نامزد زن برای انتخابات ۱۴۰۰ می‌تواند شرایط انتخابات را تغییر دهد.

نظر فائزه هاشمی درباره ریاست جمهوری زنان

در جریان طرح اصلاح قانون انتخابات از سوی اهالی مجلس یازدهم باز صحبتی از زنان نمی‌شود البته می‌توان با یک نگاه خوشبینانه گفت منظور قانون گذار در تدوین قانون اساسی درمورد حضور زنان در انتخابات آنقدر شفاف و روشن بوده است که دیگر نیازی به تفسیرش نیست؛ موضوع اما به هینجا ختم نمی‌شود و وقتی عباسعلی‌ کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان عنوان می‌کند «شاید سال دیگر کاندیدای ریاست جمهوری زن هم داشته باشیم» این علامت سوال را در اذهان می‌نشاند که آیا قرار است بی‌سابقه‌ترین رفتار از سوی شورای نگهبان در انتخابات ۱۴۰۰ مشاهده شود؟!

این موضوع را خبرآنلاین با «فائزه هاشمی رفسنجانی» نماینده تهران در مجلس پنجم و فعال حوزه زنان در میان گذاشتیم. او این موضوع را که ممکن است شورای نگهبان تغییر رویکردی داشته باشد و اجازه بدهد زنی در انتخابات ریاست جمهوری کاندیدا شود و در کارزار رقابت ظهور و بروز داشته باشد را بعید می‌داند؛ البته این را هم می‌گوید که ممکن است برای بالا بردن مشارکت چنین اقدامی صورت بگیرد.

فائزه هاشمی، دختر اکبر هاشمی رفسنجانی روایتی از پدرش درباره ریاست جمهوری زنان را نیز مطرح می‌کند. وقتی صحبت به تلاش تشکل‌های سیاسی زنان برای محقق کردن این موضوع می‌رسد می‌گوید من در جلسات آنها شرکت ندارم اما گزینه برای معرفی کاندیدای زن کم نداریم.

متاسفانه یکی از مهمترین سیاست هایی که همیشه روی آن پافشاری شده است، «مرغ یک پا دارد» است، یعنی زمانی که حرفی زده می شود تا آخر باید روی آن قضیه پیش روند، ضمن اینکه مسائل زنان مدت‌ها است که بجای اینکه یک موضوع حقوقی و اجتماعی باشد به موضوعات سیاسی و امنیتی تبدیل شده است. شرایط و ویژگی هایی که قانون اساسی برای رئیس جمهور تعریف کرده است، مثلا ما خانم طالقانی را داشتیم که معمولا برای اینکه شورای نگهبان را در موضع تصمیم گیری قرار دهد ثبت نام میکرد که به نظر من یک حرکت مدنی خوبی بود، البته خانم طالقانی یک دوره ای نماینده مجلس بودند و من نمی دانم آن شرایط مدیر و مدبر و رجل و شخصیت اجتماعی و... از نگاه شورای نگهبان و حقوق دانان چگونه تعریف می شد، از طرفی خانم طالقانی بیماری هایی داشتند، چون داشتن سلامت هم در این قضیه مهم است، شاید شرایط یک رئیس جمهور را نداشتند که تایید نشدند، ولی نمی توانیم با خوشبینی این قضیه را تحلیل کنیم، طبیعتا نگاه مخالف به حضور زنان به عنوان رئیس جمهور بوده است چون تعدادی از افراد مذهبی و علما با مدیریت کلان زنان مخالف هستند،همانطور که اجازه نمی دهند زنان وزیر شوند، چون در دوره دوم آقای روحانی یکی از تصمیمات جدی ایشان این بود که وزیر زن داشته باشند ولی به ایشان دستور داده شد که این کار را نکنند (رئیس جمهوری که بالاتر از وزیر بودن است).

بنابراین یک نگاه غلط و یک تفسیر غلطی وجود دارد که آنها معتقد هستند زنان نباید مدیریت کلان انجام دهند در صورتی که چنین چیزی وجود ندارد، چون ما در یکی از سوره های قرآن آیاتی در تجلیل حکومت بلقیس داریم، او یک زن است و ملکه سبا است و در دوران حضرت سلیمان است و در قرآن از بلقیس به عنوان یکی از پادشاه هان زن و از ذوالقرنین یک پادشاه مرد تجلیل شده است بنابراین این کار اصلا مشکل دینی و شرعی ندارد و فقط یک سماجت بی خود روی این قضیه است.

تصمیم گیری های ما بیشتر روی لجاجت است، یعنی زمانی که می بینیم یک حرفی گفته می شود و مطالباتی برای آن وجود دارد انگار قسم خورده ایم که نباید با آن بدون هیچ دلیلی همراهی کنیم و باید بر سیاست های خودمان پافشاری کنیم چون فکر می کنیم که اگر اینجا به درستی کوتاه بیاییم در جاهای دیگر هم باید کوتاه بیاییم و این نحوه حکوت داری خوبی نیست.

فائزه هاشمی در پاسخ به این سوال که اگر قرار باشد شما یک زن را معرفی کنید که می تواند رئیس جمهور باشد، چه کسی را معرفی می کنید؟ گفته است: یکی از ویژگی های خوبی که در این جریان اتفاق افتاده است این است که زنان اصولگرای ما مثل خانم رفعتی از ریاست جمهوری زنان حمایت کرده است و این موضوع فراجناحی است و هر ۲ جناح در این قضیه متحد القول هستند؛ اگر بخواهم کسی را معرفی کنم فارغ از اینکه اصولگرا باشد یا اصلاح طلب؛ من فکر می کنم خانمی باید باشد که سوابق مدیریت کلان داشته باشد؛ به نظر من خانم ابتکار یا خانم وحید دستجردی یا خانم هایی که چند دوره در مجلس بودند این شرایط را دارند. زمانی که آقای احمدی نژاد رئیس جمهور شد؛ ۲ سال شهردار تهران بود و بیشتر از این سوابق نداشت، بنابراین خانم هایی هستند که از لحاظ سوابق کاری و مدیریتی به عنوان رجل سیاسی شناخته شوند. خانم هایی که معاون وزیر یا معاون رئیس جمهور بودند مثل خانم ملاوردی، هم می توانند این شرایط را داشته باشند و برای ریاست جمهوری ثبت نام کنند. از نظر من خانم های زیادی هستند که می توانند این شرایط را داشته باشند. برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.